روند اصلاحی شاخص کل که از پایان هفته گذشته آغاز شده بود، در معاملات دیروز نیز ادامه یافت. دیروز نماگر اصلی بازار با افت ۲۵۰۸ واحدی مواجه شد و ضمن واگذاری دو کانال در سطح ۱۲۹ هزار و ۱۴ واحدی ایستاد. هر‌چند اجرایی شدن بسته ارزی دولت انتظارات را نسبت به صعود آتی سهام افزایش داده بود، با این حال تداوم ابهامات پیرامون نرخ‌گذاری‌ها مانع از تحقق پیش‌بینی‌ها شد. در این میان بی‌اعتمادی نسبت به آینده سهام به دلیل نگرانی‌های سیاسی و همچنین نحوه اجرای بسته ارزی توسط سیاستگذار نیز در عقب‌نشینی تقاضای سهام موثر ارزیابی می‌شود. در این میان فراگیر بودن ریزش قیمت سهام در معاملات دیروز ضعف تحلیل در معاملات سهام را نشان میدهد.
چرا پیش‌بینی‌ها محقق نشد؟
از سومین روز مرداد بورس تهران تا پایان معاملات روز دوشنبه هفته گذشته، شاخص کل بورس رشد حدود ۲۵ هزار واحدی را در کارنامه خود ثبت کرده بود.نوسان روزانه شاخص کل در ۸ روز معاملاتی مزبور به‌طور میانگین بیش از ۳۰۰۰ واحد بوده که رکورد‌شکنی بی‌نظیری طی تاریخ فعالیت بورس تهران به شمار می‌رود. این رکوردشکنیها تحت تاثیر اخبار پیرامون آزادسازی نرخ دلار شکل گرفت(عمده این رکوردشکنیها البته پیش از اعلام رسمی سیاستگذار ثبت شد). از سه‌شنبه هفته گذشته دقیقا مصادف با اجرایی شدن بسته جدید ارزی عرضه سهام افزایش یافت. این روند در دو روز معاملاتی بعد تشدید شد و فشار فروش منجر به عقب‌نشینی بیش از ۴۵۰۰ واحدی شاخص کل طی دو روز معاملاتی اخیر شد.اما چرا بورس مطابق پیش‌بینی‌ها پیش نرفت؟
برای این موضوع می‌توان چند عامل عنوان کرد. نقدینگی بازیگران فعلی سهام محدود است. پول زیادی از بیرون بازار وارد دادوستدها نشده است و این امر موجب کاهش تقاضای سهام شده است. از این رو گفته می‌شود همچنان اقبال عمومی از بورس شکل نگرفته است. این امر ریشه در ابهام سهامداران نسبت به وضعیت آتی دارد. بخشی از این ابهام به دلیل عوامل سیاسی پیرامون بازار است. جایی که آغاز مرحله اول از تحریم‌ها در روز سه‌شنبه هفته گذشته نگرانی‌هایی در بین فعالان بازار به همراه داشته است. بخشی دیگر از ابهام فعالان اما به نحوه اجرای سیاستگذار از بسته ارزی بر‌می‌گردد. جایی که باز هم اجرای ضعیف یک دستورالعمل درست تبعاتی برای بورس به همراه داشته است.
