مدل‌های کسب و کار مبتنی بر تجارت الکترونیک

شاید کمتر کسی تصور می ‎کرد کهاختراع رایانه چنان تحولی در زندگی بشر ایجاد کند که تمامابعاد زندگی وی را تحت تاثیر خود قرار دهد. اولین ثمره‌ی این انقلابتکنولوژیکی، اینترنت پدیده‌ای که ایده‌ی شکل‌گیری آن از جنگ جهانی دومشکل گرفت بود. شبکه‌های اولیه (آپارنت) دارایhost نبودند و تمامی کامپیوترها نقش میزبان را ایفا می‌کردند ودر عین‌ حال می توانستند به حافظه یکدیگر دسترسی یابند . با رشد اینترنتو ایجاد شبکه ‎های پیشرفته امروزی ، موضوع تکنولوژیاطلاعات یا IT مطرح شد و به‌تدریج تمام مسائل را تحتتاثیر خود قرار داد

. IT درمدیریتسازمانی ، تکنولوژی اطلاعات در ساخت ، آموزش از راه دور ، تجارتالکترونیکی، پیشرفتهای سخت افزاری و…از جمله موضوعات مطرح در زمینه‌ی اینفن‌آوریجدید می‌باشند. همانطور که ذکر شد تجارت الکترونیک نیز از جملهابداعاتنوین بشری است که در دهه اخیر، نقش تعیین ‌کننده‌ای در تمامی انواع تجارتو معاملات بازی کرده‌است. تجارت الکترونیک در واقع به معنای فروش کالا وخدمات بصورت Online و از طریق اینترنت می‌باشد. به بیان دیگرتجارتالکترونیک، از قابلیت‌های اینترنت برای ارتقا و بهبود فرآیندهایتجاریاستفاده می‌کند .

تاریخچه

تجارت الکترونیک با توسعه تبادل دادهالکترونیک(EDI) ، که قالبی استاندارد برای تبادل اسناد تجاری از یککامپیوتربه کامپیوتر دیگر بود ، ممکن شد . EDI در نیمه دهه 1960 ،زمانی که شرکت ‎های حمل و نقل و برخی از صنایع خردهفروشی سعی در ایجاد دفاتر بدون کاغذ Paperless داشتند ،بنیان نهاده شد . EDI در اواسط دهه 1970 ، توسط کمیتهتایید استانداردهای نمایندگان صنایع به رسمیت شناخته شد و در طول دهه‎های70 و 80 شرکت ‎های بیشتری شروع به تطبیق با سیستمEDI کردند . EDI به عنوان نسل اولتجارت الکترونیک به شرکت ‎ها اجازه تبادل اطلاعات، دریافت سفارش و انتقال الکترونیک وجوه از طریق کامپیوترها را می‎داد.بااین حال گسترش EDI کند بود. در اواخر دهه 80 کمتر از 1 درصد شرکت‎هادراروپا و ایالات متحده EDI را پذیرفته بودند. هزینه بالای اتصالبه شبکه EDI و برخی مشکلات فنی ، گسترش EDI را محدود میکرد .

تعاریف

برای تجارتالکترونیک تعاریف زیادی وجود دارد. بر خلاف مباحثی چون تحقیق درعملیاتیا کنترل پروژه که دوران رشد و تغییر و تحول خود را طی کرده ‎انداینترنتو مباحث زاییده ‎ی آن هنوز در حال تغییر هستند وبنابراین تعاریف آنها نیز در این سیر تحولی در هر دورهاز زمان دستخوش دگرگونی می ‎شود. در بین تعاریفموجود از تجارت الکترونیک کاملترین آنها عبارت است از: خرید فروش وتبادل هرگونه کالا خدمات و یا اطلاعات از طریق شبکه های کامپیوتریازجمله اینترنت. این تعریف همانگونه که ملاحظه می ‎کنید بسیارجامع و فراگیر است به گونه ‎ای کهمباحثی چون :e-learning ,e-medicine ،e-governmentو…را نیز تحت پوشش قرار می ‎دهد. و تنها اینترنت را بهعنوانابزار معرفی نمی ‎کند بلکه این عمل را از طریق هر گونهشبکه ‎ی کامپیوتری ممکن می‎داند.

