پرونده فرابورس ایران در اولین ماه تابستان در شرایطی بسته شد که نماگر این بازار در آخرین روز کاری این ماه در سطح یک هزار و ۲۲۲ واحدی قرار گرفت و با ثبت افت بیش از ۵/ ۱ درصدی (معادل ۲/ ۱۹ واحد) معاملات این ماه را به پایان رساند. حجم و ارزش معاملات اما در این ماه روند صعودی در پیش گرفت و به ترتیب رشد ۳۳ و ۴۲ درصدی را تجربه کرد. بر این اساس بازدهی این بازار از ابتدای سال تاکنون به حدود ۵/ ۱۱ درصد رسید.
از مهمترین تحولات اثرگذار تیر ماه بر روند سهام فرابورسی می‌توان به روند ضعیف قیمت فلزات اساسی در بازارهای جهانی و تداوم نگرانی‌ها درخصوص آینده برجام اشاره کرد. بهای نفت نیز در این ماه با کاهش قابل توجهی مواجه شد. در نگاهی کلی به بازارهای کالایی در تیرماه می‌توان به افت ۱۰ درصدی بهای مس، کاهش ۵/ ۱۰ درصدی قیمت هر تن آلومینیوم، افت ۴/ ۱۲ درصدی قیمت روی و کاهش قیمت ۷ درصدی آلومینیوم پی برد. نفت برنت نیز در این بازه زمانی با اصلاح ۴/ ۳ درصدی مواجه شد. این شرایط عمدتا به دلیل شدت گرفتن جنگ تجاری میان آمریکا و دیگر قدرت‌های اقتصادی به ویژه چین شکل گرفت و چشم‌انداز مبهمی را پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار داد. در فضای داخلی کشور نیز علاوه بر تداوم تردیدها نسبت به سرنوشت برجام، سیاست‌های ارزی دولت نیز نگرانی‌هایی ایجاد کرد. در این فضا، بازارهای موازی محلی برای جولان سفته‌بازان شدند و نرخ سکه و دلار با جهش قابل‌ملاحظه‌ای همراه شد. مجموعه این شرایط، سهام را وارد فاز اصلاح کرد که برآیند آن در فرابورس ایران، ثبت افت ماهانه ۵/ ۱ درصدی بود.
طی معاملات خرداد ماه، گروه‌های کوچک فرابورسی، بیشترین بازدهی را نصیب سهامداران خود کردند. در صدر فهرست صنایع، گروه محصولات کاغذی در اولین ماه تابستان، بازدهی حدود ۵/ ۱۴ درصدی از آن سهامداران خود کرد. دو نماد رایانه‌ای فرابورس ایران نیز در این ماه توانستند شاخص این گروه را با رشد افزون بر ۱۰ درصدی همراه کنند. گروه زراعت سومین صنعت پربازده فرابورس ایران در تیرماه بود که رشد ۸/ ۸ درصدی را تجربه کرد. در مجموع، از ۲۴ صنعت مورد بررسی فرابورس ایران در تیر ماه، تنها شاخص ۸ صنعت با رشد همراه شد و ۱۶ صنعت دیگر معاملات ماهانه خود را با افت پشت سر گذاشتند. دو گروه خرده‌فروشی و بانکی‌ها در ماه مذکور بیشترین زیان را به سهامداران خود تحمیل کردند. شاخص گروه فلزات اساسی نیز در این ماه با کاهش ۲/ ۱ درصدی مواجه شد. پالایشی‌ها نیز از اصلاح قیمت‌ها در امان نماندند و افت ۷/ ۹ درصدی را تجربه کردند.
سه عرضه اولیه در کارنامه تیرماه فرابورس
نخستین عرضه اولیه امسال فرابورس ایران، ۱۳ تیرماه با عرضه ۱۰ درصد از سهام شرکت پتروشیمی غدیر در بازار اول فرابورس رقم خورد که طی آن هر سهم این شرکت در پی استقبال خریداران در سقف دامنه قیمتی ثبت سفارش یعنی یک هزار و ۷۰۰ ریال کشف قیمت شد. «شغدیر» برای ۶ روز متوالی بعد از عرضه اولیه با استقبال معامله‌گران همراه شد و بازدهی بیش از ۳۰ درصدی از آن سهامداران خود کرد.
پس از این شرکت، نوبت دو شرکت متعلق به بخش کشاورزی و دامپروری بود تا میهمان فرابورسی‌ها شود. از این رو، فرابورس ایران در نوزدهمین روز از تیرماه ۹۷ شاهد دومین عرضه اولیه خود از ابتدای سال جاری بود که این اتفاق با عرضه ۱۰ درصد از سهام شرکت کشاورزی و دامپروری بینالود نیشابور در نماد «زبینا» در بازار دوم رقم خورد و به کشف قیمت یک هزار و ۵۲۴ ریالی هر سهم این شرکت انجامید. «زبینا» با تجربه ۵ روز معاملاتی پس از عرضه اولیه، بازدهی حدود ۳۲ درصد از آن سهامداران خود کرد. سومین عرضه فرابورس ایران در سال ۹۷ نیز با عرضه ۳۵ میلیون سهم شرکت کشت و دام قیام اصفهان (زقیام) معادل ۱۰ درصد از کل سهام این شرکت در ۲۵ تیرماه رقم خورد. این شرکت پس از عرضه اولیه خود تنها دو روز معاملاتی مثبت را تجربه کرد و پس از آن به دلیل برگزاری مجمع عمومی سالانه با توقف نماد معاملاتی روبه‌رو شد.
