یک کارشناس بازار سرمایه با ارائه تحلیلی از شرایط فعلی بازار قراردادهای آتی سکه، گفت: با توجه به اهرم های مالی موجود، احتمال سرایت هیجان کاذب قیمتی به این بازار وجود دارد.
از روز پنج شنبه هفته قبل فعالان بازار قراردادهای آتی بورس کالا شاهد کاهش سقف موقعیت های تعهدی باز از میزان 100 به 50 موقعیت هستند.
معنای این اقدام حاکی از آن خواهد بود که معامله گران بازار آتی سکه اعم از حقیقی و حقوقی که قصد آربیتراژ و شناسایی سود از اختلاف قیمت ها میان دو بازار آتی و نقدی را داشته باشند از این پس تنها با 50 موقعیت تعهدی در هر یک از این سررسید ها مجاز به فعالیت خواهند بود.
این اقدام متولیان بازار سرمایه هم اینک به شکل گیری صف فروش های سنگین و کناره گیری اغلب معامله گران برای ایجاد موقعیت های تعهدی جدید گردیده است.
گرچه کاهش موقعیت های تعهدی و نزدیک شدن وجه تضمین اولیه به رقم 5 میلیون تومان از جذابیت بازار آتی سکه بیش از پیش خواهد کاست اما معامله گرانی را که پیش تر با ایجاد موقعیت های تعهدی 3 رقمی به این بازار کشانده بود ترغیب خواهد کرد تا از طریق کدهای معاملاتی غیرمستقیم یا وکالتی به فعالیت خود ادامه دهند.
با این همه بازار آتی سکه همچنان با انتقاد هایی از جمله اتهام نوسانی کردن بازارآزاد سکه و ارز و دمیدن بر تنور هیجانات بی منطق و روانی حاکم بر معاملات این بازار ها را دارد. جریان دواری که از بازار ارز و سکه آغاز می شود و گه گاه با کمک بانک کارگشایی در نهایت به بازار آتی می رسد و دوباره این دایره به سرآغاز خود بازمی گردد.
در این زمینه یک کارشناس بازار سرمایه با ارائه تحلیلی از شرایط فعلی بازار قراردادهای آتی سکه در بورس کالا به خبرگزاری مهر، از زاویه ای دیگر به نقد فعالیت های صورت گرفته در این بازار پرداخته است.
شمشیر دولبه در اقتصاد ملی
حسن احمدی معتقد است: برخی کارشناسان بازار آتی سکه طلا را که در واقع محلی برای داد و ستد کالای انحصاری این فلز گران بها است به شمشیر دو لبه ای تشبیه کرده اند که در بحران های مالی بستری برای سوداگری عده ای قلیل بوده اند. کالایی که ضرب و تولید آن تنها از سوی بانک مرکزی مجاز بوده و دوباره قابلیت باز تولید و به کارگیری از طریق صنعت برای آن وجود ندارد.
احمدی ادامه داد: بحران استرلینگ انگلستان در سال 1976 میلادی و بی میلی برای نگهداری چنین پولی به عنوان ذخایر ارزی و یا به راه انداختن بحران مالی از سوی جرج سورس در اواخر دهه 90 میلادی در منطقه جنوب شرق آسیا نمونه ای بارز از این سوء استفاده های گهگاه سازمان یافته ای است که حتی تهدید ورشکستگی نهاد های مالی بزرگ را نیز در پی داشته است.
کشف رد پای جرج سورس در بازار مالی
وی می افزاید: جرج سورس که مشاور اصلی صندوق سرمایه گذاری کوانتوم فاند به شمار می رود تحت عنوان سرمایه گذار خارجی اقدام به سرازیر کردن سرمایه های سنگین در بازارمالی و استفاده از ابزار های مشتقه رایج در کشورهای تایلند، اندونزی، مالزی، کره جنوبی و سنگاپور می کند و پس از مدتی با استفاده از اهرم مالی موجود در این بازارها ،اقدام به نقد کردن یکباره سرمایه خود و خروج از این بازارها می نماید که کاهش 200 تا 300 درصدی ارزش پول ملی و بازار سهام این کشور ها را در پی داشت.
