در هفته گذشته حجم قراردادهای آتی سکه در بورس کالا ۱۶۹ هزار و ۳۱۵ قرارداد بود که به نسبت هفته قبل از آن و داد‌و‌ستد ۲۱۷ هزار و ۷۹۵ قرارداد، از عقب‌نشینی ۲۶/ ۲۲ درصدی معاملات حکایت دارد. البته متوسط حجم معاملات هفتگی سال‌جاری رقمی نزدیک به ۵۹هزار قرارداد بود یعنی در هفته گذشته نزدیک به ۳ برابر متوسط معاملات هفتگی سال‌جاری در بازار آتی سکه بورس کالا، شاهد ثبت معاملات آتی بودیم. نگاهی به نمودارهای نوسان حجم معاملات نشان میدهد که هنوز بازار آتی در یک فاز افزایشی مستمر قرار دارد و حتی با فرض کاهش حجم معاملات در هفته آینده، بازهم این روند افزایشی تا رسیدن به یک نقطه تعادلی ادامه خواهد داشت. ذکر این مطلب ضروری است که در هفته گذشته یک روز تعطیل به ثبت رسید و در هفته جاری هم این روند کلی ادامه خواهد داشت. در هفته گذشته ۶ هزار و ۵۸۷ نفر-قرارداد در روزهای هفته در فاز خرید وارد شدند و در برابر آن ۶ هزار و ۸۶۸ نفر-قرارداد در فاز فروش ظاهر شدند. این شرایط نشان میدهد افراد کمتری اقدام به خریدهای بیشتری کرده‌اند که نشان میدهد هنوز هم در بخش‌های مهمی از بازار ذهنیت رشد قیمت‌ها وجود دارد. این در حالی است که با آغاز یک روند افزایشی در هفته گذشته این شرایط منطقی به‌نظر می‌رسد ولی نمی‌توان به صراحت درخصوص دورنمای رشد یا کاهش قیمت‌ها سخن گفت.
ذات تغییر فاز قیمتی در بازار آتی سکه در شرایطی خودنمایی کرد که بهای سکه نقدی در بازار نیز افزایش یافت و همین سیگنال کافی بود که بازار آتی وارد یک تغییر جهت محسوس شود. این رفتار قیمتی در هفته قبل که البته در هفته پیش از آن هم محقق شده بود، نشان‌دهنده تاثیرپذیری جدی‌تر بازار آتی از بازار نقدی است و با فرض این داده می‌توان با صراحت و اعتماد بیشتری از تاثیرگذاری بازار نقدی بر بازار آتی سخن گفت. این شرایط اگرچه منطقی و جذاب به‌شمار می‌رود ولی اما و اگرهای قوی‌تری را در بازار ایجاد خواهد کرد؛ یعنی با فرض تداوم عرضه سکه نقدی در بازار با تحویل فوری در چارچوب بانک کارگشایی یا مسیرهای موازی توسط بخش دولتی و یا حتی بخش خصوصی و کاهش قیمت‌ها تغییر فاز بازار آتی جدی‌تر خواهد شد. این موارد می‌تواند ذات نوسان قیمت آزادانه در بازار آتی را تحت‌الشعاع قرار داده و اهمیت اطلاعات نهانی در بطن بازار نقدی سکه را تقویت خواهد کرد که شاید داده مثبتی برای کل بازار محسوب نشود. در هر حال پذیرش تاثیرپذیری بازار آتی از بازار نقدی از این اما و اگرها برخوردار است و ادامه روندهای قیمتی در بازار را در چارچوب‌های خاصی تغییر جهت خواهد داد.
سختگیری بر بازار جواب نمی‌دهد
همان‌گونه که عنوان شد؛ نگاهی به نوسان قیمت‌ها در بازار آتی نشان میدهد که از اواخر دو هفته گذشته با انتشار خبری در مورد عرضه سکه به‌صورت گسترده در بانک کارگشایی، قیمت‌ها در بازار نقدی و آتی وارد یک فاز کاهشی شد، اگرچه این روند نوسان در بازار آتی شدیدتر بود. این در حالی بود که در برخی اظهارنظرهای رسانه‌ای و فنی با صراحت از حباب سکه نقدی سخن گفته شده بود که آن را می‌توان دلیلی برای عرضه گسترده سکه به‌شمار آورد. این مطلب درسی مهم را برای بازار به همراه داشت و آن‌هم تاثیرگذاری رسانه‌ها بر رفتار فعالان اصلی در اقتصاد ایران بود. از آن دوره نقدها به حباب سکه به گونه‌ای جدید مخابره شدند و گفت‌وگوهای ضد و نقیضی را در رسانه‌ها شاهد بودیم که برخی از حباب قیمتی به‌عنوان یک نقطه ضعف بزرگ یاد کرده و برخی دیگر شرایط کلی در بازار را دلیل ثبت این شرایط دانستند و در تلاش بودند تا از مکانیزم‌های رایج دفاع کنند.
