از آموزش راه دور تا دانشگاه مجازی

از آموزش راه دور تا دانشگاه مجازی

برنامه‌های توسعه منابع انسانی یکی از مهمترین چالش‌های دولت‌ها در استقرار نظام‌های جامع مبتنی بر فناوری ارتباطات و اطلاعات می‌باشند. همان گونه که فناوری ارتباطات و اطلاعات مکمل بازآفرینی سازمان‌ها در بسیاری از فرآیندهای کاری روزمره خود بوده است که نمونه‌های آن شامل بانکداری الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، پست الکترونیکی، دولت الکترونیکی و ... می‌شود، حوزه یادگیری الکترونیکی یا آموزش الکترونیکی نوید بخش اجرائی شدن آرمان‌های به نظر دور از دسترس تا دو دهه قبل می‌باشد. حذف محدودیت زمان، مکان و سن آموزش‌گیرنده که به عنوان آرمان‌های دوردست مطرح بوده است،

 امروزه دیگر محدودیت‌‌های بزرگی به نظر نمی‌رسند. از سوی دیگر نیازهای گسترده مهارتی جوامع دانائی محور و مبتنی برفناوری اطلاعات با ادامه استفاده از روش‌های سنتی نظام آموزشی قابل پاسخگویی نمی‌باشد. اگرچه نظام آموزش سنتی نیز دارای ویژگی‌هایی است که نادیده انگاشتن آن ویژگی‌ه، اثربخشی یادگیری را کاسته و عامل بروز ناهنجاری‌های بسیاری می‌گردد.

فناوری‌های یادگیری مبتنی بر کامپیوتر، یادگیری مبتنی بر وب، دانشگاه مجازی، کلاس مجازی بر خط که در سایه توسعه شبکه‌های گسترده جهانی ا مکان‌پذیر گشته‌اند، راه را بر ظهور شیوه‌های نوین آموزش هموار ساخته‌اند. امروزه روند رشد سرمایه‌گذاری جهانی در نظام‌های سنتی کاملاً رو به افول و در سال ۲۰۰۳ به مبلغ هفت میلیارد دلار رسیده، حال اینکه سرمایه‌گذاری در نظام‌های آموزش الکترونیکی دارای رشد روزافزون بوده و در سال ۲۰۰۳ به رقم ۶ میلیارد رسیده است.

- e-learning چیست؟

- تعریف لغوی:

به مجموع فعالیت‌های آموزشی اطلاق می‌گردد که با استفاده از ابزارهای الکترونیک اعم از صوتی، تصویری، رایانه‌ای شبکه‌ای، مجازی صورت می‌گیرد.

- تعریف مفهومی:

یادگیری فعال و هوشمندی است که ضمن تحول در فرآیند یاددهی و یادگیری و مدیریت دانایی، در گسترش، تعمیق و پایدار نمودن فرهنگی ICT نقش اساسی و محوری خواهد داشت.

- سیر پیدایش و تحول آموزش مجازی

تاریخ تفکر آموزش از راه‌دور را باید در اواسط قرن بیستم جستجو کرد. ایده آموزش غیرحضوری که پیشینه تاریخی آموزش اینترنتی یا دانشگاه مجازی قلمداد می ‌شود، به طرح دانشگاه آزاد (open university) که از سوی کشور انگلیس مطرح گردید، مربوط می‌شود. براساس این طرح، متقاضیان با استفاده از برنامه‌های تلویزیونی، آموزش‌های علمی لازم را می‌گذراندند و

