اوراق بهادار با پشتوانه دارایی

انتشار اوراق بهادار با پشتوانه دارایی‌‌ها، نوعی فرآیند محسوب می‌شود‌، به نحوی كه در آن مجموعه‌ای از دارایی‌‌های مولد یك شركت به منظور انتشار اوراق بهادار قابل عرضه به سرمایه‌گذاران گردآوری و به شركتی كه به همین منظور تشكیل یافته است، واگذار می‌شود. درآمدهای حاصله از دارایی‌های مولد واگذاری شده، پس از كسر هزینه‌های مدیریتی‌، در پرداخت بهره یا سود به دارندگان این اوراق كه به شكل اوراق قرضه یا سهام هستند، به كار می‌رود.
اوراق قرضه یا سهام این شركت واسطه (‌ایجادشده) با توجه به درآمدزایی دارایی‌های آن‌‌، جایگاه اعتباری شركت همچنین ارزش پشتوانه‌ای دارایی‌های آن متكی به پشتوانه‌ای قوی است. انتشار اوراق بهادار با پشتوانه دارایی‌ از سال ۱۹۷۰ با اوراق بهادار همراه با وثیقه رهنی در ایالات‌متحده آمریكا آغازشد.
در ابتدا این اوراق به صورت مجموعه‌ای از وام‌های رهنی، دسته‌بندی شده بودند كه به وسیله یكی از موسسات دولتی زیر تضمین می‌شدند:
▪اتحادیه رهن ملی وابسته به دولت (GNMA)
▪ شركت وام رهنی مسكن فدرال (FHLMC)
▪ اتحادیه رهن ملی فدرال (FNMA)
مجموعه‌ای از دارایی‌های به رهن گذاشته شده را می‌شود، به شركتی كه به همین منظور تاسیس شده واگذار و اوراق بهادار این شركت را كه عمدتا اوراق قرضه است، به متقاضیان سرمایه‌گذاری عرضه کرد.
خریداران این اوراق‌، بهره یا سود سهام ناشی از سرمایه‌گذاری به عمل آمده را از شركت دریافت و در مقابل‌، شركت نیز درآمدش را از محل اصل و بهره‌ بازپرداختی خریداران اقساطی دارایی‌های رهنی كسب می‌كند.
برای دارندگان اوراق قرضه دارایی‌های به رهن گذاشته‌شده، یك تضمین محسوب می‌شوند.
● شركت‌های واسطه (SPV)
روش متداول برای اجرای طرح انتشار اوراق قرضه با دارایی‌ تضمینی‌، ایجاد و استقرار یك شركت جدیدالتاسیس (SPV) توسط عامل مالی است، این عامل مالی دارایی‌های مولد را از فروشندگان مختلف خریداری‌‌، آنها را دسته‌بندی کرده و اوراق قرضه با پشتوانه دارایی‌ را منتشر و وجوه حاصله از فروش اوراق قرضه را به شركت‌های صاحب دارایی‌ پرداخت می‌كند.
كلیه وثایق و تضامین مربوط به این دارایی‌ها از فروشنده به شركت واسطه (SPV) واگذار می‌شود. برای فروشنده دارایی‌ها این فروشی بدون قید و شرط است. به عبارت دیگر فروشنده بهای توافقی دارایی‌هایش را دریافت و در قبال جبران كمبود ناشی از نارسایی درآمد این دارایی‌ها به میزان پیش‌بینی شده مسوولیت و تعهدی ندارد.
چگونگی انتشار اوراق بهادار با پشتوانه دارایی‌ ترتیبات اوراق بهادار توسط بانك انجام می‌شود.
یك بانك می‌تواند با هر شركتی كه دارای دارایی‌های مولد بوده و خواستار فروش آنها باشند وارد مذاكره شود. به هرحال باید توجه نماید كه ارزش دارایی‌‌های مزبور ‌باید به اندازه‌ای باشد كه بتواند انجام معامله مستقل را تضمین كند.
بانك می‌تواند تعدادی از شركت‌ها را به منظور مذاكره در مورد چگونگی انجام معامله فروش دارایی‌‌های مولد موردنظر دعوت نماید.
