خروج بورس از محدوده هراس؟

معاملات بورس تهران روز دوشنبه با رشد شاخص کل پایان یافت و عقبگرد روز شنبه را جبران کرد. در نتیجه، برآیند کل تحرکات بورسی در دو روز کاری این هفته به صفر رسید. از دیگر خصوصیات معاملات این روز جهش جبرانی قیمت در گروه‌هایی بود که در موج اصلاحی اخیر افت‌های شدیدتری را تجربه کرده بودند. در مجموع، نحوه تغییر جریان مالکیت سهام میان معامله‌گران حقیقی و حقوقی در کنار تعادل نسبی قیمت‌ها و همچنین عدم تشکیل صف فروش را می‌توان نشانه‌ای از خروج بازار سهام از فاز هراس دانست.
خروج بورس از محدوده هراس؟

بازار سهام در معاملات روز دوشنبه سیمای سبزپوشی از خود به نمایش گذاشت. شاخص کل بورس تهران در این روز ۸/ ۰ درصد افزایش یافت و بار دیگر تا آستانه ۳۰۶ هزار واحد بالا رفت. دماسنج اصلی بازار با ثبت این رشد طی معاملات دوشنبه به ارتفاع پیش از تعطیلات در روز پایانی هفته قبل بازگشت و بنابراین برآیند دو روز خرید و فروش در تالار سهام به نزدیکی صفر رسید. از طرف دیگر، شاخص هم‌وزن به لطف تقاضای قوی‌تر در سهام نامنعطف و کم‌شناور به جهشی معادل ۲/ ۲ درصدی دست یافت و خود را از کف یک و نیم ماهه جدا کرد. تشکیل صف‌های خرید پرشمار برای طیف گسترده‌ای از سهم‌ها و ثبت بیشترین رشد روزانه نماگر ‌هم‌وزن در بیش از یک ماه گذشته را می‌توان به خروج فروشندگان هیجانی از بازار نسبت داد. نکته مهم در این میان، حضور معامله‌گران با چاشنی احتیاط در دو سوی دادوستدهاست که خود را در تنزل جریان نقدینگی از میانگین ماهانه نشان داده است. با وجود این، اغلب کارشناسان معتقدند بازار سهام از فاز هراس عبور کرده و در وضعیت متعادلی قرار دارد، اگرچه احتمال تشکیل موج صعودی همه‌جانبه کمتر از قبل ارزیابی می‌‌شود.
نوسان صفر بازار

شاخص کل بورس معاملات این هفته را در سطوح بالای کانال ۳۰۵ هزار واحد آغاز کرد. تعطیلات پیش رو در کنار رشد نسبی قیمت‌ها در اواخر هفته قبل فروشندگان بالقوه را روز شنبه ترغیب به عرضه سهام خود کرد و متعاقبا قیمت‌ها را تحت فشار گذاشت. تمایل قوی برای نقد کردن دارایی‌ها باعث شد تا هرگونه صعود موقت قیمت به عرضه سهام بیفزاید و در نتیجه، همچون روال سابق مجال رشد ممتد سهام فراهم نشود. فضای عمومی معاملات به گونه‌ای پیش رفت که جریان قدرتمند اطلاعات از محل انتشار صورت‌های مالی ۶ماهه و همچنین آمار عملکرد ماهانه شرکت‌ها تاثیر قابل توجهی بر روند شاخص نداشته باشد. حتی رشد محسوس قیمت جهانی فلزاتی نظیر مس و روی هم نتوانست منشا اثر جدی در وابستگان بورسی شود.البته تلاش بازار برای رسیدن به وضعیت تعادلی خود را در رشد نسبی تقاضا در روز دوشنبه نشان داد. در این روز، قیمت عموم سهم‌ها افزایش یافت. شاخص تنها سه صنعت بورسی در این روز عقب‌نشینی کرد و متوسط قیمت در مابقی گروه‌ها (۳۶ صنعت از ۳۹ صنعت) رشد معناداری را به ثبت رساند. همین موضوع سبب شد تا شاخص کل با رشد بیش از ۲۵۰۰ واحد مجددا به سطوح بالای کانال ۳۰۵ هزار واحد برگردد و برآیندی صفر در دو روز کاری بین تعطیلات را به نمایش بگذارد.
 جنب‌وجوش خریداران در جزایر کوچک بورسی