سپس مدرک دریافت می‌کردند. همچنین با ابداع مفهوم ”کلینیک آزاد“ در ایالات متحده آمریکا (در دهه ۱۹۶۰) و با راه‌اندازی کارگاه مشورتی و کرسی‌های آموزشی در داخل این کشور، گام عملی بزرگتری در این زمینه برداشته شد. در دهه هفتاد میلادی با توجه به دسترسی گسترده و عمومی به کامپیوتر در آمریکا، تدریس غیرحضوری با استفاده از شیوه‌ای تحت عنوان «modem bulletin board» رایج شد و برای اولین بار، ارائه واحدهای درسی به صورت «on line» در اوایل دهه ۱۹۸۰ توسط یکی از بنیانگذاران دانشگاه مجازی در ایالات متحده آمریکا ابداع گردید. در سال ۱۹۸۸ برای اولین بار یک برنامه نرم‌افزاری قدرتمند که بیانگر تحول انقلابی در سیستم الکترونیکی بود، تحت عنوان «استاد دیجیتالی» (Digital-Prophessor) که یکی از موارد استفاده اولیه از کامپیوتر تلفنی در امور آموزشی را پیشنهاد می‌کرد، در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت. از آن زمان تاکنون، دانشگاه مجازی تحولات زیادی را پشت‌سر گذاشته است؛ از جمله در سال ۱۹۹۵ مراکز علمی ـ آموزشی آمریکا با ایجاد تغییراتی در این سیستم و تقویت آن، به امکان گسترش شیوه آموزش الکترونیکی به سراسر دنیا دست یافته‌اند.

 اگرچه در ابتدای کار، افکار عمومی، کمپ‌ها و وب‌سایت‌های جهانی، از جمله سایت‌های مربوط به آموزش مجازی را هوس زودگذر «‍Passimg fad» تلقی می‌کردند، اما امروزه شاهد ایجاد صدها سایت آموزشی با قابلیت ارائه بیش از پانصد عنوان درسی کم هزینه بر روی اینترنت جهانی هستیم که موضوعات بسیار گسترده و متفاوت علمی را تحت پوشش خود قرار داده‌اند. طبق یک برآورد آماری، بیش از یک میلیارد نفر در سراسر دنیا به اینترنت دسترسی داشته و به آن ملحق شده‌اند و یک میلیون نفر از آنها به سیستم آموزشی الکترونیکی دانشگاه‌های معتبر دنیا پیوسته و از این طریق به ادامه تحصیل پرداخته‌اند. بنابراین می‌توان ادعا کرد که در سطح بین‌المللی و با استفاده از تکنولوژی مدرن ارتباطات، یک مجمع جهانی یادگیری ایجاد شده است که نه تنها مراکز مختلف علمی، بلکه استادان و حتی دانشجویان رشته‌های مختلف علمی را با یکدیگر آشنا می‌کند و توان علمی ـ آموزشی آنان را بدون محدودیت زمانی و مکانی مورد استفاده مشترک قرار می‌دهد. بی‌تردید، در آینده نزدیک، آموزش غیرحضوری بیشترین فضا را در اینترنت اشغال خواهد کرد.

- پایان تکامل، آغاز فنا است

میزان موفقیت هر جامعه، وابسته به توان دانش پژوهانی دارد که درگیر فرایند یادگیری همیشگی هستند. اگر توان آن را نداریم که فردا را برای فرزندان خود به دلخواه بسازیم، شرط عقل است که جوانان خود را برای زندگی در شرایط فردا آماده سازیم. لازمه این امر خارج شدن از پوسته سنتی و قدیمی است که یادگیری را صرفاً قابل حصول در کلاس‌های درس و میزان دانایی حاصله را بر پایه درجه مدارک اخذ شده ارزیابی می‌کند.

تحصیلات کلاسیک و دانشگاهی همیشه جایگاه رفیع خود را حفظ خواهد نمود و دوره‌های آموزشی، هرگز نمی‌تواند جایگزین تحصیلات دانشگاهی بشود. در هر حال، دوره‌های آموزشی می‌تواند چگونگی کاربرد دانش خاص را به دانش‌پژوهان بیاموزد و باعث افزایش مهارت و شایستگی افراد شده و چگونگی انجام کار را به افراد بیاموزد. روش‌های یادگیری نیز خود از تغییرات فناوری مصون نبوده و در نتیجه، متأثر از آن می‌باشد.

مادامی که فناوری‌ها در حال تغییر ماهیت کاری و تجاری هستند، نحوه ارائه آموزش را نیز دچار تحول می‌کنند و از آنجا که نحوه یادگیری افراد متفاوت می‌باشد، می‌بایستی اصول ذیل را مد نظر داشت.

