این در حالی است که متغیرهای کلیدی تاثیرگذار بر بورس از جمله قیمت‌های جهانی، نرخ دلار مبادله‌ای و همچنین دلار در بازار آزاد همچنان روند نسبتا مطلوبی را ادامه می‌دهند. در شرایط فعلی به نظر می‌رسد کمبود نقدینگی مهمترین معضل بازار سهام و عامل اصلی درجا زدن قیمت‌هاست. با وجود آنکه از شهریورماه سال جاری و در نتیجه کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی انتظار سرازیر شدن نقدینگی به بازار سهام میان بورس‌بازان شکل گرفت، اما پس از گذشت دو ماه از این موضوع هنوز خبری از انتقال نقدینگی به بورس نیست. روز گذشته نیز در ادامه معاملات کم‌رونق بازار سهام، ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی به ۱۱۸ میلیارد تومان رسید که برای بورس ۳۵۰هزار میلیارد تومانی تهران رقم ناچیزی به نظر می‌رسد.
بی‌توجهی بورس به سیگنال‌های مثبت
روز گذشته دو رویداد مهم اثرگذار بر بازار سرمایه از سوی فعالان بازار مغفول ماند. اول آنکه بازارهای جهانی پس از گذراندن تعطیلات آخر هفته بازگشایی شد و طی معاملات در این بازارها قیمت فلزات مهمی از جمله مس و روی با رشد مواجه شد. براین اساس قیمت جهانی هر تن فلز «روی» به ۳هزار و ۲۴۵ دلار و هر تن مس به ۶هزار و ۹۵۰ دلار رسید. این نرخ‌ها حکایت از رشد تقریبا یک درصدی قیمت نسبت به آخرین معاملات هفته قبل داشت. از طرف دیگر نرخ ارز مبادله‌ای (نرخ رسمی) برای اولین بار از محدوده ۳هزار و ۵۰۰ تومان عبور کرد و به ۳هزار و ۵۰۵ تومان رسید. همچنین نرخ دلار در بازار آزاد به ۴هزار و ۷۵ تومان رسید و بیشترین سطح خود از ابتدای سال جاری را تجربه کرد.این در حالی بود که نه تنها ارزش معاملات در بورس تهران رشد چندانی را تجربه نکرد، بلکه حتی قیمت‌ها در نمادهای فلزی و معدنی و پالایشگاه‌ها (که به ترتیب از بازارهای جهانی و نوسان نرخ ارز تاثیر می‌پذیرند) بر مدار منفی قرار گرفتند.
نکته دیگری که می‌توانست نمادهای گروه فلزات اساسی را مثبت کند اما عملا تاثیری بر روند نسبتا منفی بازار نگذاشت، عرضه ورق گرم فولاد مبارکه در بورس کالا بود. در معاملات روز گذشته بورس کالا ۱۰هزار و ۲۷۰ تن ورق گرم B فولاد مبارکه با نرخ هر کیلو ۲هزار و ۵۸۹ تومان معامله شد. این در حالی بود که متوسط نرخ ورق گرم در آخرین پیش‌بینی فولاد مبارکه تقریبا ۲هزار تومان در نظر گرفته شده است. علاوه بر آن روند بهای نفت نیز که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر اقتصاد و بازار سهام کشور تاثیرگذار است، طی معاملات روز گذشته در بازارهای جهانی مثبت دنبال شد. دیروز بهای هر بشکه نفت برنت در بازارهای جهانی، تا مرز ۶۳دلار پیشروی کرد.
