تعریف تجارت الکترونیک

تعریف تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک عبارت است از خرید(buy) و فروش (sell) و مبادله (Exchange) ، کالا(product) ، خدمات (services) و اطلاعات (Information) از طریق شبکه هاىرایانه اى از جملهاینترنت. این نوع از تجارت بر پردازش و انتقال الکترونیکى داده ها شامل متن، صدا وتصویر مبتنى است. تجارت الکترونیک فعالیت هاى مختلفى از جمله مبادله، تحویل فورى مطالب دیجیتال، انتقال الکترونیکىوجوه، مبادله الکترونیکىسهام، بارنامه الکترونیکى، طرح هاى تجارى و مهندسى و خدمات پس از فروش را نیز دربرمى گیرد .

ویژگى اصلى این نوع از تجارت تسهیلفرآیندهاى تجارى،حذففرآیندهاى غیرضرورى و زائد در انجام امور بازرگانى و کاهش هزینه ها از طریق بهبود و افزایشهماهنگى، کاهش هزینه هاى ادارى خصوصاً هزینه مکاتبات و نیز بهبود دسترسى به بازار و افزایش تنوع براى مشتریان است.در این میان،فناورى هاى نوین ارتباطى مانند اینترنت، اکسترانت، پست الکترونیک و تلفن هاى همراه درگسترش و توسعه تجارت الکترونیک نقش بسزایى دارند .

تجارت الکترونیک انجام کلیه فعالیتهای تجاری با استفاده از شبکه‌هایارتباطی کامپیوتری،به ویژه اینترنت است. تجارت الکترونیک، نوعی، تجارت بدون کاغذ است. به وسیله تجارتالکترونیک تبادل اطلاعات خرید و فروش و اطلاعات لازم برای حمل و نقل کالاها، با زحمت کمتر و مبادلات بانکی با شتاببیشتر انجام خواهد شد. شرکتهابرای ارتباط با یکدیگر،محدودیتهای فعلی را نخواهند داشت و ارتباط آنها با یکدیگر ساده تر و سریع تر صورت می‌پذیرد.

 ارتباط فروشندگان بامشتریان نیز می‌تواند به صورت یک به یک با هر مشتری باشد. به عبارت دیگر، تجارت الکترونیک نامی عمومی برای گستره‌ای از نرمافزارها و سیستمها استکه خدماتی مانند جستجوی اطلاعات، مدیریت تبادلات، بررسی وضعیت اعتبار، اعطایاعتبار، پرداخت به صورت روی خط، گزارش گیری و مدیریت حسابها را در اینترنت به عهده می‌گیرند. این سیستمها زیربنای اساسیفعالیتهای مبتنی براینترنت را فراهم می‌آورند. هدف از بکارگیری تجارت الکترونیک، ارائه روشی جدید درانجام امور بازرگانی می‌باشد. به واسطه این روش، تاجران قادرند که محصولات و خدمات خود را به شکل تمام وقت وبه تمام خریداران درسرتاسر جهان - مستقل از مرزهای جغرافیایی و ملیتها - عرضه کنند.

بسیاری از مردم، تجارت الکترونیک را منحصربه خرید و فروش ازطریقشبکه اینترنت می‌دانند، در حالیکه این امر فقط بخش کوچکی از تجارت الکترونیک را تشکیلمی‌دهد و این مفهوم اکنون گستره وسیعی از جنبه‌های مختلف تجاری و اقتصادی را دربرگرفته‌است. به سادگی می‌توانهرگونه فعالیتتجاریو مالی بین موسسات و افراد مختلف را در حیطه تجارت الکترونیک گنجاند .

تجارت الکترونیک روش دیگری برای تبادلاتالکترونیکی اطلاعات وانجاممبادلات تجاری است که یک پل الکترونیکی را بین مراکز تجاری ایجاد کرده‌است. تجارتالکترونیک با حجم کمتری از اطلاعات که لزوما در قالب یکسانی نبوده و بین مردم عادی رد و بدل می‌شود، سر و کار دارد.تجارت الکترونیکدر ابتدای پیدایش خود، چیزی بیش از یک اطلاع رسانی ساده تجاری نبود و هرکس می‌توانستمحصولات خود را با استفاده از صفحات وب بر روی اینترنت تبلیغ نماید. آمار منتشره از 500 شرکت نشان می‌دهد کهحدود 34 درصد ازآنها در سال 1995 و حدود 80 درصد در سال 1996 از روش فوق برای تبلیغ محصولات خوداستفاده کرده‌اند.تا پایان سال 2001 بیش از 220 بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر روی اینترنت انجامپذیرفت . مایکل دل،مؤسس شرکت Dell که روش فروشمستقیم را براى فروش رایانه هاى خود انتخاب کرده است، در مورد تجارت الکترونیک مى گوید: بسیارى ازفروشگاه ها تبدیل بهنمایشگاه خواهند شد. فروشگاه هاى اخیر سونى و اپل براى این منظور طراحى شده اند کهمحصولات این شرکت ها را به نمایش بگذارند تا بسیارى از مردم جهان این محصولات را به صورت online بخرند. احتمال دارد جهان آن لاین و آف لاین در هم ادغام شوند. فروش هاى چند کاناله مى تواندترکیبى از فروشگاه هاىسنتى ـ کاتالوگ چاپ نشده ـ خط تلفن و یا شاید هم یک وب سایتى براى تجارت الکترونیکى باشد، اما سرانجام همان وب سایت مکانىاست که سفارش خرید را ازمشترى دریافت خواهد کرد.

