فناوری اطلاعات و نقش آن در ایجاد شهر الکترونیکی

نوع دوم شهرهای مجازی مسطح (Flat) راشامل می‌شود. در این گونه، از نقشه‌های مسطح شهرها و ساختمان‌ها برایارائه اطلاعات به کاربران استفاده می‌شود.
▪ دسته سوم شهرهای مجازی سه بعدی (۳D) هستند. در این شهرها با استفاده ازتکنولوژی‌های واقعیت مجازی فضای شهری ساخته می‌شود که به فضای واقعی نزدیکاست.
▪ گروه چهارم، شهرهای مجازی‌ای هستند که از آنها با عنوان شهر مجازی واقعی(True) یاد شده است. در این شهرها فضای شهری به شکل نزدیک به واقع‌تری درمحیط مجازی بازنمایی شده است. در این شهرها نسبتا همه جنبه‌های زندگیواقعی پوشش داده می‌شود.
در جایی دیگر دکتر سعیدرضا عاملی هفت نوع مختلف از شهرهای مجازی را براساس محتوای آنها معرفی می‌کند. نوع اول شهرهای مجازی تاریخی هستند. اینگونه شهرها تلاشی برای نزدیک کردن تاریخ شهر و متراکم کردن موازی مقاطعمختلف تاریخی شهر در کنار یکدیگر محسوب می‌شوند. گوست در آلمان (شبیه‌سازیدو جنگ جهانی) نمونه‌ای از این شهرهای مجازی است. دسته دوم، شهرهای مجازیماهواره‌ای هستند. این شهرها با سیستم نقشه گوگل تحقق پیدا کردند و تلاشمی‌کنند حوزه تعامل شهروندان را با شهر بیشتر کنند.
شهرهای مجازی داده‌ای، نوع سوم شهرهای مجازی هستند. این شهرها امکانداده‌ای کردن کلیه ظرفیت‌های جغرافیایی را به‌وجود می‌آورند. نوع چهارمشهرهای مجازی کارگاهی هستند. در این گونه، شهرها با آزمون و خطا ساختهمی‌شوند و کاربران در آنها می‌توانند شهردار باشند. سایت زانپو نمونه‌ایاز این گونه شهرهاست.
▪ دسته پنجم شهرهای مجازی توریستی هستند. در این شهرها که شهرمجازینیویورک از جمله نمونه‌های آن است علاوه بر ارائه اطلاعات، تلاش می‌شودتعامل نزدیک به فضاهای شهری هم ایجاد شود.
▪ نوع ششم، شهرهای خدمات شهری یا شهرهای کامل مجازی هستند. شهر مجازیآمستردام به عنوان اولین نمونه از این شهرها در سال ۱۹۹۴ راه‌اندازی شد.دسته هفتم شهرهای مجازی، شهرهای انتخاب دوم هستند. در این شهرها زندگیمتفاوت با زندگی واقعی محقق می‌شود. سایت سکندلایف از جمله این شهرهاست.
با جمع‌بندی تقسیم‌بندی‌های ارائه شده می‌توان انواع شهرهای مجازی را در دو گروه دسته‌بندی کرد.
گروه اول شهرهای مجازی، معادل شهرگونه در دنیای فیزیکی دارند. به عبارتدیگر شهرهای دنیای واقعی وقتی به دنیای مجازی می‌روند در این دسته‌بندیقرار می‌گیرد. مثلا شهر مجازی تهران، اصفهان، نیویورک، پکن و غیره در اینگروه قرار می‌گیرند. این گونه شهرها که حیات‌شان وابسته به شهرهای فیزیکیاست را می‌توان در سه دسته ارائه اطلاعات، خدمات شهری و سه‌بعدیتقسیم‌بندی کرد. البته گونه چهارمی هم برای این شهرها می‌توان تصور کرد کههر سه نوع قبلی را شامل شود، ولی هنوز چنین فضاهایی گسترش نیافته و درسال‌های آینده باید منتظر آن بود. شهر مجازی ایده‌آل یا نوع چهارم،می‌تواند شهری سه بعدی باشد که کاربران ضمن گشت‌وگذار در آن هم به اطلاعاتکافی دسترسی داشته باشند و هم بتوانند خدمات شهری را دریافت کنند.
