▪ شباهت این دو نوع اوراق: هر دو وسیله تامین مالی بلند مدت هستند و در آمد ناشی از سرمایه گذاری در این اوراق ثابت است.
▪ تعریف اوراق قرضه: اوراق قرضه اسنادی است كه به موجب آن شركت انتشار
دهنده تعهد می كند مبالغ معینی (بهره سالانه) را در زمانهایی خاص به
دارنده آن پرداخت كند و در موعد مقرر (سررسید) اصل مبلغ را باز پرداخت
كند.
▪ ویژگی های اوراق قرضه:
۱- سند بستانكاری: دارنده اوراق به عنوان بستانكار حق دریافت اصل و بهره آن را دارد ولی هیچ مالكیتی در شركت ندارد.
۲- تاریخ سر رسید معین،
۳- ارزش اسمی.
۴- اولویت: اگر شركت منتشر كننده اوراق قرضه ورشكست شود و دارندگان اوراق
قرضه در رابطه با دریافت اصل و فرع خود بر صاحبان سهام عادی حق تقدم
دارند.
۵- وثیقه: معمولاً انتشار اوراق قرضه با وثیقه همراه است. (مثلاً زمین و ساختمان شركت وثیقه اوراق باشد)
۶- حق رای: دارندگان اوراق قرضه در تصمیم گیریهایی شركت حق رای ندارند مگر
در صورت عدم رعایت شرایط قرار داد قرضه كه می توانند بر فعالیت های شركت
اعمال قدرت نمایند.
۷- امین دارندگان اوراق قرضه: شخص سوم طرف قرار داد است كه به نمایندگی از
طرف دارندگان اوراق قرضه بر اجرای تعهدات شركت نظارت می كند.
۸- نرخ بهره: در گذشته اوراق دارای بهره ثابت بوده ولی اكثر اوراق جدید
دارای نرخ بهره شناور (متغیر با توجه به نرخ بهره سایر اوراق رایج در
بازار) هستند.
▪ نقش امین: وظایف بانك یا سازمان امین عبارتست از:
الف- امضای تمام اوراق قرضه.
ب- گرفتن اصل و فرع وجوه و پرداخت آن به دارنده اوراق
ج- دارایی هایی كه در گروه اوراق قرضه است در رهن امین قرار می گیرد.
د- مطلع نموددن دارندگان اوراق در صورت نقض مفاد قرار داد.
▪ واحد اندازه گیری قیمت و بهره اوراق قرضه:
قیمت اوراق قرضه بر مبنای درصد ارزش اسمی آنها بیان می شود. و برای بیان
تغییرات قیمت آن از سیستم واحد و یك صدم واحد استفاده می شود.
برای بیان نرخ بهره اوراق از سیستم اعشاری استفاده می شود.
▪ اوراق قرضه با نام و بی نام:
در اوراق قرضه با نام، اسم و آدرس صاحب ورقه در دفاتر شركت انتشار دهنده
ثبت می شود و نقل و انتقال آن در صورتی مسیر است كه صاحب آنها اسناد و
مدرك انتقال را امضا كند.
اوراق قرضه بی نام معمولاً متعلق به دارنده آن است و مالكیت آن در جایی
ثبت نمی شود و تغییر مالكیت آن از طریق دست به دست شدن اوراق است.
▪ اوراق قرضه با نرخ بهره صفر:
دارندگان این اوراق پولی بعنوان بهره دریافت نمی كنند و به همین دلیل این
نوع اوراق به صورت تنزیلی و به قیمتی كمتر از ارزش اسمی فروخته می شود.
این اوراق برای سرمایه گذار و انتشار دهنده جالب است زیرا سرمایه گذار
مجبور به سرمایه گذاری مجدد وجه دریافتی خود نیست و شركت انتشار دهنده نیز
تفاوت بین ارزش اسمی و قیمت فروش را به روش خط مستقیم مستهلك می كند و آن
را بعنوان هزینه بهره سال (بدون پرداخت بهره) از در آمد مشمول مالیات خود
كسر می كند.
▪ درجه بندی ریسك اوراق قرضه:
منظور از ریسك اوراق قرضه احتمال عدم توانایی شركت در پرداخت به موقع بهره
یا اصل مبلغ قرضه است. درجه ریسك اوراق قرضه منتشره توسط موسسه S&P
تعیین می‌شود. این موسسه اوراق را به ده گروه تقسیم می كند. بالاترین درجه
گروه AAA و پایین ترین درجه گروه D است.
