- موقعيت
جغرافيايي:
پروژه ي
طلا-آنتيموان ساري گوناي ( داشکسن سابق ) حدودا در 60
کيلومتري شمال غرب همدان و در گوشه ي جنوب شرق استان کردستان در شمال غرب
ايران قرار دارد.
منطقه ي
پروژه
از دو تپه ي سنگي اصلي ساري گوناي و آق داغ تشکيل شده است که توسط
تپه
هاي متعددي در شمال احاطه شده به علاوه که تپه هاي زراعي در جهت هاي
يکديگر
قرار دارند و در سمت غرب و در فاصله ي دورتر دشت وسيعي جاي گرفته
است.
ناحيه ي نيمه خشک با بارش محدود به بهار و طوفان
ها و برف زمستاني است. به دليل تاريخچه ي طولاني
کشاورزي در حد معاش مرتع داري و دامداري در منطقه ،
پوشش گياهي بومي تنها به مناطق پرشيب سنگي محدود شده و متشکل از
علف
هاي بسيارکوتاه است.
درخت ها تنها در کنار چشمه ها ونهرها رشد مي
کنند.محل پروژه بر روي يک معدن کوچک آرسنيک و آنتيموان رگه اي در
داخل منطقه اي به وسعت 16 کيلومتر مربع از سنگ هاي
پيروکلاستيک و نيمه آتشفشاني حد واسط دگرسان شده اليگوميوسن با دگرساني
آرژيليک و فيليک يافت شد.
اين منطقه ي متشکل از
نيمه آتشفشان هاي دگرسان شده ي هيدروترمال با رگه هاي سولفيد آنتيموان /
آرسنيک، داراي پتانسيل کاني زايي گسترده ي طلاي اپي ترمال شناخته شد.
سيليسي شدن سنگ هاي اين منطقه در برخي مکان ها بسيار شديد است.
تاريخ معدن کاري ساري گوناي به هزاران سال
باز مي گردد زماني که اين سنگ هاي پورفيري شديدا سيليسي و توف ها
براي سنگ آسياب استخراج مي شدند. ( به ويژه در آق داغ (اساس تجاري
پروژه ي ساري گوناي، همکاري مشترک بين ريوتينتو بر اساس جواز بهره برداري سسکو است
که براي آنتيموان صادر شده است.
زمين شناسي:شامل يك
مجموعه آتشفشاني نفوذي داسيت- آندزيت پورفيري (ميو- پليوسن) است
كه در نهشتههاي آواري ژوراسيك جايگزين شده و واحد آهكي سازند
قم
با زمان اليگوميوسن را نيز تحت تاثير قرار داده است. مراكز فعاليتهاي
اين
مجموعه آتشفشاني- نفوذي اسيدي- متوسط به صورت دو گنبد مرتفع يكي در
كوه
آق داغ و ديگري در كوه ساريگوني تظاهر نموده است.
رگههاي آنتيموان به
ضخامت
چند سانتيمتر تا حداكثر 0.5 متر در طول چند متر تا 250 متر در
امتداد
شكستگيهاي با روند شمالشرق- جنوبغرب در حدفاصل بين دو توده
گنبدي
شكل مذكور سنگهاي آتشفشاني داسيت تا آندزيت پورفيري و توفهاي
مربوطه
را قطع نموده و اغلب داراي شيب زياد (75 تا 85 درجه) ميباشند. در
12 رگه كوچك و بزرگ رخنمون يافته كه در گذشته آز آنها به صورت حفرات و
ترانشههايي
در امتداد رگه برداشت ميشده است. آنتيموان به صورت بلورهاي شعاعي
استيبنيت همراه با ارسنيك، جيوه و طلا در گانگ سيليس بوده و بيشترين
تمركز
آن در رگههاي شماره 12 و 5 ميباشد.
نمونهگيري از رگهها ميزان
طلا
را از چند گرم در تن تا بيش از 262 گرم در تن (در بخش مياني رگهها)
نشان
ميدهد، ولي در بررسيهاي اخير هدف كانيسازي طلا در رگهها نبوده،
بلكه
براساس مطالعات ژئوشيميايي دو زون آنومالي طلا، يكي در كوه ساريگوني
و
ديگري در كوه آق داغ شناسايي شده كه در كوه ساريگوني گسترش محدوده
آنومالي
600 x1500 متر و در كوه آق داغ داراي گسترش 600 600
x متر است.
