سه خودروساز بزرگ کشور ۶ ماه نخست امسال را نیز مانند چند دوره گذشته با ضرر، آن هم ضرری هنگفت به پایان رساندند تا صنعت خودرو کماکان در زیان غوطه‌ور بماند.
طبق صورت‌های مالی ارائه شده به بورس توسط سه خودروساز بزرگ، ایران خودرو، سایپا و پارس خودرو در مجموع زیانی بالغ بر ۹ هزار و ۴۲۱ میلیارد و ۷۷۷ میلیون تومان را در نیمه نخست امسال حاصل کرده‌اند. با این حساب، غول‌های جاده مخصوص در مقایسه با نیمه نخست سال گذشته، ۴/ ۹۳ درصد افزایش زیان داشته‌اند. صورت‌های مالی همچنین نشان میدهد جمع زیان انباشته سه خودروساز بزرگ کشور تا پایان شهریور امسال به بیش از ۲۷ هزار و ۱۱۵ میلیارد و ۴۳۰ میلیون تومان رسیده است.طبق آنچه ایران‌خودرو و سایپا به‌عنوان صورت‌های مالی نیمه نخست امسال به سازمان بورس ارائه کرده‌اند، زیان آنها از ۵۰ درصد سرمایه‌شان بیشتر بوده است، بنابراین مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت می‌شوند. طبق این ماده، اگر زیان یک شرکت از ۵۰ درصد سرمایه آن بیشتر باشد، هیات‌مدیره باید نسبت به تشکیل مجمع وچگونگی ادامه فعالیت تصمیم‌گیری کند. سرمایه ثبتی ایران خودرو تا پایان نیمه ابتدایی امسال، یک هزار و ۵۳۰ میلیارد تومان بوده، حال آنکه این شرکت فقط در در بازه زمانی تحت بررسی (۶ماه ابتدایی سال) بیش از پنج هزار و ۳۱۱ میلیارد تومان زیان دیده است، یعنی تقریبا ۵/ ۳ برابر کل سرمایه‌اش. همچنین بیش از ۱۳ هزار و ۳۷۴ میلیارد و ۶۷۱ میلیون تومان زیان انباشته نیز تا پایان شهریور امسال به نام آبی‌های جاده مخصوص ثبت شده است.
سایپا هم سرمایه‌ای سه هزار و ۹۲۶ میلیارد تومانی ثبت کرده، حال آنکه زیان آن سه هزار و ۴۵۵ میلیارد و ۱۴۲ میلیون تومان بوده است. زیان انباشته این شرکت نیز عددی بیش از ۱۰ هزار و ۱۷۸ میلیارد و ۶۹۳ میلیون تومان بوده که بسیار بالاتر از سرمایه آن است. بنابراین هم زیان فصل نخست ۹۸ و هم زیان انباشته سایپا از نصف سرمایه آن بیشتر بوده و طبعا نارنجی‌های جاده مخصوص هم مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت می‌شوند. در نهایت پارس خودرو نیز نتوانسته از شمول این قانون در امان بماند، چه آنکه سرمایه دو هزار و ۲۷۲ میلیارد و ۲۷۹ میلیون تومانی این شرکت نتوانسته کفاف زیان انباشته هنگفتش را بدهد. زیان انباشته پارس خودرویی‌ها تا پایان نیمه نخست امسال به سه هزار و ۵۶۲ میلیارد و ۶۵ میلیون تومان رسیده که بیش از ۵۰ درصد سرمایه‌اش است. این شرکت همچنین در فصل نخست ۹۸ نیز بالغ بر ۶۵۵ میلیارد تومان زیان دیده است.با توجه به کارنامه مالی خودروسازان و قرار گرفتن‌شان در شمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت، آنها حالا چاره‌ای ندارند جز تجدید ارزیابی دارایی‌ها. معنای ساده تجدید ارزیابی، به‌روز کردن قیمت اموال و دارایی‌هاست، به نحوی که این اقدام گاهی حتی کل زیان را نیز پوشش و شرکت‌ها را از شمول ورشکستگی خارج می‌کند. خودروسازان بزرگ کشور سال‌هاست تجدید ارزیابی جامع و کاملی را انجام نداده‌اند، بنابراین با توجه به رشد قیمت‌های رخ داده در این سال‌ها، آنها این فرصت را دارند تا با به‌روز کردن ارزش اموال و دارایی‌های‌شان، برچسب ورشکستگی را از پیشانی خود بردارند.