یکی از مهم‌ترین خصوصیات معاملات روز دوشنبه تحرکات مثبت معامله‌گران در گروه‌هایی بود که از حیث مقدار ارزش بازار و میزان شناوری سهم جزو صنایع کوچک و متوسط بورسی دسته‌بندی می‌شوند. سهام این گروه‌ها در موج اصلاحی اخیر - که تقریبا شامل دو هفته کاری می‌شود، در معرض شدیدترین عرضه‌ها قرار گرفتند و همراه با افت پیاپی قیمت در صف‌های فروش، شاخص هم‌وزن را با خود پایین کشیدند. این روند تا روز شنبه ادامه یافت و کمترین رقم را برای این نماگر بورسی در یک و نیم ماه اخیر (از ۱۶ شهریور) در پی داشت. نماگر هم‌وزن در این موج اصلاحی ریزش ۱۸ درصدی را تحمل کرد. معنای دیگر این روند نزولی، افت‌های بین ۲۰ تا ۴۰ درصدی برای سهم‌های کم‌شناوری بود که در صف فروش قفل شده بودند و مجال خروج به سهامداران هراسان را نمی‌دادند.

اما روز دوشنبه نماگر هم‌وزن ضمن چرخشی جالب توجه، نه تنها بیشترین رشد روزانه را در یک ماه گذشته به ثبت رساند، بلکه در مقیاس روزانه از شاخص کل پیش افتاد. این در حالی بود که نماگر هم‌وزن در موج نزولی اخیر به دلیل عمق اصلاح در نماد شرکت‌های کوچک‌تر، ریزش بیشتری از شاخص کل را تجربه کرده بود. اهرم قوی تقاضا در نماد شرکت‌های کالایی اعم از پالایشی‌ها، پتروشیمی‌ها و فلزی-معدنی‌ها موجب واگرایی افت نماگرهای بازار و عقب‌نشینی ۷ درصدی شاخص کل در مقایسه با ریزش ۱۸ درصدی شاخص هم‌وزن شده بود.اغلب تحلیلگران بنیادی انتظار چنین افت ناموزونی را در نماگرهای اصلی سهام داشتند و ضمنا نقطه تعادلی شاخص کل را در همین محدوده ۳۰۰ هزار واحد عنوان کرده بودند. این طیف از تحلیلگران با تاکید بر اطلاعات عملکرد فصل اخیر و همچنین انتظارات موجود از درآمدزایی شرکت‌های بزرگ برای دوره‌های آتی، عقبگرد بیشتر شاخص کل را مستلزم اتفاقی کلان در سطح اقتصاد (نظیر ریزش قیمت‌های جهانی یا افزایش نرخ سود بانکی یا رویداد سیاسی منفی) می‌دانند. تحلیلگران نموداری هم اهدافی در همین محدوده را برای شاخص اصلی بازار در نظر داشتند و برای نماگر هم‌وزن نیز احتمال چرخش مثبت از محدوده ۸۰ هزار واحد را بالا پیش‌بینی کردند. اتفاقی که در جریان معاملات روز دوشنبه رخ داد و شاخص هم‌وزن با ثبت جدی‌تری رشد در یک ماه اخیر از کف جدا شد.
 ابعاد گسترده جو مثبت سهام

چنان که اشاره شد شاخص قیمت ۳۶ صنعت بورسی در معاملات دوشنبه افزایش یافت. شدت رشد قیمت‌ها در این روز بسته به اندازه سهم تفاوت داشت. هر چه شناوری یک سهم کمتر بود، حجم ناچیزی از تقاضا منجر به تشکیل صف شد و به این ترتیب، کوچک‌ترهای بورسی در فرآیندی همه‌جانبه با رشدهای حداکثری به کار خود پایان دادند. تقریبا نماد تمام شرکت‌های قطعه‌ساز صنعت خودرو با صف خرید مواجه شدند. هر چند اطلاعات عملکرد قطعه‌سازهای خودرویی در ماه مهر از بهبود نسبی روند عملیاتی این شرکت‌ها حکایت داشت، اما به نظر می‌رسد این تنها عامل اقبال سرمایه‌گذاران به این شرکت‌ها نبوده است. به‌زعم شماری از تحلیلگران بنیادی همچنان میزان سودآوری در این شرکت‌ها با روند قیمت سهم مطابقت ندارد. در نقطه مقابل، خوش‌بینی به آینده و همچنین موضوع تجدید ارزیابی دارایی‌ها وزن بیشتری نسبت به تولید، درآمد و میزان ورودی جریانات نقدی در روند قیمت این سهم‌ها بازی می‌کند. شاخص قیمت گروه خودرو بورس تهران در روز دوشنبه، رشد بیش از ۵/ ۳ درصد را تجربه کرد. این رشد حاصل تشکیل صف‌های خرید در قریب به اتفاق سهم‌های خودرویی بود. تنها دو نماد در این گروه با افت قیمت در روز شنبه مواجه شدند.