همین گفت و شنودها را نیز باید در کاهش قیمت‌ها در بازار آتی سکه مؤثر به‌شمار آورد که در کنار افت قیمت‌ها در بازار نقدی، به سقوط آزاد نرخ منجر شد و البته در هفته گذشته نیز این شرایط کاهشی ادامه یافت. این تجربیات به ما می‌آموزد که بهتر است واقعیت‌های عرضه و تقاضا را در کشف قیمت‌ها نه در ادبیات بلکه در عملکرد بازارها بپذیریم. این شرایط مخصوصا با افزایش قیمت‌ها در اواخر هفته گذشته بازهم به ما می‌آموزد که بازارها همچون بازار آتی سکه اگرچه به‌صورت مقطعی در برابر تنش‌های رسانه‌ای و یا دستورالعمل‌های اجرایی تاثیر می‌پذیرند ولی در نهایت ذات عرضه و تقاضا و تمایل به خرید و فروش است که در کشف نرخ حرف اول و آخر را می‌زند، اگرچه آن هم اما و اگرهای خاص خود را داراست. نوسان قیمت‌ها در هفته‌های گذشته نشان داد که با فرض کاهش نرخ ولی بسیاری از فعالان بازار تمایل چندانی به فروش از خود نشان ندادند، اگرچه احتمالا در فاز زیان بوده و مخصوصا به آینده بازار هم خوش‌بین بوده‌اند که این شرایط به رشد مجدد قیمت‌ها کمک بسیاری کرد. نگاهی به نوسان قیمت‌ها در بازار آتی در مقایسه با بازار نقدی نشان داد که حجم خوش‌بینی‌ها در بازار آتی بسیار بیشتر از بازار نقدی است اگرچه این رخداد با ذات بازار آتی در تضاد نیست ولی باید بپذیریم که میل به فروش بازار آتی محدود بوده، وجود سرمایه‌ها در این بازار مهم قلمداد شده و این سیگنال‌ها توأم با خوش‌بینی در نهایت به حمایت از بازار منجر شده است. با توجه به تمامی این موارد بازهم باید عنوان کرد که شناخت بازار چیزی در چارچوب دستورالعمل‌های رسمی نیست و واقعیت‌های آن را باید در بطن بازار مورد بررسی و رصد قرار داد، آن هم در شرایطی که فعالان مهمی به‌صورت چند وجهی در چند بازار مختلف که بر یکدیگر تاثیرگذار هستند، مشغول فعالیت بوده و هستند و این شرایط نه‌تنها در ایران بلکه در تاریخچه بازارهای جهانی هم قابل‌رهگیری است. با توجه به این موارد ذات مدیریت این بازار بسیار دشوار به‌نظر رسیده و در شرایطی حتی غیرقابل مدیریت جلوه میدهد. برای پاسخ به این سوال کافی است که به ذات نوسان قیمت‌ها در چارچوب عرضه و تقاضا توجه کنیم و در کنار آن به شرایط آزادانه انتقال اطلاعات در رسانه‌های رسمی و غیررسمی نیم‌نگاهی بیندازیم که در نهایت مدیریت بازار در این چارچوب به سهولت انجام خواهد گرفت.
نکته مهم دیگر در بازار آتی سکه را می‌توان ذات آتی‌محور بودن آن دانست؛ یعنی باید بپذیریم که این بازار با موتور خوش‌بینی‌ها و بدبینی‌ها نیز حرکت می‌کند، حال در شرایطی که بسیاری از فعالان بازار آتی سکه از احتمال رشد قیمت دلار صحبت می‌کنند این وجه از روان‌شناسی فعالان بازار خود مکانیزم جدیدی برای افزایش حجم خرید و رشد قیمت‌ها را ایجاد خواهد کرد. قیمت‌های موجود برای سررسیدهای مختلف با فرض قیمت طلا می‌تواند از ذهنیت بازار برای قیمت دلار در ماه‌های آینده خبر دهد که بازهم نشان میدهد که می‌توان به این بازار به‌عنوان سیگنالی مهم در تعیین ذهنیت بازار برای تعیین قیمت دلار در کنار بهای طلا نیز توجه کرد که داده مهمی برای تصمیم‌سازان اقتصادی در فاز کلان محسوب خواهد شد.
