پس ازیک هفته پرتلاطم دیروز بازارها در شرایط متعادل‌تری آغاز به کار کردند. به این ترتیب نرخ دلار ۵۰۰ تومان کاهش یافت و سکه نیز افت ۱۵۰ هزارتومانی را به نمایش گذاشت. بسیاری معتقدند حداقل در کوتاه‌مدت این دو بازار به سقف خود رسیده‌اند. امری که موجب عقب‌نشینی سرمایه‌گذاران شد. دراین روز شاخص بورس جهش ۴/ ۱ درصدی را تجربه کرد تا پیش‌بینی‌ها نسبت به جبران عقب‌ماندگی بورس از دیگر بازارها رنگ تحقق بگیرد. امری که اصلاح سیاست‌گذاری و عدم دخالت در قیمت‌گذاری را می‌طلبد.
معاملات روز گذشته بورس تهران با رشد ۱۹۱۴ واحدی (معادل ۴/ ۱ درصد) شاخص کل به پایان رسید تا نماگر اصلی بازار سهام کمتر از ۷۰۰ واحد با فتح قله تاریخی خود فاصله داشته باشد. عقبگرد قیمت‌ها در بازار ارز و سکه در کنار امیدواری به تداوم اصلاح دستورالعمل‌ها در بورس کالا زمینه افزایش تقاضای سهام را فراهم کرد و در نهایت شاخص سهام موفق به پس گرفتن دو کانال از دست رفته خود در روزهای اخیر شد. رشد عمومی قیمت سهام در اولین روز از هفته جاری در شرایطی رخ داد که بسیاری از کارشناسان معتقدند بازگشت آرامش نسبی به بازار ارز و سکه به تدریج، سهام را به‌عنوان گزینه جذاب کسب سود مد نظر سهامداران قرار خواهد داد. از این رو پتانسیل صعود بورس بالا ارزیابی می‌شود. اتفاقی که البته نیازمند تمهیداتی است که مهمترین آن تلاش سیاست‌گذار در راستای از بین رفتن جذابیت سفته‌بازی در بازار ارز و سکه است.
نوبت به بازار سهام رسیده است؟
در گزارش پیشین «دنیای اقتصاد» با عنوان عیار جذابیت بازار سهام بر پتانسیل صعود بورس تاکید شد. رشد دسته جمعی شاخص صنایع بورسی طی معاملات روز گذشته نشانه‌ای از بازگشت توجهات به بازار سهام بود. بازار سکه و ارز در هفته گذشته در مسیرجهش قرار گرفتند با این حال در ادامه فعالان اقتصادی شاهد عقب‌نشینی قیمت‌ها در این دو بازار بودند. به این ترتیب در حالی که روز چهارشنبه نرخ دلار به ۱۵ هزار تومان نیز رسید، در معاملات روز گذشته حدود ۱۳ هزار تومان گزارش شد. این روند در بازار سکه نیز رخ داد.
برهمین اساس است که بسیاری از کارشناسان و حتی تکنیکالیست‌ها موج پایانی صعود قیمت‌ها در بازار سکه و ارز را پیش بینی می‌کنند. امری که نشان میدهد انتظارات کسب سود در این دو بازار کاسته شده است. این موضوع می‌تواند بازار سهام را به گزینه بعدی کسب سود نزد سرمایه‌گذاران تبدیل کند. علاوه بر این عامل جهش قیمت‌ها در بازار سکه و ارز افزایش تورم بوده است و بر این اساس محرک تورمی به تدریج به بازار سهام نیز می‌رسد. چرا‌که بازدهی بازارهای سرمایه‌گذاری در شرایط تورمی در نهایت به هم می‌پیوندند. شاید نمونه این امر را بتوان در ونزوئلا مشاهده کرد. رشد افسار‌گسیخته قیمت‌ها در این کشور با انتقال موج تورمی به دیگر بازارها، در نهایت جهش بازار سهام این کشور را نیز به دنبال داشت تا جایی که از ابتدای سال ۲۰۱۷ تاکنون یکی از بهترین عملکرد‌های بازار سهام در جهان مربوط به ونزوئلا است (در این میان باید توجه داشت قصد نگارنده به هیچ وجه مقایسه وضعیت ایران و ونزوئلا نیست. این تنها مثالی از رسیدن موج تورم به بازارها از جمله بازار سهام است).