انواع مدلهای این شکل جدید تجارت شامل

G2G (1

G2C (2

B2B (3

C2C(4

B2C (5

تمامی اجزای یکجامعه اعم از افراد عادی تا ارگان‌های بزرگ دولتی را به یکدیگرپیوندداده است . C نمایانگر خریدار، B نمایانگرشرکت‌های خصوصی و G نشان‌دهنده ارگان‌های دولتی است. مدل C2C در واقع همانمزایده Online است که قابلیت مبادله کردن هر نوع کالایمورد توافق طرفین را دارد. طرفین این معامله هر دو از افراد عادی هستند. مدلهایB2B , B2C نیز قابلیت ارائه هر نوع محصولیرا بر وب دارا هستند.

 درمدل B2B دو شرکت به مبادله تجاری با یکدیگر می‎پردازندو مدل B2C امکان تجارت الکترونیک را بین یک شرکت و یکمشتریرا فراهم می ‎کند. با توجه به دولتی بودن بیشترخدمات در ایران و امکان ابتکار عمل بیشتر آنها ، پیادهسازی مدل G2G که تبادل کالا و خدمات میاننهادهای دولتی را امکان‌پذیر می‌سازد را محتمل‌تر می‌نماید

در تمامی سیستم‌هاییاد شده اجزای مشترکی وجود دارد که تشکیل‌دهنده بدنه‌ی اصلی آنهاهستند. ایجاد یک سایت به عنوان فروشگاه الکترونیکی بر روی اینترنت،طراحی هدف و یک برنامه استراتژیک برای شروع و ادامه کار فروشگاه،پیرویو استفاده از اصول و روشهای مناسب بازاریابی در اینترنت، ایجادزیرساخت‌هایامنیتی برای محافظت سایت و ایمن سازی مراحل مبادله ‎ی اطلاعات، انتخاب شیوه ‎ی مناسب پرداخت در اینترنت ، شیوه‏هایجدید توزیع کالا ، انتخاب سرور و host مناسب و … ازارکان جدا‌ ناشدنی این شیوه‌ی نوین تجارت می‏باشند کهدر مدل‌های ذکر شده به تناسب نقش پررنگ‌تر یا کمرنگ‌تری می‌یابند.

اما در بعد دیگر پیاده‌سازی و استفاده ازاین فن‌آوری جدید نیازمند ایجاد بسترهای فکری و فرهنگیجهت پذیرش آن از طرف جامعه، رفع موانع حقوقی و قانونی و تامین پیش ‌نیازهایسخت‌ افزاری و نرم‌افزاری می ‎باشد.. به عنوان مثالServer یا Network پشتیبان ‌کننده‌ی مناسب , سیستم پرداختمتناسب در کشور و همچنین سرعت بالای دسترسی به شبکه از ملزومات فنییکتجارت الکترونیک محسوب می ‎شوند. یک فروشگاه اینترنتی دارایامکانات ویژه ‎ای است :

1) بر خلاف فروشگاه‌های واقعی فردی به نامفروشنده در آن وجود ندارد .

2) ساعات کار آن شبانه روزی و در تمام ایامهفته است .

3) مشتری‌های آن از تمام نقاط دنیا و با فرهنگ‌هاو سلایق متفاوتی هستند .

4) به علت ارتقاءقابلیت‌های فنی محیط (اینترنت) تولیدکنندگان می‌توانند به صورتکاراترو موثرتر به معرفی و عرضه‌ی محصولات خود بپردازند .

5) پست الکترونیکی یک شیوه‌ی کارا در بازاریابیمستقیم ( direct marketing ) به شمار می‌آید .

6) از طریق گروه‌هایخبری (News Groups ) و گروه‌های بحث و تبادل نظر( discussion groups ) امکان ایجاد رابطه‌ای تعاملی بین تولیدکنندگان ومصرف‌کنندگانو جود دارد .

