بازدهی پالادیوم از طلای جهانی سبقت گرفته است. قیمت این فلز سفید رنگ طی یک سال اخیر نزدیک به ۶۰ درصد افزایش یافته و از حوالی مرز هزار و ۱۰۰ دلاری به بالای کانال هزار و ۷۰۰ دلاری جهش کرده است. در همین بازه زمانی، طلای جهانی نیز راه افزایشی را در پیش گرفته، ولی بازدهی آن فراتر از ۳۰ درصد نبوده است. بخشی از دلایل افزایش شدید قیمت پالادیوم را باید در صنایع خودرو جست‌وجو کرد. به‌عنوان مثال، دولت چین خودروسازان را اجبار کرده است که از این فلز در مقابله با آلودگی ناشی از خودروها استفاده کنند.
رقیب طلا در بازار جهانی
قیمت پالادیوم در یک سال گذشته بیش از ۶۰۰دلار رشد کرده و از طلا نیز سبقت گرفته است. قیمت پالادیوم حدود یک سال پیش ۱۱۰۰ دلار قیمت داشت ولی اکنون در بازارهای جهانی بالای ۱۷۰۰ دلار معامله می‌شود. به‌رغم این رشد، قیمت پالادیوم روز جمعه ۳۷/ ۳ درصد از ارزش خود را از دست داد و در قیمت ۱۷۴۲ دلاری ایستاد. این در حالی بود که قیمت هر اونس طلا در روز جمعه در ادامه روند کاهشی خود به و با از دست دادن ۶۷/ ۰ درصدی ارزش در قیمت ۱۴۵۹ دلاری هفته خود را به پایان رساند. پالادیوم که اکنون قیمتی بالاتر از طلا دارد بیشتر در دستگاه‌های کنترل آلایندگی خودروها و ماشین‌های سنگین به کار می‌رود. بیشترین موارد مصرف پالادیوم در اگزوز ماشینهاست و چیزی در حدود سه چهارم کل مصرف پالادیوم در این حوزه مصرف می‌شود و این فلز سبب می‌شد که مواد سمی حاصل از احتراق موتور به دی اکسید کربن و بخار آب تبدیل شود. دیگر موارد مصرف این فلز گرانبها دستگاه‌های الکتریکی، دندان‌پزشکی و صنایعی مانند جواهرسازی است. از کشورهایی که منبع اصلی پالادیوم هستند، می‌توان به روسیه و آفریقای جنوبی اشاره کرد و نکته مهم دیگر این است که این فلز به‌عنوان عنصری جانبی از فرآیند استخراج فلزاتی مانند پلاتین یا نیکل به دست می‌آید.
هجوم تقاضا
سوالی که پیش می‌آید این است که چه عواملی سبب شده است که قیمت پالادیوم در سال‌های اخیر با این رشد چشمگیر همراه شود. جواب ساده و اولیه پیشی گرفتن تقاضای این فلز بر عرضه آن است. یکی از عوامل سلطه تقاضا برای این فلز اجبار دولت چین به خودروسازان برای استفاده از این فلز است. شهرهای بزرگ چین مدت‌هاست که درگیر پدیده آلودگی هوا هستند و الزام دولت به خودروسازان برای استفاده از پالادیوم یکی از گام‌های بزرگ دولت در این راستا بوده است. عامل دیگر افزایش تقاضا برای پالادیوم به موضوع رسوایی خودروسازان دیزلی در اروپا برمی‌گردد. این خودروسازان که تقلبشان در تست‌های آلایندگی فاش شد، اکنون با بی‌اعتمادی مردم روبه‌رو شده‌اند و در نتیجه تقاضا برای ماشین‌های دیزلی در اروپا کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که در ساخت خودروهای دیزلی عمدتا از پلاتین و از آن سو بیشتر در خودروهای بنزینی- که هم اکنون با افزایش تقاضا در قاره سبز روبه‌رو شدند- از فلز پالادیوم استفاده می‌شود.
عامل سمت عرضه
از طرف دیگر به دلیل اینکه پالادیوم همواره به‌عنوان محصول جانبی در کنار استخراج فلزهای دیگر به دست می‌آید، عرضه این محصول نیز با محدودیت روبه‌رو است. این عامل سبب شده است که تولید پالادیوم نتواند همگام با افزایش قیمت پیش برود و همین موضوع سبب شده است نقطه تعادل نمودار عرضه و تقاضای این فلز در قیمت‌های بالاتر برقرار شود. از همین رو پیش‌بینی می‌شود که میزان عرضه این فلز گرانبها برای هشتمین سال متوالی کمتر از میزان عرضه آن باشد. مجموع عوامل ذکر شده سبب رکوردشکنی‌های پالادیوم در سال گذشته شده است. سرعت رشدی که سبب شده هم‌اکنون قیمت هر اونس پالادیوم با اختلاف قابل‌توجهی بالاتر از قیمت فلز مطرح دیگر یعنی طلا بایستد.