گروه دوم، فضاهای مجازی هستند که مابه‌ازایی در دنیای واقعی ندارند ولی بهشهر مجازی معروف شده‌اند. این شهرهای مجازی در دنیای مجازی متولد می‌شوندو رشد پیدا می‌کنند. هر چند ممکن است با دنیای فیزیکی هم ارتباطاتی داشتهباشند ولی حیات‌شان به دنیای مجازی بستگی دارد.
برخی پایگاه‌های تخصصی مجازی که در ساختاری شهرگونه فعالیت می‌کنند،پایگاه‌های اینترنتی که امکان شهرسازی به‌صورت کارگاهی و آموزشی را فراهممی‌کنند و دنیاهای مجازی که زندگی دومی را در فضای مجازی ایجاد کرده‌اند،انواع مختلف گروه دوم شهرهای مجازی هستند.
● گروه اول: شهرهای مجازی وابسته به شهرهای فیزیکی
بخش عمده‌ای از جمعیت حال حاضر جهان شهرنشین هستند و جوامع صنعتی امروزبه‌میزان بسیار زیادی مبتنی بر شهر هستند. به گفته آنتونی گیدنز فرآیندشهری شدن که در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی به اروپا و امریکا محدود می‌شددر قرن بیستم به پدیده‌ای جهانی تبدیل شد. همزمان با رشد و گسترش اینپدیده جهانی، مشکلات ناشی از آن نیز به‌سرعت پدیدار شد و عملا زندگی شهریرا با دشواری همراه ساخت. در یک قرن اخیر همواره تلاش شده پیشرفت‌های حوزهفناوری در جهت کاهش دشواری‌های زندگی شهری به خدمت گرفته شود. استفاده ازامکانات فضای مجازی در امور شهری هم در راستای همین اقدامات ارزیابیمی‌شود.
ظهور شبکه جهانی اینترنت شکل‌گیری فضاهای جدید مجازی از جمله شهرهای مجازی موازی با شهرهای فیزیکی را به دنبال داشت. این شهرهای مجازی وابسته به شهرهای فیزیکی را می‌توان در سه دسته مورد ارزیابی قرار داد.
۱) شهرهای مجازی راهنمای اطلاعاتی
وب‌سایت‌های منتسب به شهرها یا شهرداری‌ها که فقط به ارائه اطلاعات شهریمی‌پردازند را می‌توان شهرهای مجازی راهنمای اطلاعاتی نامید. در اینوب‌سایت‌ها صرفا اطلاعاتی در مورد شهر و فهرستی از خدمات شهری موجود ارائهمی‌شود. اطلاعاتی در مورد تاریخچه، موقعیت جغرافیایی، ویژگی‌هایاجتماعی-اقتصادی-فرهنگی و جاذبه‌های گردشگری و تفریحی شهرها در اینسایت‌ها قابل دسترس است. همچنین لیستی از امکانات شهری از قبیل پارک‌ها،موزه‌ها، سینماها، بیمارستان‌ها، ایستگاه‌های پلیس و سایر خدمات دولتی وخصوصی به همراه آدرس و تلفن آنها از جمله دیگر اطلاعاتی است که اغلب دراین نوع سایت‌ها یافت می‌شود.
این نوع وب‌سایت‌ها در واقع نسل اول شهرهای مجازی در دنیا محسوب می‌شوند وزمانی که بیشترین استفاده از وب به دریافت اطلاعات مربوط می‌شد و هنوزامکانات تعاملی برای کاربران به‌وجود نیامده بود، پایگاه‌های اینترنتیقابل قبولی محسوب می‌شدند. در دنیا اغلب شهرهای مجازی با این ویژگی‌هاارتقا پیدا کرده‌اند و حداقل به گونه خدماتی تبدیل شده‌اند و امکاناتبیشتری در اختیار مخاطبان‌شان قرار می‌دهند.
در ایران اما اغلب وب‌سایت‌های شهرهای کشور که عبارت شهرمجازی یاشهرالکترونیکی را هم در عنوان‌شان قرار داده‌اند هنوز در این دسته قرارمی‌گیرند. تنها در چند کلان‌شهر از جمله تهران است که پایگاه اینترنتی شهرعلاوه بر اطلاعات، برخی خدمات شهری را هم ارائه می‌دهد.