از دید خودروسازان، دلیل اصلی این زیان هنگفت همچنان قیمت‌گذاری دستوری است، سیاستی که سال‌هاست از سوی دولت اجرا می‌شود و انتقادهای فراوانی نیز نه فقط از سوی فعالان صنعت خودرو، بلکه اقتصاددانان و کارشناسان نیز به آن وارد است. طبق این سیاست، خودروسازان مجبورند قیمت محصولات خود را مطابق نظر نهادهای دولتی تعیین کنند نه در حاشیه بازار. البته یک سالی می‌شود که دولت مجوز قیمت‌گذاری خودروهای داخلی در حاشیه بازار را صادر کرده، اما این «حاشیه بازار» تنها روی کاغذ آمده و در عمل رعایت نشده و نمی‌شود. خودروسازان معتقدند قیمت‌گذاری در حاشیه بازار زمانی رنگ واقعیت به خود می‌گیرد که آنها بتوانند محصولات‌شان را بدون دخالت دولت و نزدیک به نرخ‌های بازار قیمت‌گذاری کرده و به فروش برسانند. این در حالی است که همین حالا با وجود مصوبه قیمت‌گذاری در حاشیه بازار، تفاوت قیمت فاحشی بین نرخ کارخانه و بازار خودرو به چشم می‌آید. این موضوع از تداوم سیاست قیمت‌گذاری دستوری سرچشمه می‌گیرد و مسائلی مانند کاهش عرضه و افزایش تقاضا نیز به آن دامن می‌زند.به اعتقاد خودروسازان، زیان انباشته بالغ بر ۲۷ هزار میلیارد تومانی آنها بیش از هر مساله دیگری از قیمت‌گذاری دستوری سرچشمه می‌گیرد و اگر مجوز تعیین قیمت و فروش محصولات‌شان در حاشیه بازار را به معنای واقعی کلمه داشتند، حالا شاید غول‌هایی کمر خم کرده، نبودند. این اعتقاد خودروسازان البته برای خیلی‌ها نیز قابل قبول نیست، آنها که معتقدند زیان هنگفت جاده مخصوصی‌ها ریشه در مسائل دیگری مانند ضعف بهره‌وری و ریخت و پاش‌های مالی نیز دارد. آنها در واقع نقش قیمت‌گذاری دستوری را در زیاندهی خودروسازان نفی نمی‌کنند، اما آن را علت تامه ندانسته و نمی‌پذیرند که غول‌های جاده مخصوص در این ماجرا بی گناهند.هرچه هست، بخش اصلی و بزرگ خودروسازی کشور در حال حاضر با زیان انباشته‌ای هنگفت دست و پنجه نرم می‌کند و به نظر می‌رسد با توجه به تداوم مسائلی مانند ضعف بهره وری و قیمت‌گذاری دستوری و...، این روند ادامه یافته و خودروسازان همچنان زیان روی زیان بگذارند.
جزئیات زیاندهی خودروسازان در تولید
اما نگاهی بیندازیم به جزئیات زیاندهی بزرگ خودروسازان و اینکه هرکدام از محصولات‌شان چه سود و زیانی را برای آنها حاصل کرده‌اند. در این بین، ایران‌خودرو در تولید تمام محصولاتش طی نیمه نخست امسال با زیان مواجه شده، چه آنکه قیمت فروش آنها پایین‌تر از مبلغ بهای تمام‌شده‌شان بوده است. بر این اساس، بهای تمام‌شده تولید محصولات ایران‌خودرو طی فصل نخست ۹۸، در مجموع بالغ بر ۱۳ هزار و ۹۲۱ میلیارد تومان بوده، اما چیزی نزدیک به ۱۱ هزار و ۸۶۵ میلیارد تومان از ناحیه فروش این محصولات، نصیب این شرکت شده است. با این حساب، ایران‌خودرویی‌ها طی نیمه ابتدایی امسال از ناحیه اختلاف «مبلغ بهای تمام شده» و «مبلغ فروش»، بیش از دو هزار و ۵۶ میلیارد تومان زیان دیده‌اند. این عدد بخشی از زیان کلی آبی‌های جاده مخصوص در بازه زمانی موردنظر به حساب می‌آید. بنابر گزارش ارائه شده به بورس اما این شرکت ۱۱۱ هزار و ۱۶۷ دستگاه انواع محصولات خانواده پژو را در شش ماه ابتدایی امسال به فروش رسانده که مبلغ بهای تمام‌شده تولید آنها بیش از شش هزار و ۱۷۸ میلیارد تومان بوده است. آبی‌های جاده مخصوص اما این تعداد پژو را کمی بیش از پنج هزار و ۸۲ میلیارد تومان فروخته‌اند. این به آن معناست که ایران‌خودرو طی نیمه نخست امسال بیش از هزار و ۹۶ میلیارد تومان از ناحیه تولید محصولات پژو زیان دیده است. البته طبعا با اضافه کردن سایر هزینه‌ها از جمله هزینه‌های مالی به مبلغ بهای تمام شده، زیان تولید پژوهای ایران‌خودرو بالاتر خواهد رفت. طبق گزارش ارائه شده به بورس، تولید سمند نیز برای ایران‌خودرو زیان به همراه داشته است. این شرکت در نیمه نخست امسال و بدون احتساب یکسری هزینه‌ها از جمله هزینه‌های مالی، بالغ بر ۳۴۸ میلیارد تومان از ناحیه تولید سمند زیان دیده است.
