فناوری اطلاعات و شهر الکترونیکی

فناوری اطلاعات به عنوان عمده ترین محور تحول و توسعه در جهان امروزی مطرحشده و دستاوردهای ناشی از آن به گونه های مختلف در زندگی مردم تاثیر گذاربوده است. این تحولات واژه هایی مانند: تجارت الکترونیک، بانکداریالکترونیک، شهر الکترونیکی و حتی دولت الکترونیکی را به همراه داشته است.
طبق این تغییرات، کشورهایی که از جوامع صنعتی و سنتی خود را به سمت جامعهاطلاعاتی تبدیل کرده اند ملزم هستند راهکارهایی را برای هماهنگ سازی جامعهو شهروندان برای برخورداری از خدماتی که تسط دولت های ارائه می شوند ایجادکند.
توسعه الکترونیکی سال های زیادی است که به صورت عملی در بسیاری از کشورهایجهان در حال اجراست که علاوه بر بازگشت سرمایه های هنگفت، موجب صرفه جوییهایی قابل توجه در منابع و ظرفیت های مختلف کشورها می شود.
بحث ایجاد و پیاده سازی شهر الکترونیک و خدمات رسانی از طریق فناوریاطلاعات از مقوله هایی است که این امکان را برای شهروندان می دهد تادسترسی به اطلاعات و خدمات دولتی و همچنین زمینه اصلاح کیفیت خدمات وارائه فرصت های گسترده تر برای مشارکت در فرآیندها و نمادهای مردم‌سالاریک کشور فراهم سازد.
هدف از نگارش مقاله، در گام اول آشنایی با مفهوم فناوری اطلاعاتی، شهروندو شهر الکترونیکی می‌باشد، همچنین در ادامه به مزایا و چالش های ایجاد یکشهر الکترونیک و خدماتی که به شهروندان ارائه می شود را مورد بررسی قرارمی دهیم. در ادامه خدماتی که شهر سئول کره جنوبی، که یکی از برترین شهرالکترونیکی جهان به شمار می رود به اختصار شهر می ‌دهیم.
● مقدمه
امروزه اهمیت فناوری اطلاعات به منظور افزایش سرعت و دقت فعالیت های مختلفسازمان ها و در نتیجه بالا بردن بهره وری آنها به روشنی مشخص شده است.مخصوصا سازمان‌هایی که بخش های مختلف آن در مناطق جغرافیایی پراکنده و دوراز یکدیگر قرار گرفته اند و یا موسساتی که موظف به انجام کارهای متنوع ومتعدد هستند. بسیاری از مشکلات خود را از طریق فناوری اطلاعات رفع میکنند.
مطالعات متعددی که در زمینه نقش فناوری بر جوامع شده است نمایان گر اینمورد است که توسعه پراکنده در این زمینه عموما به نتیجه دلخواه منتهی نشدهو از کیفیت و مطلوبیت مناسبی برخوردار نیست. به این منظور اغلب کشورهایپیشرفته، توسعه فناوری اطلاعات و عمومیت بخشیدن به استفاده از آن توسطمردم را از طریق سیستم های یکپارچه در قالب شهرهای الکترونیکی و دولتالکترونیکی دنبال می کنند.
هر کشور متناسب با موقعیت های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی خود اهداف خاصیرا در رابطه با ایجاد شهرهای الکترونیکی مدنظر قرار می دهد. بر این اساسهمه شهرهای الکترونیکی اهداف یکسانی ندارند و ممکن است در برخی زمینه هابا یکدیگر متفاوت باشند. ولی در مجموع می توان موارد مشترک فراوانی را دربین آنها یافت.
توسعه اقتصاد پایدار، ارتقاء مدیریت شهری، بهبود بخشیدن به کیفیت خدمات وبالا بردن استانداردهای زندگی شهروندان، آماده کردن شهروندان برای زندگیدر جامعه اطلاعاتی و موارد دیگر از اهداف شهرهای الکترونیکی محسوب میگردد.