اوراق با درجه AAA كمترین ریسك را دارد. نرخ بازده تا سر رسید اوراق قرضه
ای كه در یك گروه قرار می گیرد تقریباً یكسان است؛ اوراق قرضه كه درجه
آنها BB یا كمتر است به اوراق قرضه بنجل معرفند. انتشار اوراق قرضه برای
شركت زمانی مفید است كه اوراق آن دارای درجه AAA یا AA باشد چون می تواند
هزینه بهره خود را به حداقل برساند.
▪ تامین سرمایه از طریق انتشار اوراق بهادار با بازده ثابت:
نرخ بازده سرمایه گذاری شركت باید بیش از نرخ بهره اوراق قرضه باشد تا
مقدار سود هر سهم كاهش نیابد. تامین مالی از طریق اوراق قرضه با بازده
ثابت باعث افزایش درجه اهرم مالی خواهد شد.
اگر نسبت های مالی نشان دهند كه ریسك مالی شركت تغییر زیادی نكرده ارزش
بازار سهام افزایش می یابد و در نتیجه ثروت سهامدار زیاد می شود ولی اگر
نسبت های مالی نشان دهد كه تامین مالی از طریق انتشار اوراق قرضه باعث
افزایش ریسك مالی شركت شده ارزش سهام شركت كاهش می یابد.
▪ قرار داد اوراق قرضه:
شرایط مندرج در قرار داد را به چهار دسته تقسیم می كنند:
۱- شرای عمومی: شامل ویژگی های اصلی اوراق مثل نرخ بهره، تاریخ سر رسید، نحوه پرداخت بهره، نام موسسه امین
۲- موارد مربوط به وثیقه: شامل مشخصات دارایی مورد وثیقه و اولویت دارندگان اوراق قرضه.
۳- شرایط مربوط به حفظ منافع دارندگان اوراق قرضه: اقداماتی كه دارنده و
موسسه امین در صورت ورشكستگی جهت دریافت طلب خودانجام می دهند.
۴- شرایط باز پرداخت اوراق قرضه: شامل قیمت باز خرید، زودترین و دیرترین
زمان باز خرید، ضریب تبدیل به سهام عادی در صورت قابل تبدیل بودن.
▪ مزایای اوراق قرضه:
۱- هزینه خاص سرمایه مربوط به اوراق قرضه از هزینه خاص سرمایه مربوط به
سهام ممتاز كمتر است. زیرا ۱- هزینه بهره هزینه قابل قبول مالیاتی است. ۲-
ریسك اوراق قرضه از ریسك سهام ممتاز كمتر است بنابراین نرخ بازده مورد
انتظار سرمایه گذار نیز كمتر است.
۲- ارجحیت بروامهای كوتاه مدت تجدید شدنی.
۳- قابلیت باز خرید و انتشار اوراق جدید با نرخ بهره كمتر
۴- نداشتن ادعای مالكیت و حق رای
۵- فروش اوراق قرضه نوعی اهرم مالی به وجود می آورد
▪ معایب اوراق قرضه:
۱- كاهش سود هر سهم در صورتیكه بازدهی بیشتر از هزینه بهره اوراق قرضه به دست نیاید.
۲- احتمال ورشكستگی به علت ناتوانی در پرداخت به موقع تعهدات قرضه.
۳- ناتوانی در گرفتن وام های دیگر در صورت افزایش ریسك مالی و هزینه سرمایه شركت.
۴- عدم كاربرد تامین مالی از طریق انتشار اوراق قرضه در صورت بالا بودن نرخ بهره.
۵- شرایط و قید و بندهای منفی كه در قرار داد اوراق قرضه گنجانده می شود مانع بسیاری فعالیت‌های شركت است.
● سهام ممتاز:
▪ تعریف: سهام ممتاز نوعی از سهامی است كه دارنده آن نسبت به در آمدها و
دارایی های شركت حق یا ادعای محدود و معینی دارد. سهام ممتاز را اوراق
بهادار دو رگه گویند زیرا هم ویژگی اوراق قرضه و هم خصوصیت سهام عادی را
دارد.
▪ ویژگی های سهام ممتاز:
۱- در بردارنده نوعی حق مالكیت.
۲- نداشتن سر رسید.
۳- شركت انتشار دهنده نباید دارایی های خود را وثیقه یا رهن این اوراق قرار دهد.
۴- اعطای سود به دارندگان سهام ممتاز (در صورت داشتن سود)
۵- حق تقدم بردارندگان سهام عادی از نظر دریافت سود سهام.
۶- حق تقدم بردارندگان سهام عادی از نظر دریافت ادعای خود در صورت انحلال شركت.
۷- دارا بودن حق رای فقط در موارد بسیار خاص درمجمع عمومی
۸- اعطای تخفیف مالیاتی به شركتی كه سهام ممتاز شركت دیگر را بخرد.