آموزش باید براساس سبک یادگیری افراد بنا شده باشد، زیرا وقتی که سخن از یادگیری است، یک نسخه و اندازه مناسب بری همگان وجود ندارد و نمی‌توان با یک استراتژی نیاز تمام دانش پژوهان را فراهم آورد.

آموزش باید براساس رسیدن به یک هدف خاص، طرح‌ریزی شود و برنامه اجرایی آن نیز از روش تکاملی پیروی نماید تا بتوان با اندازه‌گیری نتایج حاصله و مقایسه آن با اهداف تعیین شده، میزان انحراف را تشخیص داد.

باید از آخرین فناوری‌های روز جهت هرچه کاراتر و مؤثرتر کردن برنامه‌های اجرایی و دستیابی به نتایج مطلوبتر بهره برد.

- تغییر چهره آموزش در جهان

فناوری ارتباطات و اطلاعات در مدت زمان کوتاهی که از پیدایش آن می‌گذرد توانسته است تغییرات فراوانی را در نحوه زندگی بشر به وجود آورد. یکی از بسترهایی که سهم عمده‌ای از این تغییرات را به خود اختصاص داده است آموزش است. آموزش‌های مبتنی بر تکنولوژی نوین اینترنت، با تغییرات بنیادینی که در مفاهیم آموزش سنتی ایجاد کرده است، توانسته است بسیاری از ناکارآمدی‌های سیستم‌های سنتی آموزشی را رفع کرده و دگرگونی‌های اساسی را در آموزش به وجود آورد. محور تغییرات ایجاد شده، حذف زمان، مکان و محدودیت‌های منابع آموزشی از سیستم‌های سنتی است. این امر سبب تغییر روش‌ها و رویکردها در امر آموزش شده است. فناوری اطلاعات، امکانات زیادی را در اختیار افراد قرار می‌دهد. با استفاده از دنیای مجازی در آموزش، می‌توان به روش‌های نوین و کارآمدی از آموزش دست یافت. استفاده از چنین سیستم‌هایی که از امکانات دنیای مجازی استفاده می‌کنند می‌تواند سبب افزایش بهره‌وری آموزش، انعطاف‌پذیری در زمان و مکان، کاهش ترافیک و آلودگی ناشی از رفت و آمد در شهرهای بزرگ شوند.

- از آموزش کلاسیک تا الکترونیک

تکنولوژی ارتباطات و اطلاعات بخش آموزش را نیز متأثر ساخته و به شکلی پیوسته و فزاینده در حال تغییر محیط معارف آموزشی و یا ارائه بسترهای مختلف یادگیری است. این تغییرات به هیچ وجه در اضافه کردن چند رسانه دیگر به جمع رسانه‌های موزشی قبلی در آ‌موزش متعارف و معمولی و به عبارت دیگر ”حضوری“ خلاصه نمی‌شود، بلکه نوع جدیدی از آموزش را امکان‌پذیر ساخته است. نتیجه چنین تغییری، روبرو شدن با موقعیت متفاوت متعلم و نقش جدید معلم می‌باشد.

بخش آموزش در یک نگاه تقابلی با سه نوع بستر در قالب: آموزش کلاسیک(c-learning)، موزش الکترونیکی (e-learning) و آموزش نوین حضوری (o-learning) روبرو است و در هر کدام نوع دیگری از ارتباط طرفین آموزش (معلم و متعلم) مطرح است. تدریس و تحصیل در هر کدام از این بسترها، تغییر نگرش در رفتار آموزشی، ساختار تحصیلی و ارائه محتوا را می‌طلبد و استفاده به جا از هر کدام از بستره، نیازمند بررسی عمیق‌تری می‌باشد.