● فناوری اطلاعات و نقش آن در توسعه پایدار
پل رومر استاد دانشگاه برکلی گفته است: اگر قرار باشد بیش از ۶۰ درصدعوامل رشد و توسعه پایدار را براساس دانش و دانایی بدانیم، لازم است هرگونه برنامه ریزی در راستای تحقق توسعه مذکور را براساس دانش و دانایی وبهره گیری از فناوری اطلاعات طراحی کنیم. این امر آنقدر با اهمیت است کههیچ گاه نباید تحت الشعاع کمبودها و صرفه جویی های مالی و اقتصادی قرارگیرد؛ بدین معنا که هر گاه جامعه یا جوامعی با کمبود منابع و گلوگاهاقتصادی بیشتری مواجه باشند ، ضرورت توجه به این امر، جدی‌تر می نمایدزیرا پرداختن به آن می تواند فرصت های ویژه‌ای را در مقوله های مختلفتوسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و امور کاربردی فراهم اورد.
با توجه به نقش همه جانبه اطلاعات در کلیه امور جاری جوامع توسعه یافته ودر حال توسعه، تاثیر وجود اطلاعات در امور نظارتی نیز بیش از گذشته حائزاهمیت می نماید.
● شهروند الکترونیک
تمامی انسان‌ها در طول زندگی خود، نقش‌های متفاوتی را ایفا می نمایند.برای هر یک از ما، در نقش فرزند، والدین، خویشاوندان دور و نزدیک، کاسب،تاجر، کارمند، مدیر، تولید کننده، دانش‌آموز، دانشجو، معلم ، استاد، رئیسدانشگاه و ده‌ها نقش کوچک و بزرگ دیگر وظایفی متصور است که به صورت روزمرهبه آنها می‌پردازیم. ما تا به امروز این وظایف را به کمک روش‌های سنتیانجام می‌دادیم، اما امروزه ابزار الکترونیکی، انجام امور و ایفای وظایفشهروندی را بسیار ساده‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر نموده است. مقوله های جدیدیچون تجارت الکترونیک، دولت الکترونیک، آموزش الکترونیک، سلامت الکترونیک،انتشارات الکترونیک، انتخابات الکترونیک و ... هر یک در برگیرنده قسمتی اززندگی و فعالیت‌های روزمره ما هستند. شهروند الکترونیک باید بتواند درقالب آن‌ها به انجام وظایف خویش بپردازد.
شهروند الکترونیک به شهروندی گفته می شود که توانایی استفاده از خدماتبرخط دولتها را در حد مطلوب داشته باشد. در واقع شهروندان الکترونیک همانکاربران جوامع اطلاعاتی هستند.
مطابق استاندارد آموزش شهروند الکترونیکی ( ECitizen )شهروند الکترونیکیکسی است که از حداقل دانش لازم در رابطه با مفاهیم پایه ICT ، حداقلتوانایی لازم در بکار گیری سیستم عامل ویندوز و واژه پرداز مایکروسافت ،توانایی کافی برای برقراری ارتباط با اینترنت و وب جهان گستر ، تواناییمبادله پیامهای الکترونیکی از طریق فناوری پست الکترونیک ، توانایی کافیبرای یافتن اطلاعات مورد نیاز با انجام جستجوهای موثر در وب ، تواناییمقابله با پیامدهای منفی و آسیبهای احتمالی ناشی از استفاده ناصحیح ازاینترنت و استفاده از کاربردهای مثبت این فناوری ، توانایی یافتن اطلاعاتراجع به نحوه انجام کارهای مختلف از طریق اینترنت ، توانایی تکمیل فرمهایآنلاین اینترنتی و انجام کارهای روزمره مختلف از طریق شبکه برخوردارباشد.با توجه به تعریف ارائه شده ، امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفتهجهان ، اغلب شهروندان در حال تبدیل شدن به شهروند الکترونیکی هستند و درکشورمان نیز تا چند سال دیگر شهروندان مجبورند که شهروند الکترونیکی باشندو دولت نیز ناچار به ارائه خدمات الکترونیکی مانند شهرداری الکترونیکی ،تجارت الکترونیکی ، بانکداری الکترونیکی ، تفریحات الکترونیکی ، مشاوره وبهداشت الکترونیکی و حتی بازیهای الکترونیکی و سایر خدمات می باشد.در واقعکسب هر یک از مهارتهای فوق توسط کارکنان دولت و عموم مردم قدم بسیار مهمیبرای دستیابی به یک جامعه الکترونیکی پویا و به تبع آن نیل به اهداف دولتالکترونیکی به شمار می رود. در صورت توجه دولتمردان و مسئولان ذیربط بهمقوله شهروند الکترونیکی و تلاش آن ها به منظور نهادینه کردن آن در میانعموم مردم و کارکنان دولت، دستاوردها و نتایج مثبت زیادی در کوتاه مدت ومیان مدت حاصل خواهد شد
● شهر الکترونیکی
تعریفی کلی که بتواند مفهوم شهر الکترونیکی را به صورت جامع ارائه دهد بهاین صورت است که: شهر الکترونیک، شهری است که اجرای اکثر فعالیت های آن ازطریق امکانات مبتنی بر اینترنت و سیستم های الکترونیک امکان پذیر باشد. درچنین شهری ضرورتی ندارد مردم برای انجام کارهای روزمره خود وقت زیادی راصرف کنند. بلکه تمام این کارها را می توانند از طریق سخت افزارهای فناوریاز جمله رایانه های شخصی و اتصال به شبکه جهانی انجام دهند.