بهره‌گیری از هریک از این امکاناتنیازمندایجاد ساختارهای فرهنگی لازم چه در میان مشتریان و چه در میانصاحبانبازار می‌باشد. یکی از بخشهای مهم تجارت الکترونیک سیستم پرداختاست.برای پرداختی به دور از اشکال بر شبکه جهانی وب, یک سیستم پرداخت می‎بایستعلاوه بر دارا بودن امکانات تکنولوژیکی مناسب از قبیل کارت‌هایهوشمند،کارت‌های اعتباری، چک‌های الکترونیکی، پول‌های الکترونیکی و… بایدازلحاظ امنیتی نیز قابل اطمینان باشد . استفاده از شیوه ‎های مبهمسازی اطلاعات مبادله شده‌ی کارت‌های اعتباری ، استفاده از امضایالکترونیکی ، استفاده از پروتکل‌هایSSL و SET ، استفاده از تکنیک‌های رمزگذاری( Encryption ) ، استفاده از کیف‌های الکترونیکی دارای نگهبان و… از جملهروش‌هایامنیتی مطرح در این زمینه می‌باشد.

طراحی وب سایت مربوط با توجهبهسلایق و نیازهای مشتریان از عوامل مهم در موفقیت یک تجارت الکترونیکاست.بدیهی است که ابتکار فروشنده در بکار بردن راهکارهای مناسب برایمتقاعدکردن بازدید کننده در خرید از طریق وب، بطور مثال وجود عکس و اطلاعاتلازم در مورد محصول ضروری است. همچنین می‌بایست در مورد نحوه‌یجذبو حفظ مشتریان با توجه به خصوصیات یک بازار رقابتی جهانی به راهکارهاییموثر و کارا اندیشید.

 استفادهاز قلم‌های متناسب با موضوع فعالیت، انتخاب مناسب رنگ‌ها با توجهبه خصوصیات فرهنگی، استفاده از فاکتورهای جذاب مانند گرافیک تصویریمناسب ، توزیع متناسب اطلاعات و عکس‌ها، ایجاد محیط‌های تعاملی مانندگروه‌های بحث و تبادل افکار و بسیاری از نکات دیگرمی ‎تواند درجذب و متقاعد کردن مشتری به خرید از سایت شما موثر باشد. ورودبه یک بازار جهانی نیازمند برنامه‌ای دقیق و حساب شده است. همانطورکه در قبل اشاره شد یکی از مهم‌ترین و زیربنایی‌ترین مسائلی که باید درراه اندازی یک فروشگاه مبتنی بر وب مورد بررسی قرار گیرد، استراتژی‌هایراه اندازی فروشگاه است .

- ستراتژی ها

به طور کلی این استراتژی‌هابه دو دسته استراتژی‌های قبل از شروع فعالیت‌های تجاری در اینترنت واستراتژی‌های در حین فعالیت‌های تجاری تقسیم می شوند :

- استراتژی‌های قبل از شروع فعالیت‌های تجاری

این بخش شاملکلیه راهکارها و تصمیماتی است که پیش از شروع فعالیت فروش ‌بایدمدنظرقرار گیرد. این بخش در حکم پایه و ستون یک ساختمان است که پی و اساسمجموعهرا تشکیل می‌دهد. بنابراین در صورت اهمال‌کاری و یا عدم صرف زمان ودقتکافی در این امر در آینده لطمات زیادی را به سیستم طراحی شده واردخواهدآورد. این قسمت شامل دو بخش عمده‌ی توسعه‌ی محصول و توسعه‌ی سایتمی‌باشند.

- استراتژی‌های در حین فعالیت‌های تجاری

آخرین مرحله وشاید مهمترین فاز کار را فعالیت‌های در حین فروش تشکیل می‌دهند. استراتژی‌های موجود در این بخش به دو بخش استراتژی‌های کوتاه مدت و بلندمدتتقسیم‌بندی می‌شوند :

- اهداف کوتاه مدت

اهداف کوتاه مدتاستراتژی‌های فروش آنهایی هستند که به طورموقتی شما را در کورانفعالیت‌هانگه می‌دارند. این نکته باید همواره مد نظر قراربگیرد که اینگونهاستراتژی‌ها شاید بتواند برای مدت کوتاهی حضور شما را در جریانرقابتاستمرار بخشد اما به هیچ وجه نمی‌تواند تضمین کننده حضور دائمتان دراینعرصه باشند .

- اهداف بلند مدت

اهداف بلند مدت استراتژی‌هایفروش آنهایی هستند که باعث حضور مستمر شما در جریان مبادلات می‌شود. ایناستراتژی‌ها هر سال با ایجاد نتایج جدید در این راه همراه خواهد بود.