معاملات ماهانه فرابورس از دریچه آمار
در ۲۱ روز معاملاتی تیرماه به‌طور میانگین روزانه تعداد ۴۸۶ میلیون ورقه به ارزش ۲۸۰ میلیارد تومان مورد معامله قرار گرفت. بیشترین میزان رشد شاخص فرابورس در این ماه صعود ۵/ ۲۹ واحدی شاخص در نخستین روزهای تیرماه بود. ۱۰ تیرماه اما این بازار شاهد افتی به میزان ۳۹ واحد بود. نماگر فرابورس ایران در حالی که چهارمین روز این ماه در سقف ۳/ ۱۳۱۷ واحد قرار گرفت که ۲۶ تیر تا سطح ۶۵/ ۱۲۰۹ واحدی سقوط کرد تا کمترین مقدار شاخص در این ماه ثبت شود. در کنار افت شاخص فرابورس در ماه مورد بررسی، ارزش بازار نیز با کاهش ۸/ ۱ درصدی (معادل ۱۲ میلیارد و ۶۳۶ میلیون تومان) همراه شد و به حدود ۶۸ هزار و ۳۶۲ میلیارد و ۴۷۹ میلیون تومان (بازار اول و دوم) رسید.در مجموع نیز در ماه مذکور تعداد ۵ میلیارد و ۸۷۵ میلیون ورقه بهادار در یک میلیون و ۳۲۲ هزار نوبت معاملاتی در تمامی بازارهای فرابورس مورد معامله قرار گرفت که ارزش این حجم از دادوستدها به ۴ هزار و ۱۵۱ میلیارد تومان رسید. به این ترتیب با ثبت این میزان معامله در تیرماه، شاهد رشد ۴۲ درصدی ارزش معاملات نسبت به خرداد۹۷ بودیم. حجم معاملات نیز در این بازه زمانی افزایش ۳۳ درصدی را تجربه کرد.طی این ماه بازارهای اول، دوم و پایه (بازارهای خرد) به‌ترتیب معامله ۱۵۷۶، ۵۵۶۰ و ۳۰۶۹ میلیون سهم به ارزش ۳۴۱، ۱۲۶۰ و ۴۲۵ میلیارد تومان را تجربه کردند.
همچنین ماه گذشته در بازار ابزارهای نوین مالی افزون بر ۲۸۹ میلیون ورقه بهادار به ارزش ۳ هزار و ۹۸۵ میلیارد تومان دادوستد شد که مرتبط با معاملات اوراق بدهی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و اوراق تسهیلات مسکن بود. دادوستد ۳۸ میلیون ورقه اوراق بدهی به ارزش ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان، ۲۴۸ میلیون ورقه در ETFها (صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله) به ارزش ۴۰۳ میلیارد تومان و ۲ میلیون ورقه تسهیلات مسکن به ارزش ۱۳۵ میلیارد تومان نتیجه معاملات انجام شده در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس در هفته معاملاتی منتهی به ۳۱ تیر ۹۷ بود.
همچنین بازار اوراق با درآمد ثابت فرابورس در این ماه، در مجموع میزبان بیش از ۱۸ میلیون ورقه اسناد خزانه اسلامی به ارزش یک هزار و ۴۷۴ میلیارد تومان در ۱۷ هزار و ۷۷۷ نوبت معاملاتی بود تا در نهایت این اوراق در محدوده قیمتی ۵۸ تا ۹۸ هزار تومان مورد دادوستد قرار گیرند. در عین حال، بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان از افزایش نرخ سود موثر اوراق اسناد خزانه اسلامی در تیر ماه دارد. میانگین نرخ سود موثر «اخزا»ها در این ماه با افزایش ۴/ ۲ واحد درصدی نسبت به خردادماه به حدود ۲۸ درصد رسید. این موضوع روز یکشنبه در گزارش «دنیای اقتصاد» با عنوان «منشأ افزایش نرخ سود در بازار بدهی» مورد بررسی قرار گرفت. براساس این گزارش، افزایش عرضه اوراق از سوی خزانه‌داری کل طی یک ماه اخیر در کاهش قیمت اسناد خزانه اثرگذار بوده است. توامان با تقویت نسبی سمت عرضه، به نظر می‌ر‌سد که ضعف تقاضا در اوراق خزانه به‌دلیل جذابیت و رونق بازارهای رقیب، به‌ویژه بازارهای ارز و سکه عامل اثرگذارتری در افزایش نرخ بازده اسناد خزانه بوده است.
اوراق تسهیلات مسکن اسفند ۹۵ (تسه۹۵۱۲) نیز در این ماه با افت ماهانه ۳/ ۳ درصدی همراه شد. هر چند در دو هفته میانی تیرماه، «تسه»ها روند کم‌نوسانی را تجربه می‌کردند اما هفته پایانی تیرماه، با کاهش تقاضا، بیشترین افت «تسه»ها در سال جاری رقم خورد. در این میان آمارها حاکی از رشد ۲۷۸ درصدی تعداد معاملات مسکن در اردیبهشت است. در مقابل اما تعداد معاملات مسکن تهران در خردادماه، افت ۲۲ درصدی را تجربه کرده است. معاملات مسکن در تیرماه نیز روندی کاهشی را به ثبت رساند. شرایطی که با توجه به قدرت خرید پایین متقاضیان مسکن، مانع از رشد قیمت اوراق تسهیلات مسکن شد و میانگین نرخ این اوراق را در ۶۷ هزار و ۶۶۵ تومان قرار داد.