به طور کلی معاملات آتی بر روی کالایی قابل تعریف است که کالا همگن، قابل باز تولید، غیرانحصاری و دارای یک بازار نقدی متشکل مبتنی بر عرضه و تقاضا باشد و ساز و کار بازار آتی می تواند موجب تعادل بیشتر، کارکرد پوشش ریسک و یا مشوق سرمایه گذاری در بازار نقدی شود.
بازار نقدی سکه به طور سنتی بازاری با رویه معاملاتی روزانه مبتنی بر نیاز مصرفی سکه به عنوان کالای هدیه، سرمایه گذاری خرد خانوارها و مرجعی برای تعیین مهریه بوده و هیچگاه در ابعاد بزرگ به عنوان یک گزینه سرمایه گذاری در بازارهای مالی ایران مطرح نبوده است.
ظهور یک بازار حاشیه ای
شاید افت و خیز قیمت جهانی اونس طلا تأثیر مهمی بر زندگی یک اروپایی یا آمریکایی نداشته باشد ولی تغییر قیمت داخلی طلا و سکه که وابسته به انس جهانی و نرخ ارز است به علت نقش آن در زندگی ایرانیان تأثیر دارد و تعریف بازار مالی برای یک کالای انحصاری که در عین حال کارکرد اجتماعی نیز دارد موجب اختلال در ساز و کار بازار مصرف خواهد شد.
بازار آتی سکه که حدود 4 سال پیش راه اندازی شده است بازاری حاشیه ای در بورس کالا بوده تا اینکه از سال گذشته با نوسانات شدید در قیمت اونس جهانی و نوسانات نرخ ارز مورد توجه قرار گرفت و در واقع جرقه رشد حبابی قیمت سکه و فزونی قیمت بازار سکه از ارزش ذاتی آن با رونق بازار آتی سکه آغاز شد.
سکه هایی که در سال 86 ضرب شدند
از آنجا که سکه تمام طرح جدید ضرب سال 1386 کالای پایه تحویل در بازار آتی سکه است این سوال مطرح است که پیش خرید یا پیش فروش اهرمی سکه برای حداکثر 3 یا 4 ماه آینده چه کارکرد اقتصادی برای کشور داشته و چه پوشش ریسکی ایجاد نموده است. تسویه کمتر از یک درصد معاملات به صورت فیزیکی انجام می گیرد و بیش از 99 درصد معاملات با تسویه هدفی جز سفته بازی را دنبال نمی کنند.
در اقتصاد اسلامی جایگاه هر فعالیت براساس کارکرد واقعی آن در جامعه و اثر آن بر بخش واقعی اقتصاد سنجیده می شود در حالی که در اقتصاد کاپیتالیستی خلق سود اهمیت دارد و تأثیر آن بر کل اقتصاد جامعه در حاشیه است.
قاعده نفی ضرر در بازار آتی
قاعده لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام از قواعد مشهور فقهی است که مضمون آن این است که ضرر در اسلام مشروعیت ندارد و هرگونه ضرر و اضرار در اسلام نفی شده است. قرار گرفتن سود یک نفر در مقابل سود دیگری که از مشخصات قمار و طبق قاعده نفی ضرر که ذکر شد حرام است، یک واقعیت در بازار آتی سکه است.
امکان پیش خرید یا پیش فروش 10سکه تنها با پرداخت یک سوم قیمت آن موجب شده است، این روزها فعالان این بازار به شدت در سود یا زیان باشند. بدون شک بهره گیری از تجربیات دنیا در گسترش بازارهای مالی می تواند به توسعه بازارهای مالی کشور کمک کند ولی کپی برداری بدون بومی سازی و استفاده از ابزارها و راهکارهایی که در بازارهای مالی بسیار بزرگتر از بازار مالی کشور ما موجب خلق بحران شده اند می تواند مشکل آفرین و فاجعه بار باشد.