بانك ممكن است بخواهد بخشی از دارایی‌‌های خود از جمله وام‌های رهنی را بفروشد. بانك ارزشمندی دارایی‌‌های مولد مشتری را بررسی تا نسبت به كفایت آنها برای انتشار اوراق بهادار تصمیم‌گیری کند. همچنین بانك خواهان اطلاعاتی در خصوص ارزیابی سوابق پرداخت‌های بدهی‌های مشتریان خواهد بود تا میزان بدهی‌های قابل سوخت شدن احتمالی را پیش‌بینی کند.
برای فروش دارایی‌‌های موردنظر‌، بین شركت یا بانك با شركت واسطه‌ای (SPV) كه به این منظور ایجاد شده است توافقی انجام می‌شود.
شركت واسطه (SPV) برای كسب نقدینگی لازم به منظور خرید دارایی‌‌ها اوراق بهادار منتشر می‌كند. این اوراق می‌تواند به صورت سهام‌، قرضه یا اسناد تجاری منتشر و دارندگان آن حداقل در دو طبقه‌بندی قرار می‌گیرند.
اكثریت در طبقه‌ای هستند كه به طور مستمر و منظم بهره و یا سود سهام حاصل از دارایی‌‌های مولد را دریافت می‌كنند. پرداخت به این گروه از دارندگان سهام یا اوراق قرضه در اولویت قراردارند.
بخش كوچك‌تری از دارندگان سهام یا اوراق قرضه در طبقه‌بندی با ریسك بالاتر قرار می‌گیرند. این گروه تمامی باقی‌مانده درآمدهای حاصل از دارایی‌‌های مولد را پس از كسر هزینه‌های مدیریتی شركت واسطه (SPV) همچنین كسر بهره و سود سهام پرداختی به گروه فوق از دارندگان اوراق سهام و قرضه‌‌، دریافت می‌دارند.
درآمدهای حاصله از دارایی‌‌ها توسط شركتی كه آنها را به شركت واسطه (SPV) واگذار كرده جمع‌آوری و به شركت واسطه (SPV) پرداخت می‌شود و شركت واسطه (SPV) به نوبه خود این درآمد را به دارندگان اوراق سهام و قرضه می‌پردازد. با حصول توافق‌، شركت یا بانكی كه فروشنده سبد بدهی‌ها (Portfolio of Debt) به شركت واسطه (SPV) می‌باشد بایستی در مورد دریافت‌های نقدی و همچنین ارزش جاری دارایی‌‌های فروخته شده كه هنوز بهای كامل آنها دریافت نشده است، گزارش‌های ماهانه منظم و مشخص ارائه کند.
هنگامی كه اوراق بهادار با پشتوانه دارایی‌ به شكل i(CP) Certificate of Portfolio منتشر می‌شوند شركت واسطه‌ای (SPV) می‌تواند در قالب یك برنامه مستمر نسبت به انتشارCP اقدام کند. این اوراق جدید می‌تواند با پشتوانه دارایی‌‌های مولد جدید انتشار یابد.
▪ بدین ترتیب یك چرخه مستمر به شرح زیر ایجاد می‌شود‌:
۱ ) خرید دارایی‌‌ها
۲ ) انتشار CP برای پرداخت بهای دارایی‌‌ها
۳ ) جمع‌آوری درآمد نقدی از دارایی‌ها و
۴ ) بازخرید CP
به طور مثال:
Banque Beta بانكی است فرانسوی كه برای خرید تعدادی از وام‌های شخصی افراد كه دارای درآمد بهره ماهانه است، یك شركت واسطه (SPV) ایجاد كرده كه در فرانسه به عنوان FCC معروف است.
میانگین نرخ بهره وام اشخاص ۱۱درصد در سال است. FCC دو نوع سهام منتشر می‌كند‌:
۱ ) سهام نوع B كه معرف ۸‌درصد ارزش اسمی وام‌های شخصی خریداری شده است. دارندگان این سهام كلیه وجوه باقی‌مانده پس از پرداخت‌های مربوط به سهامداران نوع A و هزینه‌های مدیریتی FCC را دریافت می‌دارند.
۲ ) سهام نوع A كه نمایانگر ۹۲‌درصد ارزش‌اسمی وام‌های شخصی خریداری شده است. دارندگان این سهام علاوه‌بر دریافت سود ماهانه با نرخ سالانه ۵/۷‌‌درصد نسبت به ارزش اسمی مانده وام‌ها‌‌، بازپرداخت‌های زود‌هنگام پرداختی طی ماه راهم دریافت می‌كنند. سهام نوع A توسط موسسه Moody s درجه‌بندی اعتباری و به سرمایه‌گذاران فروخته شد.