● مدل شهر الکترونیکی
شهر الکترونیکی شامل اجزایی است که تعامل آنها با یکدیگر تحقق چنین شهریرا میسر می‌سازد. این اجزاء را می توان در چهار مولفه زیر لحاظ نمود. مدلمفهومی یک شهر الکترونیکی را می توان در شکل ۱ ملاحظه کرد
۱) زندگی الکترونیکی
۲) سازمان الکترونیکی
۳) دولت الکترونیکی
۴) زیرساختار الکترونیکی
ایجاد یک شهر الکترونیکی بدون وجود یک زیر ساختار مناسب ممکن نیست. چنینزیر ساختاری می تواند بخش های مهمی نظیر موارد ذیل داشته باشد.
ـ وجود نیروی انسانی ماهر و متخصص
ـ محیط حقوقی به معنی وجود قوانین و مقررات مورد نیاز (قانون تجارت الکترونیکی، پرداخت الکترونیکی قانون جرایم سایبری و غیره)
ـ شرایط فرهنگی مناسب برای استفاده مناسب از خدمات شهر الکترونیکی
ـ زیر ساخت مخابراتی فناوری اطلاعات
● چگونگی تحقق شهر الکترونیکی
پیاده سازی شهر الکترونیکی از دیدگاه بنیان گذاران و مجریان شهرهای مختلفدر دنیا، روش های متفاوتی دارد و بطور کلی دارای رویه مشخص و خاصی نیست.اما در مجموع همه آنها دارای یک چهارچوب و قالب کلی اند و بطور نامحسوسیبه همدیگر وابسته اند.
بدون توجه به زیر ساخت های ارتباطی قوی، محیط حقوقی مناسب، تامین امنیتفناوری اطلاعات و ارتباطات، اقتصاد آزاد، توسعه سواد اطلاعاتی شهروندان،بافت فیزیکی مناسب و سایر شرایط لازم به منظور ایجاد و توسعه خدمات شهری وهمچنین فرهنگ استفاده صحیح، میسر نیست.
ایجاد و پیاده‌سازی هر شهر الکترونیکی می تواند مزایای بیشماری را برایشهروندان و حتی دولت‌ها داشته باشد که از عمده این مزایا می توان به چندمورد زیر اشاره کرد:
ـ افزایش بهره وری در ارائه خدمات شهری به دلیل حذف محدودیت های زمانی
ـ حذف بوروکراسی و ارائه خدمات یک مرحله ای (One - Step) به شهروندان
ـ اطلاع رسانی دقیق و کامل و توسعه سواد اطلاعاتی که منجر به ارتقای فرهنگ جامعه خواهد شد
ـ افزایش نقش مشارکتی مردم در تصمیم سازی های شهری و کشوری
ـ امکان نظارت دقیق بر عملکرد سازمان ها و افراد
ـ ارتباط بهتر سازمان ها و ارگان‌های مختلف شهری
● موانع موجود در تحقق شهر الکترونیکی
در فرایند تحقق شهر الکترونیکی چالش های اساسی وجود دارند که باید موردتوجه قرار گیرند و برای رفع آنها برنامه ریزی های لازم صورت گیرد. که بهبرخی از این موارد اشاره می کنیم.