تغییر در رفتار آموزشی و همچنین در تصوری که از سیستم آموزشی وجود دارد، با نیاز به استفاده از محتوای آموزش، بدون وابستگی به زمان و مکان (و فرد مدرس) همراه شده است و نیاز به دسترسی با محدودیت کمتر به اطلاعاتی که در شبکه‌های مختلف وجود دارد و همچنین یادگیری سریعتر و (بهتر) عجین شده است. مقایسه انواع آموزش و مقایسه اجباری و دائمی آن با آموزش متعارف، از یک طرف زمینه را برای به چالش کشیدن و نشان دادن اقلیت‌ها و یا عدم توانایی‌های هریک مهیا ساخته است و از طرفی دیگر خصیصه مثبت آموزش‌های نوین با امکانات چندرسانه‌ای خود و عدم وابستگی به حالات روحی موضعی و یا دوره‌ای مدرس (و فراگیر) و با ادعای کیفیت بالاتر و ارائه بهتر دانش (با شعار در اختیارداشتن خصیصه‌های مثبت آموزش حضوری)، متعلم را در شرایطی بهتر قرار داده است و معلم را وادار کرده در ارائه تدریس خویش (قدری) فکورانه‌تر حرکت کند.

- آیا زمان آموزش مبتنی بر وب فرا رسیده است؟

آموزش مبتنی بر وب که آن را اصطلاحاً WBT۱ می‌نامند، شامل تمام آموزش‌هایی است که از طریق وب به موزش گیرندگان ارائه می‌گردد. بسیاری از شرکت‌هایی که قبلاً WBT را به عنوان یک مد زودگذر در نظر می‌گرفتند، امروزه به دلیل انعطاف‌پذیری، تعاملی بودن و سایر مزیت‌های این روش آموزشی، به سرعت در حال ارائه برنامه‌های آموزشی Online هستند. اما آیا واقعاً سازمان شما برای استفاده از موزش مبتنی بر وب آماده است؟ علیرغم هیجان، امکانات و جاذبه‌هایی که استفاده از این روش به همراه دارد، جهش به آن با عجله و بدون تجزیه وتحلیل اینکه چه کسی، چه چیزی، چه وقت و چرا باید از آن استفاده کند، ممکن است منجر به ایجاد یک فاجعه یا باعث شکست شود.

امروزه مشخص شده که آموزش در موفقیت‌های تجاری و توسعه نقش مهمی دارد و از ارزشی استراتژیک برخوردار است. حال باید بسیار هوشیار باشیم که چرا باید مسیری را که دارای عیب و نقص است شروع کنیم؟ شروع کورکورانه یک آموزش مبتنی بر وب بدون توجه به انعطاف‌پذیری، خلاقیت، اثربخشی، مقرون به صرفه بودن و سایر عوامل ریسک بسیار بالایی است.

در بسیاری از سازمان‌ها استفاده از WBT به دلیل فشارهایی است که از طرف مدیران برای استفاده از فناوری اینترنت به واحدها وارد می‌شود. در برخی از سازمان‌ها این شیوه آموزشی فقط برای تأمین هزینه‌های اینترنت سازمان می‌باشد؛ در حالی که بهترین دلیل برای استفاده از این روش، سودآوری آن، قابلیت بازاریابی، اعتبار و بسیاری موارد دیگر است. خوشبختانه این دوره‌ها به آموزش، نگهداری و حفظ کارکنان کمک می‌کنند؛ گرچه تمام موارد ذکر شده، امتیازات فوق‌العاده‌ای برای موفقیت‌های شیوه آموزش مبتنی بر وب می‌باشند؛ اما اینها به تنهایی دلایل خوبی برای عرضه تجارت WBT نیستند.

 به هر علتی که تجارت ارائه آموزش مبتنی بر وب پیوسته رو به افزایش باشد، گسترش برنامه‌های آ‌موزشی وب با سرعت نجومی رو به رشد است؛ به طوری که از سال ۱۹۹۸ تا سال ۲۰۰۲ این میزان دو برابر شده است. تجربیات پیش‌گویی می‌کند که جهش عمده بعدی در صنعت آموزش یک روش ترکیبی است؛ یعنی مجموعه‌ای از آموزش معلم مدار و آموزش مبتنی بر تکنولوژی که شامل آموزش همزمان و غیرهمزمان On-Line، آموزش به وسیله CD-Rom، ویدئو و ماهواره خواهد بود.