نوسان ارزش دلار آمریکا در بازارهای جهانی
اجرایی شدن افزایش نرخ بهره در آمریکا و تغییر رئیس فدرال رزرو دو سیگنال مهم برای ارزش دلار در بازارهای جهانی بود که تکانه‌هایی از رشد دلار نیز به ثبت رسید. البته شخص جیروم (جروم) پاول به‌عنوان رئیس جدید فدرال رزرو در کارنامه اجرایی خود در سال‌های گذشته نشان داده که به دستکاری در مکانیزم بازار بی‌میل نیست و این نکته در کنار اظهارنظرهایی مبنی بر نیاز بازار و اقتصاد آمریکا برای افزایش تورم شاید مهمترین دلیل برای کاهش ارزش دلار باشد که البته در روزهای اخیر هم شواهدی از آن خودنمایی کرد. این در حالی است که رشد متوسط قیمت محصولات کالایی در بازارهای جهانی نکته مهمی برای تعیین قیمت تورم مصرف‌کننده در آمریکا محسوب خواهد شد که در کنار رشد قیمت حامل‌های انرژی، گاز طبیعی و برق در پاییز شاید بخش مهمی از اهداف تورمی در آمریکا را محقق کند اگرچه این سیگنال به تنهایی نمی‌تواند به حمایت از ارزش دلار منجر شده بلکه کاهش ارزش دلار در بازارهای جهانی است که به این نکته مهم دامن می‌زند.با توجه به این موارد در کنار سیگنال‌های فدرال‌رزرو، هم‌اکنون ابهامی جدید در برابر نوسان ارزش دلار آمریکا به وقوع پیوسته ولی در کل میل به کاهش ارزش دلار با مقاومت‌های جدیدی رو‌به‌رو خواهد شد که در نهایت در برابر کاهش شدید و سریع ارزش دلار مقاومت می‌کند.
البته کاهش قیمت طلای جهانی هم سیگنالی است که نشان میدهد بازار رشد ارزش دلار را جدی‌تر از این موارد تعقیب می‌کند اما تداوم حفظ سطوح قیمتی فعلی نشان میدهد این خوش‌بینی در حال از بین رفتن است. با توجه به تمامی این موارد دوران پیش رو را می‌توان زمانی بحرانی در بازار دلار به شمار آورد که اگرچه میل به کاهش نرخ دارد ولی سقوط آزاد آن با موانع بزرگی رو‌به‌رو است آن هم در شرایطی که رشد قیمت‌ها به‌صورت انفجاری هم تعقیب نخواهد شد ولی جرقه‌های مقطعی رشد ارزش دلار هم دور از ذهن نیست ولی برای طولانی مدت خودنمایی نخواهد کرد. پس از گذار از این فاز ابهام می‌توان به عقب نشینی ارزش دلار آمریکا خوش بین بود. تمامی این موارد بدون در نظر گرفتن آمارهای جدید از اقتصاد آمریکا و سایر کشورهای جهان ترسیم شده که باید مراقب تاثیرگذاری سیگنال‌های جدید بود.
فراز و فرودهای بهای جهانی طلا
ذهنیت افزایش نرخ بهره در کنار عقب‌نشینی سفته بازها از بازار جهانی طلا موجب شد یکی از بزرگ‌ترین افت‌های قیمت در دو ماه اخیر در بازار طلا به ثبت برسد. این در حالی است که زمان مصرف فیزیکی طلا برای تولید جواهرات به منظور فروش در پایان سال میلادی به پایان رسیده و این داده مهم به کاهش قیمت‌ها کمک کرده است. البته نرخ‌های فعلی هم قابل دفاع است ولی ذات شکسته شدن رکورد قیمتی ۱۳۰۰ دلار در هر اونس ولی عدم حفظ آن نشان میدهد که بازار طلا به یک فاز برای تجدید قوا نیاز داشته اما ذات صحبت‌ها از افزایش تورم در آمریکا و حتی برنامه ریزی برای آن خود محرک جدیدی برای طلا به شمار می‌آید که می‌تواند پس از جذب توانمندی‌های مورد نیاز به یک روند افزایشی جدید منجر شود. این روند کلی یعنی تلاش برای رشد بیشتر قیمت‌ها از هم‌اکنون آغاز شده ولی برای رسیدن به روزهای اوج و ترسیم یک روند جدید از افزایش قیمت‌ها به زمان بیشتری نیاز دارد. این در حالی است که با فرض پذیرش ابهام در بازار دلار در کنار تقویت بازارهای مشابه، طلا هم به این روند کلی دچار خواهد شد ولی خوش‌بینی‌ها به بازار طلا در نهایت به حمایت از این بازار مهم منجر خواهد شد.
پیش‌زمینه‌های کاهش قیمت طلا
درخصوص کاهش قیمت طلا در روزهای اخیر مهمترین سیگنال را داده‌های مثبت از سوی اقتصاد آمریکا به شمار آورده‌اند که موجب شده مهاجرت به سمت دارایی‌های امن حرکت کند؛ یعنی بازار به سمتی گرایش پیدا کرده است که ثبات بیشتری داشته باشد. این در حالی بود که رشد ممتد و پلکانی بهای طلا به خودی خود زمینه را برای کاهش نرخ ایجاد کرده و همچنین تلاش برای نقد کردن درآمدزایی طلا در چارچوب سفته بازی نیز به این افت قیمت‌ها دامن زد. تقویت نسبی قیمت سهام در آمریکا در کنار تقویت بازارهای کالایی و احتمال رشد بیشتر در اقتصاد آمریکا موجب شد تا جذابیت طلا در بازارهای جهانی کاهش یافته که یکی از خروجی‌های آن کاهش قیمت طلا بود.