علاوه بر دو موضوع مزبور، به نظر می‌رسد دولت نیز قصد مدیریت بازارهای سکه و ارز را دارد و این جنبه دیگر افزایش پتانسیل صعود قیمت سهام ارزیابی می‌شود. با این حال نوع مدیریت سیاست‌گذار در این باره مهم است. اگر این مدیریت در جهت از بین رفتن جذابیت سفته‌بازی در بازار ارز و سکه باشد، شرایط برای بازگشت توجه به بازار سهام مهیا می‌شود. با این حال باید توجه داشت اگر این مدیریت با هدف کاهش سنگین نرخ ارز صورت گیرد، دیر یا زود بازهم جریان‌های سفته‌بازی در این بازار تشدید می‌شود. به عبارت دیگر سرکوب نرخ دلار در نهایت با فشار بر بازار ارز، به مثابه فنر جمع می‌شود. این فنر اما بالاخره در یک مقطع آزاد می‌شود و باز هم شوک‌های منفی در اقتصاد ایجاد می‌کند. بر همین اساس مدیریت سیاست‌گذار باید به نحوی باشد که با به حداقل رساندن جذابیت سفته‌بازی ثبات را به بازار ارز بازگرداند نه اینکه با سرکوب نرخ بار دیگر شرایط نااطمینانی را در اقتصاد کشور رقم بزند.در این شرایط و با بازگشت ثبات و آرامش به بازارهای ارز و سکه، بازار سهام می‌تواند جذابیت نهفته خود را به سهامداران نشان دهد. اما چرا نمی‌گوییم بازار مسکن؟ این موضوع به این دلیل است که قیمت مسکن در ماه‌های اخیر نیز رشد نسبتا قابل توجهی را تجربه کرد و به دلیل سرمایه بالای مورد نیاز برای ورود به این بخش، عملا قدرت خرید مردم را کاهش داده است. این موضوع در شرایط فعلی نیز مشاهده می‌شود به‌طوری که آمارها از رکود نسبی معاملات این حوزه حکایت دارند.
صنایع تفکیک می‌شوند؟
همان‌طور که اشاره شد، نشانه‌های بازگشت آرامش در بازار ارز و سکه و به دنبال آن ثبات نرخ‌ها می‌تواند قطعه اول پازل صعود قیمت‌ها در بازار سهام باشد. اما در ادامه این واقعیت صورت‌های مالی شرکت‌های مختلف بازار سهام است که دیگر قطعات پازل صعود قیمت‌ها را ترسیم می‌کند. با بازگشت آرامش به بازار سهام و به‌رغم پتانسیل نهفته در بورس در نهایت واقعیت‌های صورت‌های مالی، صنایع و نمادها را تفکیک می‌کنند. کارشناسان معتقدند پس از تجربه سال‌های اخیر، بازار به این آگاهی رسیده است که خود را از دام سفته بازی نجات دهد. چرا‌که باوجود افت‌و‌خیز قیمت سهام در نهایت این واقعیت صورت‌های مالی است که قیمت سهام را تعیین می‌کند. در شرایط کنونی پتانسیل صعود قیمت‌ها در برخی صنایع با توجه به نسبت قیمت بر درآمد سهم بالا ارزیابی می‌شود. از این رو مد‌نظر سهامداران قرار دارند و محل مطمئن‌تری برای کسب سود در بازار به شمار می‌روند. با این حال در این شرایط برخی افراد با صرف نظر یا ندیدن برخی عوامل در جست‌وجوی گزینه‌های دیگری هستند. در این فضا توجه به فعال شدن جریان‌های سفته‌بازی در برخی نمادها ضروری است. بایدتوجه داشت، طمع کسب سود بیشتر و غالبا در نمادهای کوچک‌تر بدون پشتوانه بنیادی، موجب جاماندن برخی فعالان از رشد سهام شده است. بر همین اساس به سهامداران پیشنهاد می‌شود، در ورود به نمادهای تحت تاثیر جریان‌های سفته بازی ریسک‌ها را مد‌نظر قرار دهند.