آموزش می‌تواند با انواع مختلف رسانه‌ها ارائه شود، از قبیل کلاس‌های درس سنتی و آموزش مبتنی بر کامپیوتر. انتخاب فناوری اینترنت برای ارائه آموزش باید فقط بعد از بررسی عواملی مانند چه کسی باید بیاموزد؟ چه چیزی قرار است آموزش داده شود؟ کجا آموزش صورت می‌گیرد؟ چه طور آموزش حمایت می‌شود و چه وقت باید آموزش انجام بگیرد؟ صورت پذیرد.

- انتخاب یا اجبار

گذار از جامعه صنعتی به جامعه اطلاعاتی لزوماً به مفهوم حرکتی تکاملی نیست بلکه معادل جهشی ساختاری است. همان‌گونه که گذار از زنجیره ”قاطر ـ‌ گاری‌ ـ درشکه“ به ”اتومبیل ـ ترن ـ هواپیما“؛ هرچند در درون هریک از زنجیره‌ها حرکتی تکاملی است ولی تغییر مکان از یک زنجیره به زنجیره دیگر، جهشی ساختاری می‌باشد. همین رابطه در تغییر مکان از بزرگراه اتومبیل رو یا کریدور هوایی به بزرگراه اطلاعاتی و ارتباطی صادق است. اگر در تغییرات قبلی، افزایش سرعت حرکت در سیر و سفر اساس بوده است، در این تغییر ساختاری اخیر، کلاً حذف حرکت فیزیکی و سیر و سفر در کار است، یعنی امکان انجام کار بدون حرکت فیزیکی؛ و این جهشی ساختاری است که در مناسبات دنیای نوین غیرقابل اجتناب است. در نتیجه این تغییر مکان و گذار به جامعه اطلاعاتی نه یک انتخاب، بلکه یک اجبار است.

- معضل یا فرصت

هرچند که گذار به جامعه اطلاعاتی مستلزم تغییرات بسیار گسترده و ژرف در روش، منش و مناسبات اجتماعی می‌باشد، اما نباید این تحول را لزوماً به عنوان یک معضل بزرگ محسوب نمود. اگر گذار از جامعه سنتی به جامعه صنعتی با معضلات بیشماری از جمله مسئله ”وابستگی“ فنی و اقتصادی و به تبع آن وابستگی فرهنگی، اجتماعی و نهایتاً‌ وابستگی سیاسی و نظامی همراه بوده است، در گذار به جامعه اطلاعاتی فرصت‌هایی به چشم می‌خورد که می‌تواند در جهت عکس آنها عمل نماید. دلیل اصلی این امر وجود هزاران نفر از مولدین و مبتکران ایرانی در بطن تحولات فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات در پیشرفته‌ترین مراکز جهان است. این موقعیت شرایط استثنایی تاریخی‌ای را به وجود آورده است که برای نخستین بار امکان جهش از موقعیت عقب‌ماندگی به موقعیت پیشرفته‌ای را برای کشور ما فراهم آورده است. حضور فعال و مؤثر متخصصان و نخبگان ایرانی در مهم‌ترین مراکز علمی و پژوهشی اروپا، آمریکای شمالی و اقیانوسیه نیز فرصتی گرانبها به وجود آورده است که انتقال دانش، تجربه و فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات را امکان‌پذیر می‌نماید. این فرصت تاریخی برای گذار به جامعه اطلاعاتی در مورد کمتر کشوری صدق می‌کند.