۲) شهرهای مجازی ارائه خدمات شهری
در شهرهای مجازی خدمات شهری همان‌طور که از عنوان آن مشخص است، علاوه برارائه اطلاعات شهری، بخشی از خدمات شهری به‌صورت آنلاین برای شهروندانقابل دسترس است.
شهروندان به کمک این پایگاه‌های اینترنتی می‌توانند برخی امور از قبیلپرداخت عوارض شهری، ارائه درخواست برای دریافت خدمات شهری، پیگیریپرونده‌های مربوط به امور اداری و خدماتی و مواردی از این دست را به شکلآنلاین انجام دهند.
انجام این امور به‌صورت آنلاین، ضرورت حضور فیزیکی برای شهروندان درسازمان‌ها و نهادها را از بین می‌برند و علاوه بر صرفه‌جویی در وقت وهزینه شهروندان و دولت از مسافرت‌های درون شهری غیرضروری نیز خواهد کاست.در نتیجه، از پیامدهای ارائه خدمات شهری به‌صورت آنلاین کاهش ترافیک شهریاست.
با این تفاسیر بخشی از مردم از درون خانه‌های‌شان به انجام کار و ادارهخدمات می‌پردازند و به تعبیر مانوئل کاستلز «مرکزیت خانه» یکی ازگرایش‌های مهم جامعه جدید است.
در این حالت شهرهای مجازی بخشی از دولت الکترونیکی محسوب می‌شوند که سعیدر بهره‌گیری امکانات جدید ارتباطی در جهت تحقق شکل جدیدی از ارائه خدماتدولتی دارد. اغلب شهرهای مجازی دنیا این قبیل خدمات را ارائه می‌دهند و دراین دسته قرار می‌گیرند. در ایران هم پایگاه اینترنتی چند کلان‌شهر ازجمله شهر تهران (www.tehran.ir) دارای این ویژگی‌هاست.
۳) شهرهای مجازی سه بعدی
شهرهای مجازی سه بعدی گونه دیگری از بازسازی شهرهای فیزیکی در دنیای مجازیمحسوب می‌شوند. این نوع شهرها کارکردهای گسترده‌ای دارند و برای اهدافمتفاوتی از سرگرمی گرفته تا مسائل علمی و تحقیقاتی به‌کار گرفته می‌شوند.شهرهای سه بعدی گاه برای ارائه اطلاعات شهری و گرشگری به گردشگران بکارمی‌روند و در خدمت صنعت تورسیم قرار می‌گیرند، زمانی برای سرگرمی و ایجادحس تعامل در شهروندان استفاده می‌شوند و گاه در امور تحقیقاتی و پروژه‌هایشهرسازی و معماری به‌کار می‌آیند.
نمونه بازسازی شهرهای فیزیکی در قالب شهرهای سه‌بعدی مجازی در سایت پلنتناین (www.planet۹.com) ارائه می‌شود. نمونه مشهورتر شهرهای مجازی سه‌بعدیاز طریق نرم‌افزار گوگل‌ارث (Google Earth) قابل دسترس هستند. گوگل‌ارث ازخدمات نرم‌افزاری شرکت گوگل است که با استفاده از دوربین‌های ماهواره‌ایمی‌تواند تماشای نقاط مختلف کره زمین از بالا را برای کاربران ممکن کند.در نسخه‌های جدیدتر این نرم‌افزار علاوه بر اینکه می‌توان نقاط مختلفکره‌زمین را از بالا مشاهده کرد، برخی شهرها به‌شکل سه‌بعدی ساخته شده‌اندو می‌توان آنها را با جزئیات دقیق‌تری تماشا کرد.
● گروه دوم: شهرهای مجازی مستقل از دنیای فیزیکی
گروه دوم فضاهای مجازی که به عنوان شهرهای مجازی شناخته می‌شوند، هویتیمستقل از شهرهای فیزیکی دارند و در واقع بازسازی یا بازنمایی یک محیطفیزیکی نیستند. حیات این نوع شهرهای مجازی به دنیای مجازی بستگی دارد.
این محیط‌ها را می‌توان در سه دسته تقسیم‌بندی کرد: شهرهای مجازی که در دلدنیاهای مجازی به‌وجود آمده‌اند، شهرهای مجازی کارگاهی و شهرهای مجازیتخصصی.