▪ انواع سهام ممتاز:
۱- سهام ممتاز جمع شونده: در این نوع سهام شركت حق پرداخت هیچ سودی به
سهامداران عادی را نخواهد داشت مگر اینكه سود سهام ممتاز انباشته شده در
سال های قبل را بپردازد.
۲- سهام ممتاز مشاركتی: دارندگان این نوع سهام حق دارند پس از دریافت
میزان معینی سود سهام در تقسیم سود با صاحبان سهام عادی سهیم شوند یا
مشاركت كنند.
۳- سهام ممتاز قابل تبدیل: دارندگان این نوع سهام حق دارند در صورت تمایل
سهام ممتاز خود را به سهام عادی تبدیل كنند. (نرخ تبدیل نیز از پیش تعیین
می شود)
۴- سهام ممتاز قابل باز خرید: شركت منتشر كننده این نوع سهام در هر زمان
كه بخواهد می تواند آنها را باز خرید كند و از دور خارج نماید. قیمت باز
خرید معمولاً بیش از قیمت فروش یا ارزش اسمی است و با گذشت زمان كاهش
می‌یابد.
۵- سهام ممتاز با نرخ شناور: نرخ سود این نوع سهام ثابت نیست وبا نرخ بهره
بازار ارتباط دارد. معمولاً میزان سود این سهام برای مدتی كم پس از انتشار
ثابت می ماند و شركت منتشر كننده پایین‌ترین (كف) و بالاترین (سقف) میزان
سود پرداختی آن را تعیین می كند. معمولاً برای اینكه ریسك بازار در پایین
ترین حد باقی بماند شركت انتشار دهنده این اوراق باید نرخ بازده آنها را
به گونه ای تعیین كند كه در بازار به قیمتی معادل یا حدود ارزش اسمی خرید
و فروش شود.
▪ تاثیر سهام ممتاز بر ریسك مالی:
سهام ممتاز نوعی اوراق بهادار با بازدهی ثابت است به همین دلیل انتشار سهام ممتاز باعث افزایش درجه اهرم مالی شركت می شود.
ریسك مالی سهام ممتاز از اوراق قرضه بیشتر است زیرا كاهش نسبت پوشش هزینه
ثابت و افزایش درجه اهرم مالی نشان دهنده افزایش ریسك مالی است.
از دیدگاه مدیران مالی سهام ممتاز جانشین اوراق قرضه است و در هر زمان كه
انتشار اوراق قرضه مطلوب نباشد شركتها دست به انتشار سهام ممتاز می زنند.
▪ مزایای سهام ممتاز:
۱- به نفع بودن انتشار آن در صورتیكه نرخ بازدهی شركت بیش از هزینه خاص آن
باشد: سهام ممتاز برای شركتهایی كه نمی توانند وام بگیرند وسیله خوبی است
و در شرایط تورمی نیز انتشار آن به نفع شركت است زیرا میزان سود آن رقم
ثابتی است كه از محل سودهای آتی پرداخت می شود.
۲- هزینه خاص سرمایه سهام ممتاز كمتر از هزینه خاص سرمایه سهام عادی است:
زیرا دارندگان آن از نظر دریافت سود و اصل مبلغ سرمایه گذاری بر سهامدارن
عادی تقدم دارند.
۳- تعداد كسانی كه در این نوع سهام حق رای دارند محدود است (در شرایط خاص)
۴- سهام ممتاز را می توان با قابلیت باز خرید یا قابلیت تبدیل انتشار داد.
۵- شركت نسبت به پرداخت سود سهام ممتاز الزام قانونی ندارد: یعنی شركت در
صورت به تاخیر انداختن پرداخت سود سهام ممتاز مجبور نیست اعلام ورشكستگی
نماید.
▪ نقاط ضعف سهام ممتاز:
۱- كاهش سود هر سهم عادی در صورتی كه شركت نتواند برابر با هزینه سرمایه سهام ممتاز بازده داشته باشد.
۲- هزینه سرمایه سهام ممتاز بیش از هزینه سرمایه اوراق قرضه است: زیرا
ریسك سهام ممتاز بیشتر از اوراق قرضه است و همچنین سود سهام ممتاز هزینه
قابل قبول مالیاتی نیست.
۳- نپرداختن یا به تاخیر انداختن پرداخت سود سهام ممتاز باعث كاهش ارزش سهام عادی و ممتاز شركت می شود.
۴- مواجه شدن با مشكل نقدینگی در صورت باز خرید بودن سهام ممتاز
۵- انجام برخی از كارها منوط به تصویب سهامداران ممتاز است. (انتشار سهام ممتاز اضافی یا اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام ممتاز)
۶- شاید وضع بگونه ای باشد كه شركت به جای انتشار سهام ممتاز مجبور به استفاده از محل سود انباشته یا انتشار سهام عادی گردد.