- سرمایه‌بری یا سرمایه‌آوری

بزرگترین تنگنای گذار به جامعه صنعتی، معضل همیشگی ”سرمایه بری“ آن بوده و هست. گذار به جامعه اطلاعاتی لزوماً از چنین ویژگی برخوردار نیست. گذار به جامعه صنعتی، طولانی، سرمایه بر، پرحجم و پرمشقت است. مستلزم کار ساخت و ساز بسیار عظیم، سرمایه‌های بسیار عظیم‌تر و دیر بازده است. کاری که عمدتاً از دست افراد و گروه‌های خصوصی ساخته نیست و در نتیجه گذار به جامعه صنعتی در جهان سوم کار دولت‌ها بوده است. در نتیجه، به جای گذار از جامعه سنتی به جامعه صنعتی، در واقع گذار به ”جامعه دولتی“ صورت گرفته است. این معضل سرمایه بری و طبعاً ”دولتمداری“، لزوماً در گذار به جامعه اطلاعاتی غیرقابل اجتناب نیست. مراحل گام نهادن در پهنه اطلاعات و ارتباطات، هریک به خودی خود اشتغال‌زا و همراه با ارزش که ناشی از افزایش کارآیی زیاد با سرمایه‌گذاری نسبتاً کم می‌باشد. در واقع، در هر گام از این حرکت، لزوم سرمایه‌گذاری سنگین در بسیاری از بخش‌ها حذف یا تا حدود زیادی کاهش می‌یابد. در نتیجه، هر مرحله از این حرکت خود سرمایه‌آور است. افزایش کارآیی نیروی انسانی که مهمترین عامل تولید است، در این میان از بیشترین سهم برخوردار است. آموزش مجازی یا ”ای ـ فراگیری“ نیز کلید‌گذار نیروی انسانی به جامعه اطلاعاتی می‌باشد.

- آموزش الکترونیکی و تور جهان‌گستر

در گذشته در نظام آموزش از راه دور مطالب را از طریق پست برای دانش‌آموزان و دانشجویان می‌فرستادند و خبری از زمان‌بندی‌های رسمی دانشگاهی، مانند نیمسال تحصیلی نبود. اما اکنون ویژگی‌های خاص تور جهان‌گستر اوضاع را عوض کرده است و انبوهی از فرصت‌های آموزشی ایجاد کرده است که برخی از آنها عبارت‌اند از: امکان به اشتراک گذاشتن مطالب (عکس، نوشتار، نمودار، فیلم و صوت) و امکان تعامل بین کاربران در چارچوب ابزارهای کاربر پسندی مانند: پست الکترونیکی، گپ‌سرا و گردهمایی‌های دیداری و شنیداری از راه‌دور.

چرا ‌آموزش الکترونیکی این گونه شکوفا شده است و شتاب گرفته است؟ با توجه به آهنگ شتابان دگرگونی‌ها در جهان امروز، کسب دانش در کنار انجام کرهای روزمره به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است. درگیری‌های کاری، اجتماعی و خانوادگی وقت زیادی برای انسان امروز باقی نگذاشته است و چاره‌ای نیست جز استفاده از آموزش الکترونیکی که از لحاظ وقت به صرفه‌تر است. در ضمن محل سکونت انسان، هرچه بیشتر از محل کار و آموزش فاصله می‌گیرد و انسان هرچه بیشتر خود را در چنبره حمل و نقل احساس می‌کند. بنابراین آموزشی راه‌گشا است که هنگام جابه‌جایی انسان با خودروها، قطار و کشتی میسر باشد و بتوان در اوقات فراغت از آن بهره گرفت.

پیشتازان بهره‌گیری از آموزش الکترونیکی کسانی هستند که مدام با کمبود وقت و فضا دست و پنجه نرم می‌کنند. کسانی هم در بهره‌گیری از این گونه آموزش کامیاب خواهند بود که به گونه‌ای استقلال خواهی، اعتماد به نفس و پشتکار در شخصیت‌شان وجود داشته باشد. ب این حال هنوز معیارهای کیفیت‌سنجی برای آموزش الکترونیکی از دیدگاه کاربران شکل نگرفته است و باید تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت گیرد تا مشخص شود معیرهای مصرف کننده چیست. از این رو چاره‌ای نیست جز آن که دیدگاه‌های نهادهای آموزشی در این زمینه مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین پرسش این است که از نظرگاه استادان و آموزگاران ۹ مؤلفه کیفی، تعهدات مجریان، فن‌آوری، خدمات دانشجویی، برنامه‌ریزی آموزشی، استادان، بستر آموزشی، شففیت‌ مالی، مقررات و ارزیابی را می‌توان برشمرد.

