روز گذشته بازار سهام شاهد برگزاری مراسم معارفه شرکت پتروشیمی پارس بود. شرکتی با ارزش بازار حدود ۱۲ هزار میلیارد تومانی که می‌تواند نقدینگی قابل توجهی را جذب بازار سهام کند. به‌طور کلی هدایت نقدینگی سرگردان موجود در کشور به بازار سهام به‌عنوان بازاری که کمترین اثر تورمی در اقتصاد ایجاد می‌کند، بهترین راهکار است. این مهم اما مستلزم افزایش عرضی بازار سهام است. در این میان افزایش عرضه‌های اولیه فرصتی است که می‌تواند با افزایش ارزش بازار، فرصت‌های جذاب‌تر و متنوع‌تری در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد. این امر در زمان اصلاح قیمت سهام نیز اهمیت دارد؛ چرا که می‌تواند با ایجاد جذابیت در درون بازار، مانع از خروج نقدینگی از معاملات سهام شود. کارشناسان معتقدند در شرایط فعلی نباید از عرضه‌های اولیه هراس داشت. اتفاقا باید آن را به منزله عاملی درونی برای جذاب کردن بورس دانست.
ضرورت افزایش عرضه‌های اولیه
باید توجه داشت عرضه‌های اولیه یا IPO همواره یکی از بهترین راه‌های ورود نقدینگی به بازار سرمایه تلقی می‌شود. این مهم ضمن افزایش تامین مالی از طریق این بازار، از مزایای پایدار برای رشد تولید و توسعه اقتصادی برخوردار است. به عبارت دیگر از آنجا که عرضه‌های اولیه امری جذاب و فرصتی مناسب برای کسب بازدهی با کمترین ریسک ممکن به شمار می‌روند، راه را برای ورود نقدینگی تازه به بازار سهام فراهم می‌کنند. رشد نقدینگی در سال‌های گذشته، وضعیت نابسامانی بر اقتصاد کشور حاکم کرده است. طبیعتا این نقدینگی تنها دو راه را می‌تواند در پیش بگیرد. ورود به بازارهای سفته‌بازانه یا سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه. در صورت ورود این نقدینگی سرگردان به بازار ارز، سکه یا مسکن، افزایش تورمی امری قطعی خواهد بود. امری که به دفعات تجربه شده است. راهکاری که برای جلوگیری از این اتفاقات تورمی سنگین دیده می‌شود اما استفاده از ظرفیت‌های بورس اوراق و سهام است. بازار سهام، بازاری است که جذب نقدینگی در آن اثرات تورمی کمتری به دنبال دارد و در عین حال ارمغان رشد تولید، صادرات و به کارگیری نیروی کار بیشتر را نیز میدهد. امری که در نهایت رشد و رونق اقتصادی را به دنبال دارد. این افزایش سرمایه‌گذاری اما تنها مختص نقدینگی موجود در داخل کشور نمی‌شود. افزایش IPOها با عمق‌بخشی بیشتر به بازار سهام، سبب افزایش توجه سرمایه‌گذاران خارجی به آن بازار خواهد شد. شاید به همین دلایل است که عرضه‌های اولیه از اهمیت بسزایی برای فعالان بازار سرمایه در تمامی بورس‌های دنیا برخوردارند.
مقصد نقدینگی سرگردان
در حال حاضر جمع ارزش بازار سرمایه شامل بورس و فرابورس در ایران کمی کمتر از ۵۰۰هزار میلیارد تومان است. این رقم اما در مقایسه عینی با ابرقدرت‌های اقتصادی دنیا رقم ناچیزی است. این در حالی است که بدون ایجاد زمینه و بسترهای مورد نیاز سرمایه‌گذاران، انتظار ورود نقدینگی جدید به بازار، انتظاری بی‌جا است.