زون كانيسازي در
ساريگوني دراري همان روند شمالشرق- جنوبغرب به صورت يك زون شبكه
رگچهاي- سيليسي و برشي در داسيت پورفيرهاست، در حاليكه زون كانيسازي
آق داغ داسيت پورفيري روشن سيليسي و آرژيليتي شده است كه فاقد
رگچههاي
نازك سيليسي بوده و كانيهاي فرومنيزين آن كاملاً تجزيه شده است.
کاني زايي طلا همراه
با پيريت هاي ريز دانه تيره تا خاکستري بوده و همراهي رآلگار و
ارپيمان و سيليس شدن متوسط تا شديد با آن وجود دارد. دگرساني شديد ايليتي
و فنريتي ( سريسيت غني از Fe و Si ) نيز معمولا
به خوبي در پهنه ي کاني زايي توسعه يافته است.
در 2002 ، فاز سوم
حفاري به شناخت بهتر منطقه ي کاني زايي ساري گوناي کمک کرد. کاني زايي
قابل توجه در مغزه هاي حفاري حاکي از پيوسته بودن
کاني زايي اصلي بين چاه ها داشت. فاز چهارم حفاري در ساري گوناي در 2003
انجام شد. در اين فاز هدف از عمليات بر به دست آوردن واريوگرام واقعي ساري
گوناي با خفر يک سري از چاه ها در مقاطع به طول 33 متر در راست و دور از
مقاطع قبلي بود، هر چند اين برنامه براي توسعه ي واريوگرام کافي نبوده و
حفاري متراکم تري نياز بود. در انتهاي 2003 در حدود 37/17970 متر
حفاري انجام شده بود.
- عمليات اكتشافي
انجام شده:
عمليات
در
رابطه با اكتشاف طلا در كانسار داشكسن شامل مطالعات ژئوشيميايي، تهيه
نقشه
زمينشناسي- معدني 1:1000 و حفر گمانههاي اكتشافي ميباشد.
مطالعات ژئوشيميايي
در 3 مرحله انجام شده است، كه در مرحله اول در محدودهاي
به وسعت تقريبي 10 كيلومتر مربع نمونهگيري از پوشش خاكي به صورت شبكهاي
200x200 متر انجام شده است. در مرحله دوم محدوده نمونهگيري
به
حدود 5/3 كيلومتر مربع كاهش يافته و نمونهگيري در اين محدوده به صورت
شبكههاي
100x100 متري از پوشش خاكي صورت گرفته است.
در مرحله سوم
نمونهگيري
برروي زونهاي آنومالي در شبكههاي 25x100 متري از پوشش خاكي
انجام
گرفته است.
علاوه بر آن از
رخنمونهاي سنگي در زونهاي آنومالي در ساريگوني و آق داغ نمونهگيري به صورت
نمونهبرداري شياري در شبكههاي 10x100 متر نيز انجام گرفته
كه در اين شبكهها فاصله پروفيلها 100 متر و در طول هر
پروفيل نمونهگيري به صورت تكهاي از هر 10 متر يك نمونه انجام
گرفته
است.
ضمناً از تونل استخراجي آنتيموان در زير رگه
شماره 5 كه 281 متر طول دارد، نمونهگيري به صورت
شياري از هر 2 متر يك نمونه برداشت شده و جهت تعيين ميزان طلا آناليز گرديده
است. در امتداد تونل تا فاصله 140 متري برشي شدن و سيليسي شدن بسيار
ضعيف و كانيسازي پيريت ديده نميشود و از اين فاصله به بعد برشي شدن و
سيليسي شدن شدت يافته و كانيسازي پيريت حضور چشمگير
دارد.