ـ فقدان نیروی ماهر و متخصص کافی برای اداره شهر الکترونیکی
ـ لزوم سرمایه‌گذاری قابل توجه برای به روز کردن اطلاعات
ـ فقدان نرم افزارهای لازم و یا عدم کارآیی آن ها
ـ عدم دستری کافی و کیفی مردم به اینترنت
ـ نگرانی امنیتی که در رابطه با اطلاعاتی که از طریق شبکه در دسترس است
ـ امکان ایجاد ناهنجارهای فرهنگی در جوامع به علت نفوذ فرهنگ های دیگر
● ارائه مدل پیشنهادی جهت پیاده‌سازی شهر الکترونیکی
با توجه به وضعیت فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و شرایط خاص حاکم بر آن، اجرایشهر الکترونیکی و پیاده سازی مرحله‌ای آن، دقت عمل و برنامه ریزی خاصی رامی طلبد. در بسیاری از عملیات صنعتی و اجرائی و برخی از پروژه‌های عملی درقالب استانداردهای جهانی از مدل چرخه دمینگ استفاده می شود. این مدل ازچهار مرحله تشکیل شده که عبارتنند از :
۱) طراحی و برنامه‌ریزی
۲) اجرا
۳) بازرسی و کنترل
۴) اقدام اصلاحی
● خدمات یک شهر الکترونیکی
طی بررسی های که در مورد شهرهای الکترونیکی جهان شده دامنه خدماتی که میتواند توسط این دو سیستم ارائه شوند در سه مقوله زیر می گنجد:
ـ خدمات مرتبط با زندگی شهروندان
ـ خدمات تجاری شهر
ـ خدمات اطلاع‌رسانی و توریستی
ـ یک نمودار از درصد خدمات ارائه شده در چند شهر الکترونیکی
● شهرهای الکترونیکی برتر جهان
با توجه به رشد و توسعه شگرف فناوری اطلاعات، شهرهای بیشتری در جهان بهجرگه شهرهای الکترونیکی پیوسته‌اند. هر چند بیشتر این شهرها در کشورهایتوسعه یافته شکل می ‌گیرند اما به نوبه خود به عنوان عامل محرکی جهت ایجاداینچنین شهرهایی در سایر کشورها محسوب می‌شوند. تقسیم بندی شهرهایالکترونیکی می‌تواندبه دو صورت زیر باشد.
شهرهایی که در آنها توسعه شهر الکترونیکی به عنوان بستر فناوری اطلاعاتتلقی می شود و شهرهایی که توسعه شهرهای الکترونیکی با هدف استفاده ازقابلیت‌های فناوری اطلاعات برای ارائه خدمات مطلوب شهری به شهروندان صورتمی گیرد.
برترین شهر الکترونیکی جهان سئول (کره جنوبی ) می باشد که ۵۰۰ نوع خدماتآنلاین در این شهر ارائه می شود. راه‌اندازی این شهر، آلودگی هوا ، ترافیک، مصرف سوخت و تصادفات رانندگی را در این شهر ده میلیون نفری به شدت کاهشداده است. همه تاکسی ها و بیشتر خودروها در شهر به نقشه الکترونیکی مجهزندو با شناسایی وضع خیابان‌ها و شرایط ترافیکی مسیر مناسب را انتخاب میکنند. از هر پنج خانوار کره‌ای در شهر سئول چهار خانواده به اینترنت باپهنای بند بسیار بالا دسترسی دارند و از هر ده شهروند سئول ۹ نفر صاحبتلفن همراه هستند. امکان تماشای برنامه های تلویزیونی از طریق تلفن همراهو داخل خودروها در سئول از سال‌ها قبل فراهم شده است.