اصرار بر دخالت در بازار
بورس کالا در سال‌های گذشته تحت تاثیر مکانیزم عرضه و تقاضا در تعیین قیمت کالاها موفق به حذف بخش قابل توجهی از رانت موجود در اقتصاد شده بود. این امر اما از ابتدای سال جاری تحت تاثیر رالی قیمت ارز متوقف شد و بازهم شاهد انتقال بخش قابل توجهی رانت در عرضه محصولات پایه در بازار سهام بودیم. موضوعی که تحت تاثیر الزام شرکت‌ها به عرضه محصولات با نرخ ۴۲۰۰ تومانی در بورس کالا رخ داد. این موضوع رانت قابل توجهی از سوی صنایع بالا دستی به سوی صنایع پایین دستی منتقل و ضربه به صنایع بالا دستی را روز‌به‌روز بیشتر کرد. پس از آن به تدریج برای مهار کردن این رانت سیاست‌گذار تصمیم به افزایش دامنه نوسان قیمت محصولات عرضه شده در این بازار گرفت. برای برخی محصولات همچون مس و آلومینیوم و فرآورده‌های نفتی این سقف نوسان قیمت برداشته شد با این حال این موضوع در مورد فولاد پابرجاست (البته دامنه نوسان این محصول نیز از ۵ به ۱۵ درصد افزایش یافته است). هر چند این روند سیگنال عقب نشینی دولت از دخالت در این بازار را منعکس می‌کرد اما سیاست‌گذار همچنان به رویه سابق خود ادامه میدهد و در این باره حتی صحبت از تصمیماتی می‌شود که نتیجه آن تشدید رانت موجود در این بازار است. در این خصوص دیروز صحبت‌های معاون وزیر صنعت مورد توجه بود. منصور معظمی، معاون وزیر «صمت» گفته است که در وضعیت کنونی اقتصاد ایران عرضه کالا در بورس معنا و مفهومی ندارد. از این جمله می‌توان این را برداشت کرد که سیاست‌گذار قصد پایان دادن بر انتقال رانت در بورس کالا وفشار بر صنایع بالا دستی را ندارد. امری که در صورت وقوع علاوه بر فشار بر صنایع بالادستی در نهایت یکی از اضلاع فشار بر معاملات سهام کشور نیز خواهد بود.
خودنمایی مجدد فولاد سازان با بهبود انتظارات
«فولاد» در ابتدای معاملات دیروز در صدر فهرست نمادهای موثر بر رشد شاخص قرار گرفت. انتظار برای بهبود شیوه قیمت‌گذاری محصولات فولادی در بورس کالا عامل اصلی حمایت از فولادسازان به شمار می‌رود. این موضوع در صحبت‌های کارشناسان شرکت‌کننده در نظر سنجی این هفته سایت تحلیلی «دنیای بورس» نیز وجود داشت. این کارشناسان انتظار برای عقبگرد سیاست‌گذار از دخالت در ساز‌و‌کار قیمت‌ها در بورس کالا را یکی از عوامل صعود قیمت‌ها ارزیابی کرده بودند. علاوه بر این باید در نظر داشت روند قیمت محصولات فولادی در بازارهای آسیایی نسبتا مطلوب بوده است و وضع مجدد محدودیت‌های زیست‌محیطی دولت چین بر صنعت فولاد این کشور چشم‌انداز صعودی از قیمت‌ها را ترسیم کرده است. پس از افزایش دامنه نوسان قیمت فولاد به ۱۵ درصد در بورس کالا، تمامی محصولات شرکت فولاد مبارکه با تقاضای قدرتمند قیمت‌ها مواجه شد. بهبود انتظارات در مورد سهام فولادی در شرایطی مطرح است که در ادامه معاملات عدم قطعیت‌ها در رابطه با رفتار سیاست‌گذار سبب افت نسبی تقاضا در سهام مربوطه شد.