نتايج اوليه آناليز نمونهها ميزان طلا را تا
فاصله 140 متر كمتر از 5/0 گرم در تن و از به
بعد بيش از 1 گرم در تن (به طور متوسط 5/2 گرم در تن) نشان ميدهد. به طور كلي
در اين مرحله 2000 نمونه ژئوشيمي در محدوده اين كانسار برداشت شده و
براي عناصر طلا، نقره، آرسنيك، جيوه، آنتيموان، سرب، روي، بيسموت و كادميوم
آناليز شده كه از اين تعداد 1250 نمونه از پوشش خاك و 750 نمونه از سنگ
برداشت شده است.
براي
حفاري
در اين مرحله از بررسيهاي تعداد 9 حلقه گمانه با فواصل 200 متر
برروي
آنومالي بزرگ در ساريگوني در نظر گرفته شده است. گمانهها به صورت
شيبدار
با زاويه 45 درجه به سمت شمالغرب طراحي شدهاند، كه گمانه اول به
عمق
حدود 250 متر در بخش مياني زون كانيسازي حفر شده است. پديده برشي شدن
و
سيليسي شدن كه در ارتباط مستقيم با كانيزايي طلا ميباشد، در مغزههاي
اين
گمانه به خوبي مشاهده گرديده است.
در نيمه اول سال
2000 در ولكانيكهاي شمال ساريگوني (شمال جاده نيبند/ بهارلو) عيار
طلا در تپه كائولينيتي اين منطقه 4 ميليگرم در
تن برآورد شد و از نمونه سنگهاي آلتره شده نزديك نيبند حداكثر ميليگرم
در تن2 طلا به دست آمد.
در طي سال 2001
نمونههاي آبراههاي بيشتري برداشت شد. كه در مجموع 109 نمونه 40 مش
آبراهههاي اطراف پروژه داشكسن در محدودهاي به وسعت تقريباً
10x 15 كيلومتر را پوشش ميدهند. از اين تعداد تنها پنج نمونه عيار بيش از
100 ميليگرم در تن را براي طلا نشان دادند (حداكثر 474 ميليگرم در تن).
تقريباً
تمام اين نمونههاي آنومال از از آبراهههاي اصلي مورد اكتشاف
واقع
شده ساريگوني به دست آمده و نزديك رگههاي كار شده قديمي ارسنيك و
آنتيموان
واقع شدهاند. در اينجا دو نمونه آبراههاي استثناء گزارش شدهاند كه
برميگردد به سطوح مهمي از طلا و ظاهراً با آنومالي اصلي ساريگوني
ارتباطي ندارند.
يكي از نمونهها كه
از آبراهه واقع در 3 كيلومتري جنوب- جنوبغربي
ساريگوني گرفته شده و عيار طلاي 85 ميليگرم در تن را نشان داده است.
نمونه ديگر كه از آبراهههاي منطقه باباكوه نزديك روستاي جده گويه در
جنوبغرب ساريگوني گرفته شده وعيار طلاي 187 ميليگرم در
تن را نشان داده است.
در طي برنامه سال
2000 چندين نمونه سنگي و سه نمونه آبراههاي از منطقه چشمه بريخان
در شمال منطقه دهگلان برداشت شده است. از 4 نمونه سنگي گرفته شده از
سنگهاي آلتره شده، تنها يك نمونه آنومالي
ژئوشيميايي ضعيف طلا (6 ميليگرم در تن) و 24/0 درصد ارسنيك
را نشان داده است.
از 3 نمونه آبراههاي گرفته شده در
اين
محدوده تنها يك نمونه عيار طلاي 14 ميليگرم در تن را نشان داده و دو
نمونه
ديگر بيش از 400 گرم در تن ارسنيك داشتند. حضور يك محدوده مهم
ولكانيكهاي
آلتره شده اپيترمال كه نمونههاي سنگي و نمونههاي آبراهههاي
مربوط به آن آنومالي ضعيف طلا و آنومالي بالاي ارسنيك را نشان
دادهاند،
اين محدوده را براي پيجوييهاي بيشتر پيشنهاد ميدهد.