پس از ۴ ماه اصرار دولت در دخالت در بازار ارز و تعیین نرخ ۴۲۰۰ تومانی برای دلار، بالاخره با اعلام عرضه ارز در بازار دوم وکشف نرخ آن در این بازار گامی در جهت اصلاح سیاست‌های ارزی برداشته شد. سه‌شنبه هفته گذشته زمان اجرای دستورالعمل بانک مرکزی در مورد بازار ارز بود. با این حال نرخ‌گذاری‌ها در بورس کالا به رویه‌های پیشین صورت می‌گرفت و نرخ خوراک پتروشیمی نیز اعلام نشد.حتی برخی از اظهار نظرات بر قیمت‌گذاری محصولات در بورس کالا بر اساس نرخ پیشین دلار تاکید کردند. از سوی دیگر در شرایطی که بازار دوم ارز اثرات مثبتی در کاهش قیمت دلار و سکه گذاشته بود، اقدامات نسنجیده تیم اجرایی منجر به چرخش مسیر این بازارها در روزهای پایانی هفته شد. اعلام قیمت برای سکه‌های تحویلی و عدم شفاف‌سازی آنها از جمله این اشتباهات بود. معامله‌گران به اشتباه این سکه‌ها را با پیش‌فروش‌های بانک مرکزی مقایسه کردند و همین عاملی برای رشد مجدد قیمت‌ها شد. این ابهامات ترمز بورس در مسیر صعودی را کشید تا سهامداران در انتظار دستورالعملهای تکمیلی در این باره باقی بمانند. نکته قابل توجه اینکه، اجرای ضعیف این دستورالعمل، سیاستگذار را از هدف اخیر خود در قبال بورس دور کرد. چرا که اگر به‌طور جدی هدف اخیر خود یعنی جذب نقدینگی به بخش مولد اقتصاد را دنبال می‌کرد، با ارائه جزئیات در مورد بسته ارزی و همچنین دقت بیشتر در مورد اعلام قیمت سکه تحویلی اعتماد را بین فعالان تالار شیشه‌ای افزایش می‌داد. حالا نه تنها این اعتماد جلب نشده است که موجی از ابهامات بر سر معاملات سهام سایه افکنده است. اما معاملات دیروز بازار بار دیگر یک ضعف مهم در بورس را به رخ کشید. ضعف تحلیل! در شرایطی که ابهامات پیرامون نرخ‌گذاری‌ها عامل فشار برقیمت سهام صادرات‌محور بود با این حال این موج منفی به داد‌وستد دیگر صنایع سرایت کرد. امری که از نبود تحلیل در داد‌وستد سهام حکایت دارد.
رصد روند دیروز نماگرهای بازار
پس از رشد قابل‌توجه قیمت عمومی سهام و سقف‌شکنی شاخص کل از سوم مرداد ماه تا دوشنبه هفته گذشته، در دو جلسه معاملاتی گذشته میل به فروش در بین معامله‌گران بیش از تقاضا بوده است. این امر منجر به نزول قیمت سهام به خصوص در نمادهای پیشرو روزهای اخیر که عمدتا جزو صنایع کالایی و بزرگ‌تر بازار هستند، شده است.این امر دیروز بیش از ۹/ ۱ درصد از ارتفاع شاخص کل کاست.با این حال روند شاخص هم‌وزن دیروز متفاوت دنبال شد. در ساعاتی از معاملات شاخص هم‌وزن در مسیر صعودی حرکت می‌کرد. امری که از افزایش تقاضا در صنایع کوچک‌تر حکایت داشت. به عبارت دیگر، این چرخش منابع نقدی آزاد شده از سهام بزرگ‌تر بازار به سمت صنایع کوچک‌تر بازار را نشان می‌داد. با این حال در ادامه شاخص هم‌وزن نیز نتوانست در برابر فشار فروش بازار ایستادگی کند. این امر افت ۰۷/ ۰ درصدی شاخص هم‌وزن را رقم زد. این موضوع یعنی تغییر مسیر شاخص هم‌وزن در ساعات پایانی معاملات بر ضعف تحلیل در معاملات بورس تهران تاکید می‌کند.
تعمیق بورس با افزایش دادوستدها
پس از شناسایی سود به دنبال بازدهی خیره‌کننده اخیر طبیعی بود که سهامداران تحت تاثیر برخی ابهامات و نگرانی‌های سیاسی خواهان بهانه‌هایی برای عرضه سهام باشند. فارغ از دلایل تشدید عرضه سهام در دو جلسه معاملاتی اخیر که شاید مهمترین آن مطابق آنچه گفته شد، ضعف سیاستگذار در اجرای بسته ارزی دولت بوده است، باید توجه داشت عرضه‌ها امکان دست به دست شدن سهام را در بازار افزایش میدهد و افزایش حجم معاملات در نهایت به نفع تعمیق بازار پیش خواهد رفت.از طرفی اصلاح قیمت‌ها می‌تواند زمینه را برای صعود بورس در روزهای آینده فراهم کند.