عامل سفته‌بازی
به‌طور کلی تقاضای هر کالا را می‌توان به دو نوع تقاضای معاملاتی و تقاضای سفته‌بازی تقسیم کرد. در قسمت‌های قبلی گزارش به تقاضای معاملاتی و نقش آن درباره بالا رفتن قیمت پالادیوم اشاره شد. سوال دیگر این است که تقاضای سفته‌بازی هم نقشی در این افزایش قیمت داشته است؟ شواهد نشان میدهد تقاضای سفته‌بازانه هم نقش قابل‌توجهی در این رکوردشکنی‌ها داشته است. از یک طرف از ماه آگوست سال قبل میلادی صندوق‌های پوشش ریسک روی افزایش قیمت پالادیوم حساب کرده بودند. از طرف دیگر قیمت تحویل فوری این فلز هم‌اکنون بالاتر از قیمت بازار آتی آن است و این عامل سبب شده است تا تولیدکنندگان تمام تلاش خود را برای فروش این فلز انجام دهند. یکی از نقاط دیگری نیز که ردپای تقاضای سفته‌بازانه در آن دیده می‌شود صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله در بورس (ETF) است که تحت پشتوانه پالادیوم قرار دارند. این صندوق‌ها امسال شاهد خروج موجودی بودند، زیرا سرمایه‌گذاران با برداشت این فلز و فروش آن سودهای هنگفت‌تری به دست می‌آورند. شواهد دیگر نیز نشان میدهد، چین که یکی از بزرگترین بازارهای خودرو را نیز در اختیار دارد، در حال انبار کردن پالادیوم است.
برندگان و بازندگان نوسان پالادیوم
به جز شرکت MMC Norilsk Nickel که بزرگترین تولیدکننده پالادیوم در جهان محسوب می‌شود، این افزایش قیمت برندگان دیگری نیز داشته است. معدن‌کاران آفریقای جنوبی که به دلیل کاهش قیمت پلاتین - که اکنون به پایین‌ترین حد خود در ۱۰ سال گذشته رسیده است- با ضررهای بزرگی مواجه شده بودند، اکنون با افزایش قیمت پالادیوم قطعا اوضاع بهتری را تجربه می‌کنند. از سوی دیگر مصرف‌کنندگان فلز پالادیوم، طبیعتا گروهی هستند که از این افزایش قیمت ضرر می‌کنند. خودروسازان که اکنون با قوانین سفت و سخت‌تری در مورد آلاینده‌ها مواجه هستند باید هزینه بیشتری برای این فلز پرداخت کنند و امکان دارد این هزینه روی دوش مصرف‌کننده نهایی قرار بگیرد.
آیا این نوسانات سابقه داشته است؟
این نوسانات برای فلز پالادیوم بی‌سابقه نیست. نگاهی کلی به صنعت فلزات ارزشمند نشان میدهد این نوسانات مختص پالادیوم نیست و معمولا فلزاتی که به میزان اندک در صنعت خودرو مورد استفاده قرار می‌گیرد در روند تاریخی قیمت، چنین نوساناتی را تجربه کرده‌اند. در سال‌های بعد ۱۹۹۸ پلاتین به دلیل کمبود مورد توجه خریداران و سفته‌بازان قرار گرفت و ارزشش بیش از ۵۰۰ درصد افزایش یافت. خود پالادیوم نیز در اواخر دهه نود و به دلیل نگرانی‌هایی که از کاهش فروش روسیه ایجاد شده بود طی ۵ سال افزایش قیمت ۹ برابری را تجربه کرد.
کارنامه هفتگی بازارها
بازار سهام در روز جمعه با حرکتی آهسته رشد کرد و در نتیجه رشد هفتگی خود را دست نخورده باقی گذاشت. این اتفاق در حالی افتاد که بازارهای سهام در هفته گذشته سیگنال‌های کاملا متفاوتی را درباره فرجام جنگ تجاری دریافت کرده بودند. در روز پنج‌شنبه و پس از اظهارات سخنگوی وزارت تجارت چین مبنی بر توافق پکن و واشنگتن مبنی بر توقف روند تعرفه‌گذاری اغلب شاخص‌های سهام افزایش یافتند، اما روز جمعه و پس از دریافت اخباری مبنی مخالفت کاخ سفید با فاز اول قرارداد، ابتدا بازارها روندی نزولی را شروع کردند، اما پس از آن دوباره صعودی شدند. در روز جمعه شاخص S&P۵۰۰ با رشد ۲۶/ ۰ درصدی به رقم ۳۰۹۳ رسید. دیگر بازارها هم در این روز افزایش را تجربه کردند و شاخص داوجونز رشد اندک ۰۲/ ۰ درصدی را تجربه کرد و به مقدار ۲۷ هزار و ۶۸۱ رسید. دیگر شاخص مهم یعنی شاخص نزدک نیز با افزایش قابل‌توجه ۴۸/ ۰ درصدی جای پای خود را در رقم ۸۴۷۵ محکم کرد. با توجه به حرکت سهام‌های مختلف در روز آخر هفته، رشد هفتگی S&P۵۰۰ به مقدار ۹/ ۰ درصد رسید، داوجونز ۲/ ۱ درصد بالا رفت، و شاخص نزدک نیز ۱/ ۱ درصد سود به سهامداران داد.