تداوم صعود در صنعت پالایشی
عصر روز یکشنبه هفته گذشته خبر برداشتن سقف قیمت فرآورده‌های نفتی در بورس کالا منتشر شد. در ادامه از روز دوشنبه نمادهای زیرمجموعه صنعت پالایشی بر مدار صعودی قیمت سهام حرکت کردند. به این ترتیب در ساعات ابتدایی معاملات تقریبا غالب نمادهای این گروه تا سقف مجاز قیمتی رشد کردند با این حال در ادامه در برخی نمادهای این گروه تقاضا تا حدودی عقب نشست و موجب فاصله قیمت‌ها از سقف روزانه شد. شاخص این گروه در پایان معاملات دیروز رشد ۶/ ۲ درصدی را تجربه کرد. «شپنا» و«شتران» به ترتیب رتبه اول و چهارم جدول نمادها با بیشترین تاثیر فزاینده بر نماگر اصلی بازار سهام را به خود اختصاص دادند. از جمله اخبار اثر گذار در این گروه فروش محصولات فرعی در بورس کالا بود. دیروز ۱۵ هزار تن وکیوم باتوم پالایشگاه بندرعباس در قیمت پایه ۱۳۳۵ تومان به ازای هر کیلوگرم عرضه شد که قیمت پایانی این معامله در سطح نزدیک به ۴۰۲۰ تومان قرار گرفت (رشد ۲۰۱ درصدی نسبت به قیمت پایه). با این حال نماد شبندر در ساعات پایانی داد و ستدها وارد محدوده منفی شد که در نهایت با رشد ۷/ ۰درصدی به کار خود پایان داد.
بازهم کوچک‌تر‌ها
رشد تقاضا دیروز به‌طور دسته جمعی در اکثر سهام بازار مشاهده می‌شد. تمامی صنایع دیروز با رشد شاخص به کار خود پایان دادند. با این حال دیروز نیز معامله‌گران به سهام کوچک‌تر بازار اقبال بیشتری نشان دادند. این تقاضا شتاب بیشتری نسبت به روزهای قبل نیز داشت. به این ترتیب در حالی که شاخص کل هموزن در هفته گذشته رشد ۹/ ۳ درصدی را ثبت کرد، دیروز این نماگر افزایش بیش از ۷/ ۲ درصدی را به نمایش گذاشت.
به‌طور مثال نمادهای خودرویی و قطعه‌سازی بر مدار رشد حداکثری قیمت قرار گرفتند. شاخص این گروه در پایان معاملات دیروز رشدی ۷/ ۳ درصدی را تجربه کرد. معاملات سهام گروه خودرو طی دو سه هفته اخیر عمدتا با محوریت اخبار آزادسازی قیمت خودرو دنبال شده است. شکل‌گیری صف خرید در دو خودروساز بزرگ بازار حکایت از خوش‌بینی معامله‌گران نسبت به افزایش قیمت رسمی خودرو دارد. امری که طی روزهای گذشته محل گمانه‌زنی و شایعات بسیاری بوده است. سایت «دنیای بورس» در گزارشی تایید کرده است: به دلیل چالش بین تولیدکنندگان و مراجع قیمت‌گذاری این مساله همچنان محل سوال است اما انتظار برای تعدیل قیمت خودروهای داخلی متناسب با جهش نرخ ارز و تورم عامل رشد تقاضا به شمار می‌رود. از این دیدگاه، گر چه سهام خودرویی به شهادت صورت‌های مالی‌شان عمدتا با زیان مواجه‌اند اما انتظار رشد قیمت محصولات عامل تقاضای قوی در این گروه است.