شهرهای توکیو ، سیدنی ، میلان ، لندن ، هلسینکی ، کپنهاک ، دوبی و دوبلیننیز از جمله شهرهای الکترونیکی جهان می باشند. در ایران نیز شهرهای کیش ،مشهد ، تهران ، اصفهان ، بم ، تبریز ، شیراز ، کرمان ، یزد ، بهشهر وسیرجان و اراک نیز اقدام به الکترونیکی شدن نموده اند.
● چرا وجود شهر های الکترونیک اهمیت دارد ؟
حرکت به سمت شهرهای الکترونیک با توجه به افزایش جمعیت و تغییر ساختارروابط بین افراد امری اجتناب ناپذبر است. شهر الکترونیک و شهروندالکترونیک با توجه به اینکه بخشی از پروژه دولت الکترونیک می باشد و ازمنظر برخی صاحب نظران نقطه آغاز دولت الکترونبک می باشد بسبار مهم و بکیاز ارکان اصلی دولت الکترونیک است. به دلیل اینکه جهان به سمت الکترونیکیشدن پیش می رود ما نیز برای تعاملات و ادامه حیات اجتماعی ،اقتصادی، سیاسیو...خویش ناگزیر به پیوستن به این جریان می باشیم و این امر بدون داشتنشهر الکترونیک و شهروند الکترونیک تقریبا" محال و غیرممکن است.
● شهر الکترونیک و ویژگی‌های آن
▪ حقوق شهروندان در شهرهای الکترونیکی
در عصر اطلاعات و متناسب با اهداف سند چشم‌انداز بیست‌ساله و با تلاشروزافزون دولت و تمامی آحاد جامعه برای شکل‌گیری جامعه اطلاعاتی و جامعهدانش پایه، به سمت کشوری حرکت می‌کنیم که در آن، مفهوم شهروندان به افرادیاطلاق می‌گردد که مسئولیت‌پذیر، پاسخگو و فعال، کمک‌دهنده و دارای نقشیمؤثر در فرآیند توسعه ملی بوده و منفعل، ساکن و مددجو نباشند. از این روحصول اطمینان از کاربرد فناوری اطلاعات در همه ابعاد زندگی و سیستم‌هایاجتماعی، اقتصادی و فرهنگی موجب تحولی بزرگ در شیوه زندگی، کار و فعالیتآنها و از حقوق اساسی هر شهروندی به حساب می‌آید.
در چنین جامعه‌ای، توانمندی شهروندان در پردازش، ذخیره، انتقال، تولید وبه‌کارگیری داده، اطلاعات و دانش از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. در سایهتحقق حقوق ملت در چنین جامعه‌ای، افراد شایسته، با مهارت، دارای شوق وانگیزش، پاسخگو و نوآور می‌تواند در ارتقاء سطح کیفیت زندگی فردی واجتماعی یک شهر و حتی کشور وظایف بزرگی را به عهده می‌گیرد. این‌گونهشهروندان قادرند در بازار جهانی فعالیت نموده و به مبادله ثروت و دانش خودبه دور از هر‌گونه محدودیت جغرافیایی، فیزیکی و اقتصادی در کوتاه‌ترینزمان و در هر مکانی مشغول شده و شکل‌دهنده اقتصادی متنوع، توأم با افزایشقدرت رقابت باشند. جامعه‌ای که در آن با رعایت حقوق و قوانین الکترونیکیحاکم بر فضای دیجیتال، قدرت جذب دانش و استعداد از اقصی نقاط جهان نیزامکان پذیر می‌گردد. از این رو دسترسی به جامعه اطلاعاتی در سطح ملی ومنطقه‌ای و توسعه دولت الکترونیکی با ایجاد شهر های الکترونیک و کاهش زمانو هزینه ارائه خدمات به شهروندان نیازمند فراهم آوردن فرصت‌های برابر،عادلانه و امن اطلاعاتی برای همه شهروندان توام با رعایت حقوق فردی واجتماعی آنان است.
▪ تعامل خانواده و شهر الکترونیکی
زندگی در شهر الکترونیکی، مطالعه و افزایش اطلاعات و مهارت‌های تک تکشهروندان و به خصوص والدین و خانواده‌ها را می‌طلبد، چرا که اینخانواده‌ها هستند که نهایتا به عنوان کاربران سیستم در جهت تامین نیازهایخدماتی خود به سایتها و پورتال‌های شهر الکترونیک مراجعه می‌کنند.