● ریسك اعتباری اوراق بهادار با پشتوانه دارایی‌
مشكل اوراق بهادار با پشتوانه دارایی‌‌، عدم‌ قطعیت تحقق ارزش نقدی دارایی‌های مزبور به واسطه بروز مطالبات غیرقابل وصول است. به عنوان مثال، اگر بانكی بخواهد اوراق بهاداری را كه به وسیله ۲۰۰‌میلیون دلار رهن پشتیبانی می‌شود عرضه کند‌، ارزش این اوراق به آن میزان از وام‌های رهنی كه غیرقابل وصول هستند، بستگی خواهد داشت. چنانچه ریسك اعتباری برای سرمایه‌گذار بالاباشد، هیچ‌كس تمایلی به خرید اوراق بهادار ندارد، مگر اینكه بتواند آن را با قیمت پایینی خریداری کند. سه راه‌حل اساسی به منظور برخورد با مشكل ریسك اعتباری وجود دارد.
۱ ) ریسك اعتباری دارایی‌‌ها ارزیابی و اوراق بهادار با قیمتی فراخور میزان ریسك مذكور عرضه شود. به طور مثال اگر ریسك بروز مطالبات غیرقابل وصول برای وام‌های رهنی ۲‌درصد در نظر گرفته شود، اوراق بهادار با پشتوانه رهن می‌تواند با قیمت ۹۸‌دلار برای هر۱۰۰‌دلار رهن فروخته شود.
۲ ) دوگروه از اوراق بهادار ایجاد شود. یك گروه همان‌گونه كه قبلا اشاره شد دارای اولویت كمتری برای دریافت درآمد حاصل از دارایی‌‌ها می‌باشند. به عنوان مثال تصور نمایید یك بانك می‌خواهد یك شركت واسطه (SPV) ایجاد و تعدادی از وام‌های رهنی خود را به اوراق بهادار تبدیل نماید. شركت واسطه (SPV) می‌تواند برای هر ۱۰۰دلار وام ۹۵‌دلار اوراق منتشر و به سرمایه‌گذاران عرضه کند. سرمایه‌گذاران سودی با نرخ مشخص برای اوراق بهادار دریافت می‌نمایند. همچنین شركت واسطه‌ای (SPV) می‌تواند اوراقی معادل ۵‌دلار به ازای هر ۱۰۰‌دلار منتشر‌ كه در مالكیت بانك قرار گیرد. این اوراق اولویت دریافت تمامی ارزش باقی‌مانده پس از تادیه سود سهامداران اوراق بهادار (گروه اول) و هزینه‌های مدیریتی و كمیسیون‌ها‌ی مربوط به شركت واسطه‌ای (SPV) را دارا هستند.
۳ ) اخذ ضمانت از یك سازمان ثالث‌، نوعا مثل بیمه‌گران متخصص‌، ریسك مالی اوراق قرضه می‌تواند دارای درجه اعتباری همچون یك ضامن معتبرباشد. یعنی ابزاری است برای ارتقای بیشتر اعتبار اوراق قرضه. سرمایه‌گذاران آمریكایی عموما خواستار آن هستند كه اوراق بهادار با پشتوانه دارایی‌ توسط یكی از بنگاه‌های معتبر درجه‌بندی‌كننده اعتبار درجه‌بندی شود. این كار حدود ۴ الی ۵ امتیاز هزینه معمول انتشار را افزایش می‌دهد. هزینه‌های قانونی و همچنین هزینه ارتقای درجه اعتبار از طریق گواهی كتبی بانك و یا بیمه‌نامه تخصصی كه توسط انتشاردهنده اوراق پرداخت می‌شود می‌تواند تا ۱۰ امتیاز در سال هزینه را افزایش دهد.
● انتخاب دارایی‌‌ها برای انتشار اوراق قرضه
بیشترین بازار بدهی‌های با وثیقه در بازار اروپا بازار وام‌های رهنی باپشتوانه دارایی‌ است، اگرچه در مقایسه با بازار بدهی‌های با وثیقه آمریكا بسیار كوچك‌تر است. به‌ هرحال سایر دارایی‌‌های مولد می‌توانند برای تامین اوراق قرضه خاص به كار روند. از آن جمله‌اند وام‌های بانكی‌، وام‌های خودرو و بدهی‌های كارت‌های اعتباری.