همگام با بازیگران
روز شنبه، خالص تغییر مالکیت به نام معامله‌گران خرد بازار رقم خورد و حدود ۳۹۰ میلیون سهم به ارزش ۶۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران حقیقی افزوده شد. بیشترین خالص خرید سهامداران خرد در نمادهای زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی به ثبت رسید. به این ترتیب خالص خرید حقیقی‌ها در نمادهای پتروشیمی به ۱۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان رسید. گروه فنی و مهندسی نیز در این روز شاهد تغییر مالکیت حدود ۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومانی به نفع حقیقی‌ها بود. خودرویی‌ها دیگر گروهی بودند که با خالص خرید ۵ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومانی توسط معامله‌گران خرد بازار همراه شدند.
در صدر خرید معامله‌گران حقیقی، تمایل به جمع‌آوری سهام گروه مپنا قرار داشت. خالص خرید حقیقی‌ها در نماد مزبور به حدود ۱۸ میلیون سهم به ارزش حدود ۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان بالغ شد. نماد معاملاتی ماشین‌سازی اراک نیز در این روز شاهد جابه‌جایی ۴۶ میلیون سهم به ارزش ۵ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان در مسیر حقوقی به حقیقی بود. نماد معاملاتی شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران از دیگر نمادهای بورس تهران بود که روز گذشته مورد اقبال معامله‌گران خرد بازار قرار گرفت. به این ترتیب دیروز حدود ۱۳ میلیون و ۶۰۰ هزار سهم «شیران» به ارزش ۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان به پرتفوی حقوقی‌ها اضافه شد.
در آن‌سوی بازار نماد معاملاتی پتروشیمی پارس شاهد جابه‌جایی یک میلیون و ۵۰۰ هزار سهم خود به ارزش ۵ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بود. نماد معاملاتی شرکت سیمان شمال از دیگر نمادهای دیروز بازار سهام بود که مورد توجه سهامداران حقوقی قرار گرفت. بر این اساس افزون بر ۱۰ میلیون و ۸۵۰ هزار سهم «سشمال» به ارزش یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان از سبد سهام حقیقی‌ها به پرتفوی معامله‌گران حقوقی افزوده شد. در مجموع خرید حقوقی‌ها نیز سیمانی‌ها با خالص خرید ۸۷۰ میلیون تومان در صدر قرار داشتند.
بازار دیروز از دریچه آمار
روز گذشته شاخص کل بورس تهران رشد ۱۹۱۴ واحدی را تجربه کرد و در سطح ۱۳۹ هزار و ۶۲۹ واحدی قرار گرفت تا بازدهی این بازار از ابتدای سال به بیش از ۴۵ درصد برسد. دیروز در بازار سهام بیش از ۲۷۷۱ میلیون سهم به ارزش حدود ۶۲۵ میلیارد تومان داد‌و‌ستد شد. از این میزان بیش از ۵۲۸ میلیارد تومان به ارزش معاملات خرد سهام اختصاص داشت. بررسی‌ها نشان میدهد ارزش معاملات دیروز نسبت به روز چهارشنبه رشد بیش از ۴۵ درصدی را تجربه کرده است. دیروز تمام صنایع فعال در بازار سهام روند صعودی داشتند. در صدر صنایع با بیشترین بازدهی به ترتیب می‌توان به محصولات چوبی، زراعت، ساخت دستگاه و وسایل ارتباطی، خدمات فنی و مهندسی، انبوه‌سازی، قند و شکر و محصولات کاغذی اشاره کرد که همگی رشد بالای ۴ درصدی شاخص را تجربه کردند. از سوی دیگر صنایع دباغی، منسوجات، استخراج زغال‌سنگ، محصولات شیمیایی، ماشین آلات و دستگاه‌های برقی و حمل و نقل کم بازده‌ترین صنایع بورسی در معاملات دیروز به شمار می‌روند. خودرو، بانک و موسسات اعتباری و فلزات اساسی در صدر صنایع با بیشترین حجم معاملات قرار گرفتند.