▪ تدوین و اجرای قوانین و مقررات شهرهای الکترونیکی
جهت برپایی و ایجاد شهر الکترونیک، علاوه بر تدوین و اجرای قوانینی مناسبدر جهت تحقق دولت الکترونیک، لازم است قوانین ویژه‌ای خصوصا در جهت رعایتاستاندارهای امنیتی تدوین و تنظیم گردد. به طوری که متناسب با نیازها وویژگی‌های هر شهر الکترونیک ارائه شده باشد. این قوانین و مقررات از سویدولت در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی قابل بررسی است.
▪ رفاه اجتماعی و امنیت اجتماعات در شهرهای الکترونیکی چگونه است؟
مزایای الکترونیکی شدن از جمله سرعت و دقت بالاتر و کاهش هزینه‌های سربار،باعث گسترش شهرهای الکترونیک شده است. در مقایسه با زندگی کنونی، یکشهروند الکترونیک از سطح رفاه اجتماعی بالاتری برخوردار است.
▪ مقوله امنیت در شهر الکترونیک
همان‌گونه که می‌دانیم در یک شهر الکترونیک که ثمره توسعه دنیای اطلاعاتاست، کلیه مراکز دولتی و خصوصی با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات واز طریق شبکه‌های متعدد با هم در ارتباط می‌باشند تا بدین وسیله امکانانجام فعالیتهای بانکی، تبادلات مالی و تجاری، بهداشتی، آموزشی و خدماتیرا به صورت الکترونیک و برخط برای تمامی شهروندان در کلیه اوقات شبانه‌روزفراهم آورند. این مهم زمانی تحقق مییابد که اطلاعات به صورت مطمئن، با صحتو سقم کامل و با حفظ امنیت و محرمانگی منتقل، نگهداری و یا در دسترس افرادقرار گیرد. از آنجا که مسئولیت بخش عمده‌ای از زیرساخت‌ها و سیاست‌ها وبررسی مسائل امنیتی در شهر الکترونیک، وابسته به دولت‌ها است، لذا این امردر جهت تحقق دولت الکترونیک نیاز به توجه و تدابیر ویژه‌ای دارد.
خوشبختانه اهمیت مقوله امنیت در فضای الکترونیکی تا جایی است که در سندراهبردی پیشنهادی نظام جامع فناوری اطلاعات کشور نیز به عنوان یکی ازعوامل بسیار مهم، بدان پرداخته شده است.
● نتیجه گیری:
عوامل متعددی وجود دارد که سیاستگذاران را تشویق می کند تا جوامع خود رابه سمت الکترونیکی شدن سوق داده و موجب توسعه فناوری اطلاعات را درکشورهای خود فراهم آورند. و این جز با ایجاد و راه اندازی شهرهایالکترونیکی که منتهی به دولت الکترونیکی شود میسر نخواهد شد. به چند مورداز این عوامل اشاره می کنیم:
ـ با ایجاد شهر الکترونیکی و نقش فناوری بسیاری از مشکلات اقتصادی و سیاسی و اجتماعی کشور رفع خواهد شد.
ـ بیشتر موسسات و نهادهای برای اجرای برنامه های خود از نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات بهره خواهند برد.
ـ باعث خواهد شد که بین کشورها شکاف دیجیتالی ایجاد نگردد.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
نیلوفر همایونفر / دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت کارآفرینی
اکبر نوری / کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات
ارسال از سیامک نوری
منابع و مراجع:
جلالی، علی اکبر، شهر الکترونیک، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، ۱۳۸۲.
شاهپری، علیرضا، دولت الکترونیک، انتشارات مدیریت، ۱۳۸۳
فتحیان، محمد ، مهدوی نور، سید حاتم ، مبانی و مدیریت فناوری اطلاعات ، انتشارات علم و صنعت، سال ۱۳۸۶
مهجوریان، امیر ، کاربرد SOA در لایه‌های معمری شهر الکترونیک، ارائه شده در اولین کنفرانس شهر الکترونیک ، اسفند ۸۶

اپلیکیشن اندروید تلگرام اینستاگرام