رشد قیمت‌های جهانی فلزات اساسی، افزایش بهای نفت، رشد نرخ دلار آزاد، رشد دلار مبادله‌ای و عرضه‌ای که فولاد مبارکه اصفهان در بورس کالا انجام داد، عواملی بودند که می‌توانستند شاخص بورس تهران را در معاملات روز گذشته مثبت کنند. انحراف قابل توجه قیمت‌های جهانی فلزات و همچنین قیمت‌ها در بورس کالا از نرخ‌های مفروض در بودجه شرکت‌ها همچنان قابل توجه است و ثبات قیمت‌های جهانی در محدوده‌های فعلی می‌تواند سودآوری شرکت‌های گروه فلزی و معدنی را نسبت به آخرین بودجه‌های شرکت‌ها بهبود دهد.افزایش نرخ ارز مبادله‌ای نیز اگرچه برای برخی شرکت‌ها از جمله پتروشیمی و دارویی تاثیرات منفی دارد، اما می‌تواند سودآوری پالایشگاه‌ها را بهبود بخشد. رشد نرخ ارز آزاد نیز (که حالا انحراف معناداری از نرخ‌های تسعیر ارز در بودجه‌ها دارد) می‌تواند منجر به رشد درآمدهای ریالی شرکت‌های صادراتی شود.با وجود این بورس تهران روز گذشته بدون توجه به این تحولات مثبت در مسیر نزولی قرار گرفت و پس از ۹روز رشد متوالی، ۶۱واحد از ارتفاع خود را از دست داد. در نمادهای کوچک‌تر بازار که در روزهای اخیر با تقاضای بیشتری مواجه بودند نیز وضع به همین منوال بود. شاخص کل هم‌وزن نیز روز گذشته با ۲۱/ ۰ درصد افت مواجه شد. به نظر می‌رسد بورس تهران از کمبود مفرط نقدینگی رنج می‌برد و فعالان بازار با احتیاطی محسوس بازار سهام را دنبال می‌کنند.
کمبود نقدینگی، متهم ردیف اول
از اواسط شهریورماه سال جاری و با شکل‌گیری پیگیری‌های دولت و بانک مرکزی برای کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی، این انتظار در میان فعالان بازار شکل گرفت که بورس به زودی میزبان نقدینگی تازه‌نفس خواهد بود. در عمل اما ارزش نازل معاملات بورس این موضوع را تایید نکرد. ارزش معاملات روزانه معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی بورس تهران همچنان در همان محدوده ۱۰۰میلیارد تومان قرار دارد و تنها در برخی جلسات معاملات (مانند روزهایی که بورس عرضه‌های اولیه دارد) رشدی محسوس را تجربه می‌کند.
روز یکشنبه نیز خبری به بازار مخابره شد که حکایت از صدور ابلاغیه‌ای از سوی سازمان بورس داشت که بر مبنای این اطلاعیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت از صدور واحدهای سرمایه‌گذاری در شعب بانک‌ها منع می‌شدند. این تصمیم در راستای کنترل بیشتر بانک‌ها و جلوگیری از تخطی آنان از پذیرش نرخ‌های مصوب برای جذب سپرده‌هاست. در نگاه اول به نظر می‌رسد که این اقدام می‌تواند کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی را تضمین کند. اما نباید فراموش کرد تا زمانی که اصل مشکل که همان کمبود نقدینگی و فریز منابع بانک‌ها به دلیل حجم بالای معوقات، بدهی‌های دولت و رکود بازار ملک است پابرجاست، نمی‌توان انتظار داشت که نرخ بهره به‌صورت دستوری تنزل یابد. از طرف دیگر به نظر می‌رسد سپرده‌گذاران بانکی پیش از آنکه دستورالعمل کاهش نرخ سود جدی‌تر شود (پیش از شهریورماه) اقدام به افتتاح سپرده‌های بلندمدت نزد بانک‌ها کرده‌اند. در چنین شرایطی چنانچه قرار باشد سهم یا گروهی رشد کند، نقدینگی لازم از سایر گروه‌های بورسی خارج می‌شود و به گروه مورد نظر سرازیر می‌شود و نمی‌توان انتظار داشت که نقدینگی تازه‌نفسی از بیرون بازار برسد و همه نمادها و گروه‌ها را به‌طور دسته‌‌جمعی رشد دهد. در نتیجه رشد یک یا چند گروه در بورس مصادف با افت قیمت سهام در سایر گروه‌ها می‌شود.