با وجود تاکید همواره بر لزوم افزایش عرضه‌های اولیه در بازار سهام کشورمان، اما منتقدانی وجود دارند که جذابیت بالای عرضه‌های اولیه را عامل خروج نقدینگی از دیگر سهام بازار قلمداد می‌کنند و معتقدند فضای منفی تشکیل صف‌های فروش برای تامین نقدینگی برای خرید سهم جدید، به کلیت بازار تسری پیدا می‌کند. این ادعا در حالی است که تجربه نشان داده است بسیای از سرمایه‌گذاران برای خرید سهام عرضه اولیه، الزاما اقدام به فروش سهم دیگر نمی‌کنند، بلکه تامین مالی‌های چند میلیون تومانی برای خرید سهام تازه‌وارد، عمدتا از بیرون بازار سرمایه جذب می‌شود. این موضوع در شرایطی که بازار سهام با یک اصلاح جدی روبه‌رو است، نیز احساس می‌شود. به عبارت دیگر در شرایط ریزش قیمت‌ها نیز نباید از انجام عرضه‌های اولیه ترسید. به‌طور مثال در شرایط کنونی و بعد از رشد عمومی اخیر قیمت‌ها، برخی عوامل در کنار شناسایی سود سهامداران زمینه خروج نقدینگی از بازار سهام را فراهم کرده است. در این شرایط اگر عرضه‌های اولیه صورت گیرد، می‌توان به باقی ماندن نقدینگی در بورس امیدوار بود.به این دلیل که همواره عرضه‌های اولیه جذابیت خاص خود را داشته‌اند.در این حالت در نظر داشته باشید اگر عرضه اولیه صورت نگیرد، بازار سهام شاهد خروج نقدینگی از بازار سهام به سوی دیگر بازارها خواهد بود.اهمیت این موضوع در شرایط فعلی که قصد سیاست‌گذاران هدایت نقدینگی به سوی بازار سهام است، بیش از پیش خود‌نمایی می‌کند. نتیجه جذب نقدینگی جدید و ورود نقدینگی در زمان اصلاح سایر سهام به عرضه‌های اولیه در نهایت بازاری بزرگ‌تر و پویاتر را رقم می‌زند که گزینه‌های بیشتر و جذاب‌تری را در اختیار معامله‌گران حرفه‌ای قرار میدهد.
براساس استدلال دیگری که میان منتقدان عرضه‌های اولیه رایج است، شرکت‌های با ارزش بازار بالا، در صورتی که ارزش معاملات پایینی داشته باشد، توان رشد قیمتی نخواهد داشت. برای پاسخ به این منتقدان، می‌توان به‌عنوان نمونه به سهام شرکت فولاد مبارکه اشاره کرد. این شرکت در سال گذشته ارزش معاملات پایینی را تجربه می‌کرد و بر اساس استدلال مذکور نباید رشد محسوسی را تجربه می‌کرد. با این حال آمار نشان از ثبت رشد ۱۸۰ درصدی سهام «فولاد» در یک سال اخیر دارد. در این میان آنچه زمینه رشد قیمتی این سهم را فراهم آورد، جذابیت‌های بنیادی موجود در این شرکت بود. به عبارت دیگر عدم رشد قیمتی یک سهام را نمی‌توان به نبود نقدینگی ارتباط داد. در حال حاضر آمارها نشان از رشد چشمگیر نقدینگی در کشور دارد. پول‌هایی که به دنبال بازاری جذاب می‌گردند. این جذابیت‌ها را می‌توان در پتانسیل‌های بنیادی موجود در شرکت‌های حاضر در بازار سهام جست‌وجو کرد. افزایش عمق بازار سرمایه راهکاری است که می‌تواند با افزایش موقعیت‌های جذاب، سبب جذب نقدینگی‌های سرگردان موجود در کشور شود. به عبارتی دیگر پول‌ها همواره به دنبال بازاری جذاب برای کسب سود است.