در برنامه سال 2001
اين محدوده آنومالي ولكانيكها و ساب ولكانيكهاي آلتره شده
به وسيله نمونهبرداري سنگي مجدد دنبال شد. مجموعاً 18 نمونه سنگي از
ولكانيكهاي آلتره شده منطقه دهگلان برداشت شده و آنومالي طلا
گزارش
نشده است. نمونههاي سنگي آنومالي ارسنيك و آنتيموان را در يك
محدوده
500 در 200 متري با امتداد شمال- شمالغرب روستاي بريخان نشان
دادهاند.
در مركز اين آنومالي
مقدار ارسنيك بين 824-1769 گرم در تن گزارش شده است
ريوتينتو، 2002-2003). آنتيموان همبستگي خوبي را با ارسنيك نشان
ميدهد
و ميانگين آن در مركز محدوده آنومالي 35 گرم در تن گزارش شده
است.
در طي برنامه 2002
اين آنومالي ارسنيك آنتيموان به وسيله نمونهگيري از پوشش خاكي
به صورت شبكه100x200 متر (مجموعاً 184 نمونه، محدودهاي به
وسعت
تقريباً 5/4 كيلومتر مربع را پوشش ميدهد) و برداشت 19 نمونه سنگي
پيگيري
شد. اين برنامه نمونهبرداري خاك به دو آنومالي اصلي ارسنيك ارتباط دارد
و تنها ارتباط ضعيفي با آنومالي طلا و فلزات پايه دارد.
نتايج آناليز
نمونههاي خاك برداشت شده، يك دسته آنومالي ارسنيك و آنتيموان با
روندشمالشرق-
جنوبغرب (در حدود 500متر در 1000متر) در جنوب شرقي محدوده مورد مطالعه
و آنومالي ارسنيك و آنتيموان ديگري با روند شمالغرب- جنوبشرق
(در حدود 400متر در 900متر) در شمالشرق محدوده مورد مطالعه و
نزديك
روستاي بريخان را نشان دادهاند. اين دو محدوده آنومالي مهمي هستند
كه
كارهاي سال 2003 برروي آنها متمركز شده است.
در محدوده شمال
داشكسن
در طي برنامه 2003 تمام آنوماليها (طلا و فلزات پايه) حاصل از
برنامه
نمونهبرداري آبراههاي قبلي براي تعيين منشاء مورد كنترل زميني
قرار
گرفتند.تقريباً تمام آنوماليها گرفته شده از آبراهههاي
اطراف
محدوده پروژه داشكسن متناظر با آنومالي ژئوشيميايي اصلي ساريگوني و
نزديك
كارهاي رگه آنتيموان و ارسنيك ميباشند.
يكي از نمونههاي
گرفته
شده از آبراهه تقريباً 3 كيلومتري جنوب- جنوبغرب ساريگوني 85
ميليگرم
در تن طلا و تنها 95 گرم درتن ارسنيك نشان داده است. منشاء اين
آنومالي
به صورت بخش كوچكي در بلافصل پايين تپه شمالي و جايي كه داسيت و
آندزيت
پورفيري ظاهر شده، همچنين لكههايي از آلتراسيون آرژيليت و رگههاي
فرعي ليمونيتي همراه آنها ميباشند.
دومين نمونه از
آبراهه
واقع در منطه باباكوه نزديك روستاي جدهگويه و در جنوب غرب ساريگوني
گرفته شده است. اين نمونه عيار طلاي 187 ميليگرم در تن را نشان
داده
است. نتايج حاصل از نمونهها در اين محدوده نزديك يا پايينتر حدود
اكتشافي
براي طلا است. يك رخنمون كوچك (2در3متر) داسيت پورفيري حاوي رگچههاي
ريز (5/0 تا 2 ميليمتر) و فراوان ليمونيت ميتواند منشاء احتمالي اين
آنومالي باشد.
نتايج حاصل از
آزمايش ICP آنومالي دستهاي مشخصي را براي ارسنيك،
انتيموان، گالن و روي از آبراهه اصلي بين ساريگوني و
آق داغ نشان ميدهند. اين آنومالي بر آنومالي نمونههاي آبراههاي
شرح داده شده در بالا منطبق ميباشد. مقادير معنيدار ارسنيك (ميانگين
بالاتر از 591 گرم در تن)، آنتيموان (بيش از 1540 گرم در تن)،
سرب
(بيش از 1171 گرم در تن) و روي (بيش از 203 گرم در تن) از نمونههاي
آبراههاي
نزديك رگههاي كارشده ارسنيك- آنتيموان حاصل شدهاند.