جایی که به نظر می‌رسد پتانسیل بورس پس از آزادسازی نرخ دلار خود را به‌صورت کامل در قیمت عمومی سهام نشان نداده است. نظر‌سنجی اخیر سایت تحلیلی «دنیای بورس» نیز به خوبی این موضوع را تایید می‌کند. در این نظر سنجی غالب کارشناسان دلار را یک اهرم قوی برای بورس به سوی فتح قله‌های جدید عنوان می‌کردند. به‌رغم تمام بهانه‌هایی که زمینه افت بورس را فراهم کرده‌اند، این بازار به مسیر خود ادامه میدهد. تازه‌ترین تجربه در این باره روند قیمت‌ها در سال ۹۶ است.تقویت قابل توجه قیمت‌ها در بازار فلزات پایه در بازارهای جهانی در تابستان سال گذشته به‌رغم وجود چنین فضاهایی در نهایت اثر خود را بر معاملات سهام گذاشت. در مجموع تنها موضوعی که بورس در شرایط فعلی به آن نیاز‌مند است، اعتماد و رضایت جو عمومی است که می‌توان با سیاست‌گذاری‌های درست و انجام به موقع و قدرتمند زمینه را برای رونق بیش از پیش آن فراهم کرد.
صنایع دلاری چشم‌انتظار رفع ابهامات ارزی
همان‌طور که اشاره شد، اوایل مرداد ماه خبر عقب نشینی دولت از سیاست‌های دستوری در قبال بازار ارز در قالب بازار دوم پس از ۴ ماه اصرار دولت بر نرخ ۴۲۰۰ تومانی دلار خوش‌بینی‌ها به روند آتی معاملات سهام را افزایش داد. با اعلام این خبر از سوی سیاستگذار موجی از تقاضا در سهام دلار محور بورس به وجود آمد. شامگاه یکشنبه هفته گذشته رئیس جدید بانک مرکزی بسته ارزی جدید مبنی بر عرضه دلار صادرات غیر‌نفتی در بازار دوم را رسما اعلام کرد. روز بعد از رونمایی از بسته جدید ارزی توسط عبدالناصر همتی شاخص کل ۵ هزار واحد افزایش یافت و یک رکورد‌شکنی خیره‌کننده در معاملات بورس تهران به جا گذاشت. با این حال درست از زمان اجرایی شدن آن یعنی روز سه شنبه بورس‌بازان در لاک احتیاط رفتند چراکه بازار سهام همچنان چشم‌انتظار آشکارشدن زوایای پنهان سیاست جدید ارزی است.جایی که قیمت‌گذاری در بورس کالا به رویه‌های پیشین ادامه دادند و ابهام در مورد نرخ خوراک پتروشیمی به قوت خود پابرجاست و سهامداران را در انتظار ابلاغ دستورالعملهای تکمیلی باقی گذاشته‌اند.