روز گذشته در محافل بورسی عنوان شد که ریسک افزایش تنش‌های بین‌المللی در خاورمیانه هم در احتیاط خریداران بالقوه بورس بی‌تاثیر نبوده است. اگرچه وجود این ریسک‌ها می‌تواند سرمایه‌گذاری را مخاطره‌آمیز کند اما باید توجه داشت که در شرایط فعلی که بازار سهام دچار کمبود مفرط نقدینگی است، هر خبر منفی می‌تواند به بیش‌واکنشی فعالان بازار سهام و افزایش نه‌چندان منطقی عرضه منجر شود. ضمنا برخی تحلیلگران تکنیکال اعتقاد دارند با نزدیک شدن شاخص بورس به قله تاریخی خود تمایل بازار به شناسایی سود و فروش و همچنین عمل کردن سطح فعلی شاخص به‌عنوان مقاومتی ذهنی می‌تواند باعث اصلاح قیمت‌های سهام شود. این در حالی است که به نظر نمی‌رسد رشدهای اخیر شاخص بورس مبنای تکنیکال داشته باشد و ماهیت آن هجوم نقدینگی به سمت صنایعی خاص نبوده است، بلکه تغییرات بنیادین شرکت‌ها باعث شکل‌گیری بازده ۸/ ۱۳ درصدی شاخص کل از ابتدای سال شده است؛ بنابراین بعید به نظر می‌رسد که انگیز‌های تکنیکالی باعث افت قیمت‌ها شوند.
مروری بر آمار معاملات دیروز
در معاملات روز گذشته بیش از ۵۴۷ میلیون برگه دارایی مالی در بورس تهران دست به دست شد که ارزش این مبادلات بیش از ۱۲۶ میلیارد تومان بود و در ۵۳ هزار نوبت معاملاتی به ثبت رسید. ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی نیز تقریبا ۱۱۸ میلیارد تومان بود. دیروز گروه‌های فلزات اساسی، خودرو و شیمیایی‌ها با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند. نمادهای ماشین‌سازی اراک، ملی مس، ارتباطات سیار و پالایش نفت بندرعباس دیروز با بیشترین تاثیر منفی بر شاخص باعث شدند این متغیر ۶۱ واحد افت کند و در رقم ۸۷ هزار و ۸۴۴ قرار بگیرد. نمادهای بانک ملت، پتروشیمی جم و مپنا با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص مانع افت بیشتر این متغیر شدند.
در بازار دیروز دو شاخص بازار اول و دوم به ترتیب ۲۶ و ۲۲۱ واحد افت کردند. شاخص کل هم‌وزن نیز ۲۱/ ۰ درصد از ارتفاع خود را از دست داد. صدرنشینی بازار نیز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای صنایع شیمیایی سینا، رادیاتور ایران، الکتریک خودرو شرق، سرمایه‌گذاری ملت، پاکسان، داروسازی امین و نفت بهران بود. در مقابل نمادهای ماشین‌سازی اراک، کشت و صنعت چین چین، کمک فنر ایندامین، حفاری شمال، گرانیت بهسرام، شهد و درخشان تهران با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات قرار گرفتند. در بازار دیروز سرمایه‌گذاران بورسی برای خرید اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، اوراق مشارکت رایان سایپا، اوراق صکوک سایپا، اوراق مشارکت شهرداری تهران، اوراق مشارکت ملی نفت ایران و اوراق مشارکت شهرداری شیراز سنگین‌ترین صف‌های خرید را ثبت کردند. در مقابل گروهی از سرمایه‌گذاران تلاش کردند با عرضه‌های سنگین از اوراق مشارکت شهرداری مشهد، اوراق صکوک سایپا، سهام ماشین‌سازی اراک، اوراق مشارکت شهرداری تهران و اوراق مشارکت شهرداری شیراز خارج شوند. این نمادها طولانی‌ترین صف‌های فروش را داشتند. در پایان معاملات دیروز ماشین‌سازی اراک با معامله ۵۹ میلیون سهم به ارزش ۹ میلیارد تومان بیشترین حجم و ارزش معاملات را ثبت کرد.