نتايج طلا، ارسنيك،
آنتيموان و گالن حاصل از نمونهبرداري آبراههاي حضور آنومالي ژئوشيميايي اصلي
ساريگوني را تاييد ميكند.
- پيگيري نمونهبرداري
سنگي :
در
سال
2001 مجموعاً 29 نمونه سنگي شياري از رخنمون آلتره محدوده داشكسن
برداشت
شد. 16 عدد از اين نمونهها براي بررسي گسترش آنومالي ژئوشيمايي
اصلي،
در طول جاده واقع در 5/1 كيلومتري جنوبغرب ساريگوني گرفته شده است.
تنها
دو نمونه مقادير آنومالي ضعيف طلا (25 و 67 ميليگرم در تن) را نشان
دادهاند.
سه نمونه گرفته شده از محل شروع اين جاده فقط در غرب آق داغ مقادير
آنومالي بالاي ارسنيك (بيش از 2139 گرم در تن)، آنتيموان (بيش از
1006 گرم در تن) و جيوه (بيش از 87 گرم در تن) را نشان دادند،
كه
مربوط
به آلتراسيونهاي ضعيف كائولينيتي و سريسيتي داسيت پورفيري ميباشند.
تقريباً تمام نمونههاي گرفته شده در طول اين جاده آنوماليهاي
رضايتبخشي
از سرب را نشان دادهاند كه بيشترين مقدار آن 962 و 2099 گرم در تن ميباشد.
عيار طلا در نمونه اخير 25 ميليگرم در تن ميباشد. اين دو نمونه مربوط
به رخنمون داسيت پورفيري همراه با حضور فراوان رگههاي قابل توجه استوكوركي
و رگههاي نازك سيليسي و اكسيدآهن ميباشند. در اين رگهها گالن
مشاهده نشد. اين آنوماليها در طول جاده جنوبغربي آق داغ- ساريگوني
واقع شدهاند.
13 نمونه سنگي
شياري در محدوده اطراف روستاي گوجه- بغلوجه در شمال غرب
ساريگوني گرفته شده است. اين منطقه با حضور آلتراسيون آرژيليتي شديد سفيد
رنگ داسيتها كه در يك محل براي كائولن معدنكاري شده آست، اشكار ميشود.
بعضي از تپههاي آرژيليته شده فقط در شمالغرب ساريگوني با يك روند كانيزايي
شمالغربي در ساريگوني و آق داغ مشاهده ميشود.
مقادير طلا در تمام
نمونههايي كه از اين محل گرفته شدهاند نزديك يا زير حدود
اكتشافي بوده است. آناليز نمونهها به روش ICP تنها
آنومالي ارسنيك با عيار ميانگين 50 گرم در تن را نشان داده است.
يك نمونه با عيار
327 گرم در تن ارسنيك از رگههاي آلتره شده ريوليت در داخل معدن سنگ گزارش
شده است و اشاره دارد بر كانيزايي ضعيف ارسنيك در اين محل كه كلاً در
پرشدگيهاي باريك رگهاي اكسيد آهن شكل گرفته است.
درمحدوده شمال
دهگلان پيجويي بريخان،نتايج آناليز حاصل از نمونهبرداري پوشش خاكي شبكهبندي
برنامه 2002 يك دسته آز آنوماليهاي آنتيموان و ارسنيك با
روند شمالشرق- جنوبغرب (درحدود 500 متر در 1000 متر) در جنوبشرق محدوده
اكتشافي را نشان داده است. همچنين يك آنومالي ديگر آنتيموان- ارسنيك با
روند شمالغرب- جنوبشرق (در حدود 400 متر در 900 متر) در شمالشرق محدوده
اكتشافي و نزديك روستاي بريخان مشخص شده است. همچنين در شمالغرب محدوده
اكتشافي يك زون آنومالي ضعيفتر آنتيموان و ارسنيك وجود دارد.