تاریخچه تجارت الکترونیک

انسان از ابتدای خلقت تاکنون روشهای تجاری متفاوتی را تجربه کرده‌است.در ابتدا سیستم تبادلکالا رایج بود. شکارچی گوشت را با سلاح عوض می‌کرد. این سیستم اشکالات فراوانیداشت. مثلا ممکن بود شکارچی نتواند سلاح سازی را پیدا کند که به گوشت احتیاج داشته باشد. در این صورت گوشتهافاسد می‌شدند .

در بعضی تمدنها سیستم کالای محبوب به وجود آمد. در سرزمینی کهگندم غذای اصلیمردمآن بود، شکارچی گوشت را با گندم و گندم را با سلاح تعویض می‌کرد. این روش هم مشکلات زیادی داشت. کالای محبوبدر سرزمینهای مختلف متفاوتبود.از طرف دیگر معیاری برای سنجش ارزش آن وجود نداشت و حمل و نقل آن هم مشکل بود بدون شکاختراع پول اولین انقلاب در زمینه تجارت بود. ارزش آن مشخص بود، حمل آن آسانتر بود، فاسد نمی‌شد و همه طالب آنبودند. فواید استفاده ازپول به اندازه‌ای بود که حتی تا چند دهه قبل کمتر کسی انتظار یک انقلاب دیگر را داشت.

 ارتباطبین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و ادامه دارد. در واقع، یک پیشرفت تکنیکی باعثرونق تجارت شد وآنهم ساخت کشتی بود. در حدود 2000 سال قبل از میلاد، فینیقیان تکنیک ساخت کشتی را بکار بردندتا از دریا بگذرند و به سرزمینهای دور دست یابند. با این پیشرفت، برای اولین بار مرزهای جغرافیایی برای تجارت بازشد و تجارت باسرزمینهای دیگرآغاز شد. اکنون، شبکه جهانی اینترنت مانند همان کشتی است که نه تنها فواصلجغرافیایی، بلکه اختلافات زمانی را نیز کمرنگ نموده و صحنه را برای نمایشی دیگر آماده کرده‌است.ترکیب تجارت والکترونیک از سال1970آغازشد. برای گسترش و پذیرش تجارت الکترونیک لازم است که پیش نیازهای این تکنولوژی از جمله زیرساختار مخابراتی، مسایلقانونی و ایمنیپیامرسانی مهیا شود .

مهم‌ترین هدف در تجارت حال چه از روشهایبسیار پیشرفتهالکترونیکی استفاده کند و چه از روشهای سنتی و قدیمی همانا دستیابی به پول و سود بیشتر است. طبیعتاَ در این میان، نقشبانکها و موسساتاقتصادی در نقل وانتقال پول بسیار حیاتی است. هنگامی که در سال 1994 اینترنتقابلیتهای تجاری خود را علاوه بر جنبه‌های علمی و تحقیقاتی به نمایش گذاشت،موسسات تجاری و بانکها در کشورهای پیشرفتهاولین نهادهاییبودندکه تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکار انداختند. محصولتلاش آنها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است. سپس به سرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواعفعالیتهای بانکداری واقتصادی بشمار می‌رود .

در سال هاى ابتدایى دهه ،1970 واژه تجارتالکترونیکى به معاوضه داده هاى الکترونیکى براى ارسال سندهاى تجارى مانند سفارش هاى خرید یا صورت حساب هاى الکترونیکىاطلاق مى شد وبعدهابا گسترش این صنعت واژه تجارت الکترونیکى به تجارت از طریق شبکه وب براى خرید کالا وخدمات گفته مى شد .

زمانى که نخستین شبکه جهانى وب به صورت فراگیر وشناخته شده در 1994 رواج یافت، بسیارى از پژوهشگران پیش بینى کردند که این شیوه از تجارت یعنى تجارت مبتنى بر وب بهزودى به بخش مهمى دراقتصاد دنیا تبدیل خواهد شد اما 4 سال طول کشید تا پروتکل هاى مبتنى برhttp به طورگسترده در اختیار کاربران قرار بگیرد.