بزرگ‌ترین خودروساز ایران در تولید دنا نیز طی نیمه نخست امسال زیانی بیش از ۱۷۰ میلیارد تومان (بدون احتساب هزینه‌های متفرقه) حاصل کرده و این داستان در مورد رانا نیز تکرار شده است. طبق صورت‌های مالی ارائه شده به بورس، طی نیمه نخست امسال، ایران‌خودرویی‌ها زیانی بالغ بر ۳۸ میلیارد تومان را از ناحیه تولید رانا حاصل کرده‌اند. آبی‌های جاده مخصوص همچنین در تولید محصولات رنو نیز طی نیمه نخست امسال با زیان بیش از ۱۷ میلیارد تومانی (منهای هزینه‌های متفرقه) مواجه شده‌اند. در تولید دانگ‌فنگ هم ایران‌خودرو بدون احتساب هزینه‌های متفرقه، بالغ بر ۱۲۴ میلیارد تومان زیان را در نیمه نخست امسال حاصل کرده است. همچنین تولید هایما نیز زیانی بالغ بر ۱۸۲ میلیارد تومان روی دست آبی‌های جاده مخصوص گذاشته و تولید سوزوکی گرندویتارا هم سبب ایجاد زیانی بالای پنج میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان شده است. از ایران‌خودرو که بگذریم، سایپایی‌ها نیز در زیاندهی دست‌کمی از رقیب آبی‌پوش خود نداشته‌اند. طبق گزارش ارائه شده به بورس، بدون احتساب هزینه‌های متفرقه، بالغ بر هزار و ۷۷۶ میلیارد تومان زیان گریبان سایپا را در نیمه نخست امسال گرفته است که این رقم بخشی از زیان کلی شرکت در بازه زمانی تحت بررسی به‌شمار می‌رود. طبق آنچه در صورت‌های مالی ارائه شده به بورس آمده، به‌جز سراتو، تولید سایر محصولات سایپا در نیمه نخست امسال با ضرر همراه بوده است. در این بین، تولید۹۵ هزار و ۶۴ دستگاه پراید طی نیمه نخست امسال، بیش از ۹۰۱ میلیارد تومان زیان برای سایپا به همراه داشته است. دیگر محصول سایپا به نام تیبا نیز طی نیمه ابتدایی امسال بالغ بر ۸۵۳ میلیارد تومان زیان در کارنامه نارنجی‌های جاده مخصوص ثبت کرده است. مونتاژ آریو نیز در نیمه نخست امسال بیش از ۲۰ میلیارد تومان زیان برای سایپا به همراه داشته و چانگان نیز بالای ۱۵ میلیارد تومان زیان را به همراه داشته است. این در حالی است که سایپایی‌ها از ناحیه مونتاژ سراتو (خودرویی که البته دیگر میهمان این شرکت نیست)، بالغ بر ۱۴ میلیارد تومان سود حاصل کرده است. البته مشخص نیست که با احتساب هزینه‌های متفرقه، آیا سراتو بازهم سودده خواهد بود یا نه. در نهایت اما صورت‌های مالی پارس‌خودرو نیز نشان میدهد این شرکت از ناحیه تولید ۳۸ هزار و ۱۴۰ دستگاه محصول طی نیمه نخست امسال، بالغ بر ۶۰ میلیارد تومان زیان دیده است. این عدد بخش کوچکی از کل زیان فصل نخست ۹۸ سومین خودروساز بزرگ ایران به‌شمار می‌رود.