عيار ارسنيك و
آنتيموان در دو زون اصليبه ترتيب 241 تا 400 گرم در تن و
70 تا 313 گرم در تن بوده است. تنها سه نمونه عيار نسبتاً بالاي 20 تا 76
گرم در تن طلا را نشان دادهاند. تقريباً 10 نمونه خاك در اين دو زون
اصلي عيارهاي نسبتاً بالاي 100 تا 272 گرم در تن سرب و 250 تا 850 گرم در تن
روي را نشان دادهاند. يك نمونه سنگي شياري بخش مركزي آنومالي شمالشرقي
مقادير تقريباً بالاي طلا (90 ميليگرم در تن)، نقره (65 گرم درتن)،
جيوه (19 گرم در تن)، مس (250 گرم درتن)، سرب (770)گرم در تن، ارسنيك
(2573 گرم در تن) و آنتيموان (930 گرم در تن) را نشان دادهاند. كنترل
صحرايي اين نمونه سنگي شياري در سال 2003 نشان داد كه
منشاء آن مرتبط با يك رخنمون خيلي كوچك به قطر 30 سانتيمتر از فيليت
پورفيري آلتره شده ميباشد، كه توسط يك رگه سيليسي با قطر تقريبي
5 سانتيمتر قطع شده است.
- خلاصه اي از
کارهاي انجام شده در معدن داشکسن در زير آورده شده است:
- ارديبهشت 1378:
بازديد ريوتينتو از داشكسن براي بررسي كانيزايي آنتيموان ـ آرسنيك
- مرداد 1378:
نمونهبرداري سيستماتيك ناحيهاي توسط ريوتينتو، كانيزايي در منطقه داشكسن را
نشان داد .
- دي 1378:
ريوتينتو و شركت خدمات اكتشافي توافقنامه امضاء كردند، تا بطور
مشترك
اكتشاف طلا را در داشكسن انجام دهند و اكتشافات معدني را در اين
ناحيه
توسعه دهند .
• 79 -ـ 1378:
برداشت، نقشهبرداري و نمونهبرداري سنگها و خاكها در داشكسن براي تعيين كانيسازي
طلا
-آبان 1379: امضاء قرار داد پايه با وزارت معادن
و فلزات و شروع برنامه حفاري
1380- ـ 1379:
ادامه حفاري در داشكسن (14 مورد حفاري (4670 متر) با استفاده از
دستگاههاي حفاري شركت خدمات اكتشافي و تاييد كانيسازي طلا
• 1380 - ـ 1379:
آزمايش مقدماتي متالورژي و دستيابي به بازيافتهاي متغير طلا
• 1380- ـ 1379:
درخواست ( قانون جذب و حمايت از سرمايهگذاري خارجي ).
- عمليات انجام
شده در داشكسن
- نقشهبرداري در
مقياس 3 * 2 كيلومتر توسط شركتهاي نقشهبرداري ايراني
- نقشهبرداري
زمينشناسي و نمونهبرداري خاك و سنگ در منطقه ناهنجار
- بررسيهاي
مغناطيسزميني
- ايجاد14 سايت
حفاري با استفاده از بلدوزر و ساخت حدود 6 كيلومتر راه خاكي براي دسترسي به
سايتهاي حفاري
- تكميل حفاري 12
چاه در سريگاني و 2 چاه در آقداغ
- آزمايشات
متالورژي براي تعيين بازيافت طلا
نتايج بدستآمده تا
اين کنون نشانگر زون اكسيده با عيار 6/1گرم در تن طلا و بازيافت
80% ميباشد. حفاري نشان ميدهد كه زون ترانزيشنال با عيار حدود
7/1 گرم در تن طلا ميباشد. بازيافت طلا فقط 50% است. زون سولفيده بالقوه
وسيع
است. نتايج بدست آمده تا اين تاريخ نشان ميدهد كه عيار طلا حدود 2
گرم
در تن و بازيافت 20% است. اين منبع در صورتي ميتواند اقتصادي باشد كه
مسائل
متالورژي آن حل گردد. از ديگر مشكلات وجود مقدار زياد آرسنيك،
آنتيموان،
تاليم و جيوه همراه طلا است.