این ابهامات در روند داد‌وستد گروه‌های مربوطه در بازار سهام خود را نشان داد.به این ترتیب صنعت محصولات شیمیایی با افت بیش از ۱/ ۴درصدی زیان ده ترین گروه دیروز بازار نام گرفت. سهام زیر مجموعه این صنعت به دنبال خوش‌بینی‌های ارزی مقصد جذاب نقدینگی سهامداران در روزهای اخیر بود، با این حال ابهامات مذکور موجب تشدید فشار فروش در سهام مربوطه شد. به‌طور کلی، دیروز طولانی‌ترین صف‌های فروش در اختیار نمادهای گروه پتروشیمی قرار داشت؛ به‌طوری که در پایان داد وستدها نیز عمده سهام زیرمجموعه این گروه همچنان با صف فروش سنگینی دست و پنجه نرم می‌کردند. به نظر می‌رسد رشد قابل‌ملاحظه ارزش سهام این گروه در جلسات قبلی معاملات در کنار ابهام در نحوه نرخ‌گذاری در این صنعت باعث تشدید عرضه‌ها در این گروه شده است. گروه استخراج کانه‌های فلزی نیز دیروز به‌طور دسته‌جمعی با افت قیمت سهم به کار خود پایان دادند. گروه استخراج کانه‌های فلزی با ریزش حدود ۷/ ۳ درصدی شاخص دومین صنعت زیان ده معاملات دیروز بود.در گروه فلزات نیز عرضه‌های سنگین شکل گرفت و شاخص این صنعت دیروز ریزش سنگینی را تجربه کرد. فشار فروش در سهام دلار محور و کالایی بورس در شرایطی صورت می‌گیرد که انتظار اغلب فعالان بازار این است که فلزات پایه و محصولات شیمیایی در بورس کالا که پیش از این با نرخ رسمی ارز ۴۲۰۰ تومانی قیمت‌گذاری می‌شدند، بر مبنای نرخ ارز بازار دوم (در شرایط فعلی این نرخ بالای ۸ هزار تومان است) تعیین شود.از این رو در صورت تعیین نرخ خوراک در صنعت پتروشیمی و اعلام شیوه قیمت‌گذاری محصولات شیمیایی و فلزات می‌توان به بازگشت شاخص کل به مدار صعودی خوش‌بین بود.
همگام با بازیگران
روز گذشته، برای سومین روز متوالی خالص تغییر مالکیت به نام معامله‌گران حقوقی بازار رقم خورد و افزون بر آن ۱۲۱ میلیون سهم به ارزش ۸۰ میلیارد تومان از سبد سهام معامله‌گران حقیقی به پرتفوی حقوقی‌ها افزوده شد. بیشترین خالص خرید توسط سهامداران عمده در نمادهای زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی و فلزات اساسی به ثبت رسید. به این ترتیب خالص خرید حقوقی‌ها در صنعت پتروشیمی به بیش از ۴۴ میلیارد تومان رسید. فلزی‌ها نیز در این روز شاهد تغییر مالکیت ۱۷ میلیارد و ۸۵۰ میلیون تومانی به نفع حقوقی‌ها بودند. در مقابل نیز بانکی‌ها بیشترین خرید سهامداران حقیقی‌ها را به خود دیدند. زیرمجموعه‌های گروه قند و شکر نیز در این روز خالص خریدی به ارزش ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان به نفع معامله‌گران خرد بازار را شاهد بودند. سهام زیرمجموعه فرآورده‌های نفتی نیز دیروز مورد اقبال معامله‌گران خرد قرار گرفتند تا یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان نقدینگی در نمادهای زیرمجموعه این گروه در مسیر حقوقی به حقیقی جابه‌جا شود.
در صدر خرید معامله‌گران حقوقی، تمایل به جمع‌آوری سهام شرکت پتروشیمی پارس قرار داشت. بر این اساس خالص خرید سهامداران عمده در نماد مزبور به ۹ میلیون سهم به ارزش حدود ۳۰ میلیارد تومان بالغ شد. نماد معاملاتی شرکت فولاد مبارکه اصفهان نیز در این روز شاهد تغییر مالکیت ۱۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومانی به نفع معامله‌گران عمده بازار بود. نماد معاملاتی شرکت پتروشیمی جم نیز دیروز با جابه‌جایی ۳ میلیون و ۱۶۰ هزار سهمی به ارزش ۴ میلیارد و ۷۰۰ میلون تومان نقدینگی به پرتفوی حقوقی‌ها همراه شد. در آن‌سوی بازار اما نماد معاملاتی بانک ملت در صدر توجه معامله‌گران حقیقی بازار قرار داشت. «وبملت» دیروز شاهد جابه‌جایی ۲۹ میلیون و ۹۲۵ هزار سهم به ارزش حدود ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان به نفع حقیقی‌ها بود. همچنین دیروز ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار سهم قند ثابت به ارزش حدود ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران حقیقی بازار منتقل شد.