اولین کسب و کارهاى الکترونیکى را مى توان در 1998 و در میان تعدادىاز کسب و کارهاىمعتبر در کشور آمریکا و اروپاى غربى شاهد بود. کسب و کارهایى که با راه اندازى وب سایتهایى ابتدایى شکل گرفت و سپس توسعه یافت. در سال 2005، تجارت الکترونیکى در اکثر شهرهاى آمریکا، اروپا و آسیاى شرقىبه سرعت توسعه ورواج یافت. عده اى معتقدند که قدمت تجارت الکترونیکى (E-Commerce) به پیش از پیدایش اینترنت کنونى بازمى گردداما به دلیل هزینه هاى سنگیناینسبک از تجارت، امکان استفاده از آن تا چند سال گذشته مختصراً در اختیار شرکت ها،بنگاه هاى تجارى و مؤسسات اقتصادى بود اما با فراگیرشدن اینترنت و امکان استفاده همه مردم این فرصت به دست آمد کهساختار تجارت الکترونیکىتغییر کرده و از حالت اختصاصى بودن براى طبقه خاصى خارج شده و به صنعتى در دسترستبدیل شود .

بانکداری و تجارت الکترونیک هم اکنون در جهان به عنوان یکبحث بسیار تخصصی و در عین حال، بسیار پیچیده تبدیل شده‌است و تطبیق آن با سیاستهای تجاری و اقتصادی کشورهایمختلف نیاز بهتحقیقو برنامه ریزی دقیق دارد. در بررسی تاریخچه تجارت الکترونیک درمی یابیم که بورسهای اوراق بهادار نیز موسسات دیگری بودندکه به سرعت فعالیت خودرا با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ کردند و موفق شدند که در عرض مدت کوتاهی، با توجهبه برتریهای اینترنت در مقایسه با روشهای قدیمی، به دلیل سرعت و دقت بالا، به موفقیتهای بی نظیری دست یابند .

تجارت الکترونیک، علی رغم جوان بودن در جهان شناخته شده و در سالهایاخیر رشد فزاینده وغیرقابل پیش بینی داشته‌است. این رشد تصاعدی حاصل استفاده از یک ابزار، یعنی اینترنتمی‌باشد. البته تجارت الکترونیک فقط در شاخصه‌ها یا کشورهای خاصی جا افتاده و استفاده می‌شود. برای مثال، در سال 1997صنعت جهانگردی و توریسممسئول 20 تا 30 درصد از فروشهای مجازی بوده .

تجارت الکترونیک در ایران

ایران مانند دیگر کشورها، دارای شرکتهای بسیاری است که برای توسعهبازار خود به اینترنتوابسته‌اند. هدف بیشتر این شرکتها از پایگاههایی که در اینترنت ایجاد می‌کنند،همانا توسعه صادرات است.

متاسفانه فروش در شبکه اینترنت مخارج زیادی دارد و برای بسیاری مقرون به صرفه نمی‌باشد.شرکتهای بزرگ دنیاباسرمایه‌های کلان و پرسنل کافی، پایگاههای تخصصی را برای مواردی چون صادرات و فروش تجاری ایجاد کرده‌اند. شرکتهایمتعددی نیز درایراندست به ایجاد چنینامکاناتیزده‌اند، اما از آنجایی که هنوز هیچ متولی و مرکزیتی برای این پدیده وجود ندارد،این سازمانهابه صورت جزیره‌ای وخود محور اقداماتی را انجام می‌دهند که هنوز پروسه کامل تجارت را در بر نگرفته وبه صورت مقطعی انجام می‌شود. هیچ آمار دقیقی هم از کاربران اینترنت و استفاده کنندگان از کامپیوتر شخصی در دستنیست و هنوز به صورت یکطرح ملی به آن نگاه نشده‌است.

 بنابراین،در مرحله کودکی ونوپاییاست و نیاز به مراقبت و حمایت زیادی از طرف دولت دارد. دولت باید با ارایه یک طرحملی، فرهنگ خرید جامعه امروزی ایران را تغییر دهد. باید توجه داشت که سرمایه گذاری مالی و زمانی بر روی زمینه‌ای کهدر آینده حرف اول راخواهد زد، مطمئنا باعث پویایی اقتصاد کشور خواهد شد .

بسترهای لازم برای تجارت الکترونیک

1) یک سیستم بانکی روان و دقیق

2) قوانین گمرکی،مالیاتی و بانکداریالکترونیکی

3) کد تجاری محصول و ایجاد امنیت اطلاعات

4) تهیه و تدوین نظام مالی اطلاعات و نظامحقوقی اطلاع رسانی (کپی رایت)

5) محرمانه بودن اطلاعات شخصی

6) تطبیق مقررات ملی با مقررات متحدالشکلبین المللی

7) همکاری دانشگاهها،مراکز تحقیقاتی وسازمانهای مختلف

8) پذیرش اسناد الکترونیکی توسط قوه قضاییه

9) تأمین، صدور و بکارگیری کارت هوشمند

10)تأمین خطوط ارتباطی پرسرعت و مطمئن و ایجاد بستر مخابراتی به شکل بی سیم . خوشبختانه، کشور مااز پشتوانه خوبی از نظر نیروی جوان برخوردار است و در نتیجه، وظیفه ارگانهای دولتی و غیردولتی، وارد کردن اینتکنولوژی به کشور،تشکیلدادن گروه‌های کاری و آماده سازی هر چه بیشتر بستر مناسب و زیر ساختهای لازم برایکار سازمان یافته بر روی این تکنولوژی جدید است .