به این ترتیب در شرایطی که دولت و در صدر آن رئیس‌جمهور در حال ترغیب سرمایه‌گذاران برای ورود به بازار سرمایه هستند، بجاست سازمان بورس اوراق بهادار نیز خود را برای این هدف آماده کند. افزایش جذابیت بازار با ورود شرکت‌های بزرگ یکی از راهکارهای حرکت دادن نقدینگی به سمت بورس است. باید توجه داشت رفتارهای انفعالی نمی‌تواند رونق بازار را در پی داشته باشد. در حال حاضر طبق اعلام بورس اوراق بهادار تهران، چندین شرکت آماده عرضه اولیه در بورس هستند. این شرکت‌ها شرایط بنیادی مناسب، پتانسیل خوبی برای رشد قیمتی داشته و همگی می‌توانند ضمن عرضه موفق، زمینه توسعه عرضی بازار سهام کشورمان را فراهم آورند. باید توجه داشت در کنار سودآوری و منافع سرمایه‌گذاران، گردش مالی بازار هم اهمیت دارد و تصمیم بورس در اقدام به عرضه اولیه می‌تواند بر این موارد تاثیر مثبتی داشته باشد.
تجارب جهانی IPO
چندی پیش، شرکت خدمات حرفه‌ای جهانی (EY)، گزارش خود در مورد روند جهانی IPO برای سال سه ماه اول سال ۲۰۱۷ به بازار عرضه کرد. این گزارش نشان داد که این فعالیت‌های IPO در آمریکا نسبت به مدت مشابه سال گذشته افزایش محسوسی را تجربه کرده است. به این ترتیب در بازه زمانی مذکور، ۲۴ عرضه اولیه به ارزش ۸/ ۱۰ میلیارد دلار به ثبت رسیده است که از نظر مقداری رشد ۲۰۰ درصدی و از نظر ارزشی شاهد افزایش ۱۳۸۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته بوده است. در مقیاس جهانی نیز در مدت مورد اشاره، تعداد IPOهای جهانی ۳۶۹ مورد و به ارزش حدود ۷/ ۳۳ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال گذشته رشد ۹۲ درصدی در تعداد و ۱۴۶ درصدی در ارزش، داشته است. موضوعی که بر اهمیت افزایش عرضه‌های اولیه در تمامی بازارهای سرمایه بین‌المللی دارد.
با بررسی روند رشد بورس تمام کشورهای تراز اول دنیا می‌توان دریافت، بازار سهام این کشورها نیز در برخی سال‌ها با افزایش شدید عرضه‌های اولیه همراه شدند که با ساماندهی آن بازار عظیم فعلی را شکل داده‌اند. به‌عنوان نمونه در سال ۱۹۹۹ بورس فرانکفورت شاهد عرضه اولیه ۱۵۸ شرکت و در سال ۲۰۰۰، به تعداد ۱۴۷ شرکت بود. این در حالی است که در سال‌های پیش از آن، تعداد عرضه‌های اولیه در این بورس به زحمت به ۲۰ شرکت می‌رسید. همچنین در آمریکا طی سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰ بیش از ۶ هزار شرکت در بورس عرضه شدند که در دو سال آخر آن شرکت‌های آی‌تی به‌صورت روزانه جهت پذیرش اقدام می‌کردند. به این ترتیب بازار سرمایه ایران نیز برای رسیدن به یک بازار توسعه یافته، ناگزیر از افزایش عرضه‌های اولیه است. موضوعی که نیازمند تدوین استراتژی‌های بلندمدت در راستای برنامه‌های کلان دارد.
غول گازی ایران در راه بورس
با درج نماد معاملاتی شرکت پتروشیمی پارس با نماد «پارس» در فهرست نرخ‌های بازار دوم بورس تهران، حال شاهد انتشار صورت‌های مالی این شرکت ۶۰۰ میلیارد تومانی روی سامانه کدال هستیم. این شرکت به‌عنوان غول گازی پتروشیمی ایران شناخته می‌شود. حال هلدینگ خلیج فارس و هلدینگ نفت وگاز پارسیان مشترکا ۵ درصد سهام این غول گازی ایران را عرضه می‌کنند. شرکت پتروشیمی پارس، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان اتان، LPG (پروپان- بوتان) و استایرن منومر در شمال خلیج فارس و۲۷۰ کیلومتری جنوب شرقی بندر بوشهر و۵۷۰ کیلومتری غرب بندر عباس در منطقه ویژه اقتصادی پارس واقع شده است. ۴۰ درصد سهام این شرکت در مالکیت غدیر و پارسان و ۶۰ درصد در مالکیت هلدینگ فارس است.