مقاومت متولیان بازار سرمایه در بورس کالا
ارزش معاملات بازار آتی با ثبت رکوردهای 400 میلیارد تومانی حجم ریالی قرارداد ها در روز، با توجه به اینکه هر قرارداد مبین 10سکه تمام می باشد در واقع بستر معامله 4 هزارمیلیارد تومان سکه فیزیکی در روز بوده است. در زمانی که بازار ارز به مرزهای روانی 1500 و 2000 تومان رسید و قیمت سکه نیز به صورت افسار گسیخته افزایش یافت، بازار آتی سکه مورد انتقادات شدید قرار گرفت که با مقاومت شدید سازمان بورس و بورس کالا مواجه شد.
از روز سه شنبه یازدهم مهرماه امسال بورس کالا اخذ موقعیت خرید در بازار آتی سکه را ممنوع کرد و خرید فقط به منظور بستن موقعیت فروش قبلی مجاز است و سقف موقعیت های باز برای اشخاص حقیقی و حقوقی از 100 قرارداد برای اشخاص حقیقی و معادل 10درصد سرمایه ثبت شده برای اشخاص حقوقی به 50 موقعیت باز برای هر دو گروه کاهش یافته است که موجب کاهش اجباری موقعیت های باز شده است.
این یک فرصت زمانی خاص برای تعطیلی و جمع شدن بازاری است که سفته بازی را مشروعیت بخشیده و با سازوکار شاید قمارگونه خود به وجهه بازار سرمایه کشور لطمه زده است.
پاک کردن صورت مسئله تا کجا؟
حقیقتا به جای دخالت در سازوکار این بازار با روش هایی اعم از ممنوع کردن اخذ موقعیت، کم کردن سقف موقعیت و یا تشویق بانک مرکزی برای حضور و کنترل قیمت ها در این بازار که همگی با اصول بازار در تناقض هستند چگونه با تعطیلی موقت و سپس دائمی این بازار حداقل یکی از معضلات بازار ارز و سکه را از صورت مسئله پاک کنیم. فعالان این بازار که عمدتا در بازار ارز هم فعال هستند و در روزهای حساس بازار که رشدهای چند صد تومانی در قیمت ارز را شاهد بودیم با هیجان دادن به این بازار از ساعت 10صبح نرخ بازار مکاره ارز را نیز جهت داده اند.
بر چسبی که نمی چسبد
فعالانی که در این بازار ضررهای هنگفت دیده اند فارغ از انگیزه اولیه فعالیتشان در وهله اول با اتکا به سخنان دولتمردان و تصمیم سازان اقتصادی کشور تصمیم گیری کرده اند که این موضوع هزینه های اجتماعی غیر ضروری را ایجاد نموده است.
این بازار که به علت حضور غیر هم سنخ خود در بستر بازار سرمایه مشروعیت یافته و برچسب های دلالی و سفته بازی را از خود بری می داند با اصول اولیه اقتصاداسلامی، اعتلای جامعه، اهداف ترسیم شده اقتصادی و صرف و صلاح آحاد جامعه در تضاد بوده و در ماه های اخیر با بالاتر بودن قیمت سکه تحویل ماه های بعدی همواره سیگنال رشد قیمت ها را به بازار نقدی دیکته کرده است.
نگارنده بر این باور است تعطیلی این بازار می تواند گامی مهم در تثبیت بازار ارز، ایجاد اطمینان از نرخ های آینده برای متقاضیان واقعی شامل تولید کنندگان و وارد کنندگان، جلوگیری از سفته بازی، هدایت نقدینگی به بازارهای مولد و مبارزه با توطئه های اقتصادی دشمن باشد.