بورس دیروز از دریچه آمار
نتیجه داد‌وستد سهام طی معاملات دیروز افت ۲۵۰۸ واحدی (معادل بیش از ۹/ ۱ درصد) شاخص کل بود. این بیشترین میزان افت نماگر اصلی سهام از دوم تیر ماه به شمار می‌رود. نماد معاملاتی شرکت‌های گسترش نفت و گاز پارسیان، صنایع پتروشیمی خلیج فارس، پتروشیمی جم، گل‌گهر، پتروشیمی پارس، فولاد مبارکه و تاپیکو در صدر نمادها با بیشترین تاثیر منفی در محاسبه شاخص کل قرار داشتند. در مقابل نماد بانک ملت و همراه اول مانع از ریزش بیشتر این نماگر شدند. در معاملات روز شنبه بیش از ۱۶۲۵ میلیارد برگه سهم بین سهامداران دست به دست شد. ارزش این مبادلات بیش از ۴۷۸ میلیارد تومان بود. از این میزان حدود ۴۲۶ میلیارد تومان به ارزش داد وستد خرد سهام اختصاص داشت. بخش قابل توجه این نقدینگی در گروه محصولات شیمیایی و فلزات اساسی گردش داشت. ارزش معاملات در دو گروه مزبور دیروز بالغ بر ۲۲۰ میلیارد تومان بود. در صدر صنایع با بیشترین حجم معاملات نیز صنعت بانک و خودرو قرار داشتند.
شاخص گروه بانکی دیروز رشد اندک ۳/ ۰ درصدی را تجربه کرد.گروه خودرو که روز چهارشنبه مورد اقبال سهامداران بود، دیروز افت ۱/ ۰ درصدی شاخص را تجربه کرد. دیروز همچنین نماد معاملاتی شرکت‌های حفاری شمال، تولید محور خودرو، حمل و نقل بین‌المللی خلیج فارس، فیبر ایران، پشم شیشه ایران، ملی سرب و روی و آذرآب در صدر جدول نمادها با بیشترین رشد قیمت قرار گرفتند. نماد معاملاتی شرکت‌های گسترش نفت و گاز پارسیان، پتروشیمی جم، پاکشو، پتروشیمی شازند، پتروشیمی خارک، الکتریک خودرو شرق و نفت سپاهان در جریان معاملات نیز، در قعر جدول بازدهی نمادها قرار گرفتند. سهام بیمه آسیا، آذرآب، واحدهای صندوق امین یکم، سهام حفاری شمال، گرانیت بهسرام، فولاد خراسان و پاکشو بیشترین تقاضا را ثبت کردند. در مقابل بیشترین عرضه‌ها در اوراق صکوک سایپا، نهادهای مالی بورس، نفت و گاز تامین، پتروشیمی شازند و اوراق صکوک گل گهر شکل گرفت. در بررسی وضعیت صنایع بورسی، گروه‌های محصولات چوبی، زراعت، زغال‌سنگ، وسایل ارتباطی و سایر معادن با رشد بیش از ۵/ ۴درصدی شاخص مواجه شدند. امری که بار دیگر تمایل سرمایه‌گذاران به سهام کوچک‌تر بازار در فضای منفی موجود در سهام صادرات محور را نشان میدهد. در مقابل دو گروه استخراج کانه‌های فلزی و محصولات شیمیایی عنوان زیان‌ده‌ترین صنایع بازار را به خود اختصاص دادند. نکته جالب توجه اینکه صنعت استخراج کانه فلزی از ابتدای سال بازدهی ۷۷ درصدی و صنعت محصولات شیمیایی از ابتدای سال رشد حدود ۴۸ درصدی را در کارنامه خود ثبت کرده است.