۱) شهرهای مجازی در دنیاهای مجازی
گونه‌ای از محیط‌های مجازی که در آن‌ها به‌نوعی شهرهای مجازی تحقق پیدامی‌کند، وب‌سایت‌هایی هسنتد که تحت عنوان «دنیاهای مجازی» (Virtualworlds) طبقه‌بندی می‌شوند.
دنیای مجازی محیط شبیه‌سازی شده کامپیوتری است که در آن تلاش شده محیطیشبیه به دنیای واقعی بازسازی شود. در دنیاهای مجازی کاربران به شکل تعاملیبا یکدیگر در ارتباط هستند و بخشی از فضاها و مناسبات دنیای فیزیکی در اینمحیط دیجیتالی ایجاد شده است. گاه محیط شبیه‌سازی شده آنقدر به زندگیفیزیکی نزدیک است که از آنها تحت عنوان سایت‌های زندگی دوم یاد می‌شود.
دنیاهای مجازی با اهداف مختلفی راه‌اندازی می‌شوند که ایجاد سرگرمی مجازیرا می‌توان از مهم‌ترین این اهداف دانست. بازی‌‌سازی اقتصادی، ایجاداجتماعات مجازی، آموزش، اهداف سیاسی و تعلیمات نظامی از جمله دیگر اهدافاین محیط‌ها به شمار می‌آیند.
از جمله معروف‌ترین دنیاهای مجازی، سایت سکند‌لایف (www.secondlife.com)است. در این محیط مجازی تقریبا تمام ویژگی‌های دنیای فیزیکی بازسازی شدهاست. افراد با مشاغل گوناگون درگیر روابط اجتماعی و اقتصادی شبیه دنیایواقعی هستند و ساختمان‌ها و اماکن با توجه به واقعیت‌های دنیای فیزیکیساخته شده‌اند. در واقع کاربران این سایت به مثابه شهروندان شهری مجازی،مناسبات دنیای واقعی را بازسازی می‌کنند.
۲) شهرهای مجازی کارگاهی
سایت‌هایی که با عنوان شهرهای مجازی کارگاهی شناخته می‌شوند گونه دیگری ازشهرهای مجازی هستند. در این سایت‌ها، کاربران به مثابه معماران و شهرسازانعمل می‌کنند و می‌توانند با آزمون و خطا فضاهای شهری را ایجاد کنند وخودشان شهردار این شهرهای مجازی باشند.
سایت زانپو (www.zanpo.com) نمونه‌ای از این محیط‌های مجازی است. در معرفیزانپو آمده این سایت یک بازی آنلاین، دنیای مجازی و شبکه اجتماعی است.زانپو از شهرهای مجازی زیادی تشکیل شده که هر کدام معماری خاص خودشان رادارند.
۳) شهرهای مجازی تخصصی
نوع دیگر شهرهای مجازی، پایگاه‌های اینترنتی تخصصی هستند که در جهتبازسازی ساختارهای شهری در وب‌سایت‌شان تلاش کرده‌اند. بیشترین ابهام وگاهی سوء برداشت در مورد مفهوم شهرمجازی در مورد این نوع سایت‌ها وجوددارد. از آنجایی که شرایط تبدیل شدن یک وب‌سایت به شهرمجازی به روشنیتعریف نشده گاه برخی پایگاه‌های اینترنتی از این عنوان برای توصیف خودشاناستفاده می‌کنند در حالی که ویژگی‌های یک شهرمجازی را دارا نیستند.
اغلب وب‌سایت‌های فارسی زبان که از عنوان شهرمجازی استفاده کرده‌اند دراین گروه قرار می‌گیرند. هرچند وقت‌ یک‌بار خبر راه‌اندازی پروژه‌ای در وبفارسی منتشر می‌شود که عنوان شهرمجازی را با خود یدک می‌کشد ولی مشخص نیستچه تفاوتی با سایر پایگاه‌های اطلاع‌رسانی و سرویس‌دهنده دارد. شهر مجازیکتاب، شهر مجازی قرآنی، شهر مجازی ایده‌های شهروندی و به‌تازگی شهر مجازیدانشجویان ایران از جمله این نمونه‌ها هستند.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------مقاله محمد مهدی مولایی درباره آشنایی با انواع شهرهای مجازی