- دانشگاه‌های مجازی در ایران

تأسیس دانشگاه‌های مجازی در ایران را باید از دو دیدگاه فرهنگی و اقتصادی بررسی کرد.

در بعد فرهنگی تأسیس دانشگاه‌های مجازی فرصتی برای معرفی دانشگاه‌های ایران، فرهنگ و زبان ایران است. چنان که دانشگاه مجازی تامیل به همین منظور تأسیس شد تا زبانی را که رو به نابودی می‌رفت دوباره احیا کند. یا دانشگاه مجازی یهودیان که برای اهداف فرهنگی تأسیس شد.

از نظر اقتصادی نیز دانشگاه‌های مجازی به خاطر موقعیت سیاسی و فرهنگی ایران می‌تواند موجب جذب ارز‌آوری شود. ارزی که می‌توان از آن در تحقیق و یا توسعه دانشگاه‌ها بهره جست. از آن جایی که دانشگاه‌های مجازی هزینه‌های کمتری نسبت به دانشگاه‌های سنتی دارند، تأسیس دانشگاه‌های مجازی بسیار مقرون به صرفه است.

قدم اول برای تأسیس و برقراری این شیوه آموزشی در ایران، حل کردن مشکل اساسی ارتباط اینترنتی در ایران است. ارتباط اینترنتی الفبای دانشگاه مجازی است. برای دانشجویانی که از داخل ایران، خواستار تحصیل به این شیوه باشند، با وجود سرعت‌های پایین، استفاده مطلوب از کنفرانس‌های ویدئویی و شنیداری، ممکن نیست؛ علاوه بر این هزینه‌های استفاده از ارتباط اینترنتی در ایران نسبتاً بالاست، در حالی که در کشورهای دیگر، هم کیفیت و هم کمیت ارتباطات اینترنتی بهتر است.

خطوط تلفنی که به عنوان خطوط مخابراتی ارتباطی استفاده می‌شوند با سرعت‌های بسیار بالای ارتباطات جهانی (فیبرنوری) قابل مقایسه نیستند. در صورت سرویس دهی به دانشجویان خارج از ایران هم مشکل ارتباطی هم چنان باقی است؛ اگرچه بسیاری از کشورها برای ارتباط از کابل استفاده می‌کنند و سرعت‌های بالا و مطلوبی دارند، اما سرویس دهنده‌های ایرانی بسیار ضعیف عمل می‌کنند و در مقابل هک شدن بسیار آسیب‌پذیرند. اخیراً یک هکر خیرخواه تعداد زیادی از سایت‌های ایرانی را برای چند ساعتی از کار انداخت تا آسیب‌پذیری آنها را یادآوری کند.

در دروسی که نیاز به واحدهای عملی و یا شرکت در جلسات اینترنتی است، برنامه‌ریزی آموزشی نیاز به دقت بیشتری دارد. به هر حال، اگرچه ایران از این قافله عقب است، ولی با فاصله حرکت می‌کند. چراکه سیستم‌های ارتباطی ما بسیار ضعیف و آسیب‌پذیرند، ولی سرعت حیرت‌آور آن پدیده آموزشی، این نوع آموزش را برای ما نیز اجتناب‌ناپذیر کرده است و باید همراه با همه دنیا برای استفاده از آن تلاش کنیم.

قدم اول را باید با اصلاح و تکمیل پروژه‌های مخابراتی و رفع معایب سرویس دهنده‌ برداشت که به سیاست‌های کلی مملکتی وابسته است و نه دانشگاه‌ها و یا مراکز آموزش عالی و قدم بعدی، دسترسی به آخرین روش‌های کامپیوتری مدیریتی و تربیت متخصصانی در این زمینه است تا آخرین پدیده‌های آموزشی را به کار گیرند