از دیگر صنایعی که قریب به اتفاق نمادهای زیرمجموعه ضمن برخورداری از صف‌های خرید، رشد قابل توجهی را به ثبت رساندند، می‌توان به سهام گروه قند و شکر، کاشی و سرامیک، کانی غیرفلزی، لیزینگ، انبوه‌سازی و حمل و نقل اشاره کرد که به‌طور متوسط بین ۳ تا ۵/ ۴ درصد رشد قیمت را تجربه کردند. نکته جالب توجه و مشترک در اکثر این صنایع، روند مشابه حرکت اصلاحی تند شاخص آنها از نیمه دوم مهرماه است. در این مدت کوتاه شاخص صنایع یاد شده بین ۲۰تا ۳۰ درصد اصلاح تند و سریع را تجربه کردند و در برخی از این سهم‌ها شاهد اصلاح بیش از ۴۰ درصدی هم بودیم. از این منظر، می‌توان تقاضای شکل گرفته در این گروه‌ها را نوعی تقاضای جبرانی تلقی کرد.در نقطه مقابل، در روز مثبت بازار سه صنعت تن به اصلاح قیمت دادند. علاوه بر گروه تک‌سهمی زغال‌سنگ، در دو صنعت بزرگ پتروشیمی و پالایشی نیز شاهد غلبه عرضه‌ها بودیم. بر خلاف جو عمومی بازار که طی موج نزولی اخیر افت‌های ۲۰ تا ۳۰ درصدی و حتی بیشتر را تجربه کرده بودند، متوسط قیمت در این دو گروه بزرگ بورسی رشد کرده بود، بنابراین این انتظار وجود داشت که شناسایی سود در این سهم‌ها قیمت‌ها را تحت فشار بگذارد.
 خروج فروشندگان هیجانی

برآیند تحرکات روز دوشنبه را می‌توان به خروج فروشندگان هیجانی از بازار تعبیر کرد. پیش از این، روند تغییر کل مالکیت سهام در کنار شدت صف‌های فروش و افت‌های حداکثری قیمت نشان می‌داد که دست‌کم سهامداران خرد که غالبا تازه‌کار به نظر می‌آیند به فکر فرار از بازار سهام هستند. آمارهای فوق (به خصوص آمار تغییر مالکیت‌ها و فقدان صف فروش) نشان می‌دهد بخش نسبتا چشمگیری از طیف هیجانی سهامداران طی این مدت از بازار خارج شده‌اند و به این ترتیب، معاملات در غیاب این گروه از فعالان بورسی در حال دنبال شدن است. همین امر باعث شده تا شدت نوسان شاخص کاهش محسوسی را تجربه کند.نکته دیگری که در عقب‌نشینی معامله‌گران در هر دو سو خودنمایی می‌کند، کاهش ارزش معاملات است. ارزش معاملات خرد در روزهای اخیر به زیر هزار میلیارد تومان هم تنزل پیدا کرد. در ابتدای موج نزولی اگر متقاضیان مرعوب صف‌های فروش می‌شدند و تمایلی به خرید نشان نمی‌دادند، در روز شنبه و دوشنبه این عرضه‌کنندگان بودند که با عقب‌نشینی خود موجب محدود شدن جریان نقدینگی در بازار شدند.
 چهارشنبه حساس بازار جهانی

شاخص‌های جهانی سهام و مواد خام طی روزهای اخیر به دلیل دریافت اخبار مثبت از روابط تجاری چین و آمریکا و همچنین فروکش ریسک خروج انگلستان از اتحادیه اروپا رشد قابل قبولی تجربه کرده است. قیمت طلای جهانی به‌عنوان دماسنج ریسک تحت فشار است و در نقطه مقابل، شاخص‌های سهام (S&P) و قیمت فلزاتی چون مس و روی به اوج سه ماهه رسیده است.علاوه بر تاثیر رویدادهای سرنوشت‌سازی چون مذاکرات تجاری چین و آمریکا و برگزیت (خروج انگلستان از اتحادیه اروپا) که روز دوشنبه برای سه ماه دیگر به تعویق افتاد، آمارها و رویدادهای مهمی در پایان این هفته بازار جهانی را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. از یکسو، سرمایه‌گذاران در انتظار رونمایی از نرخ رشد فصلی اقتصاد آمریکا و همچنین انتشار داده‌های صنعتی چین در روز چهارشنبه هستند و از سوی دیگر، نشست کمیته بازار آزاد فدرال‌رزرو آمریکا (FOMC) و انتظار برای تصویب سومین کاهش در نرخ بهره فدرال‌رزرو به حداکثر رسیده است. این نشست که چالش‌برانگیزترین اجلاس ٣٥ سال اخیر فدرال‌رزرو است، از محل تعیین مسیر دلار، بر بازارهای کالایی و در نتیجه بورس تهران اثرگذار خواهد بود.