محدوده
وسیع ترکیب شیمیایی گارنتها که وسیعتر از هر کانی گوهری دیگر است به صورت تنوع و
دیگر خواص فیزیکی در گونه‌های مختلف آن بروز می‌کند. از
زمان مسیح تا کنون گارنتی که به عنوان گوهر استفاده می‌شود، به رنگ سرخ تیره بوده
و بنابراین به باور بسیار تنها رنگ کانی همین رنگ است. در حالی که گارنت به تمام
رنگها مجزی آبی یافت می‌شود. پیروپ و آلماندین و محلول جامدهای بین آنها به رنگ
سرخ و بنفش با سایه‌های گوناگون یافت می‌شوند. از این گارنتها در روزگار باستان به
عنوان گوهر استفاده می‌شد.
گروسولار
می‌تواند به رنگ سرخ نیز باشد، اما بیشتر به رنگ زرد نارنجی تا قهوه‌ای مایل به
نارنجی است که به عنوان گوهر استفاده زیادی دارد. اخیرا
گونه‌ای گارنت شفاف به رنگ سر زمردی به نام تساووریت در پارک تساووکنیا یافت شده
است. گونه توده ای سبز یشمی گروسولار آفریقای جنوبی به عنوان جانشین یشم استفاده
می‌شود. آندرادیت می‌تواند به رنگ سبز مایل به زرد تا سیاه باشد، اما گونه شفاف
سبز آن یعنی امانتویند اهمیت گوهری دارد. اسپسارتین
گوهری کمیاب است، اواروویت یا گارنت کروم‌دار به صورت بلورهای سبز سیر درخشان یافت
می‌شود.
- ریشه لغوی
نام
گارنت از یک واژه یونانی به معنی دانه‌ای شکل گرفته شده است که در فارسی به آن لعل
گویند.
- خواص فیزیکی
سختی
گارنتها 6.5 تا 7 چگالی آن در حدود 3.5 تا 4.3 کیلوگرم بر متر مکعب است که بسته به
نوع ترکیب تغییر می‌کند. جلای آنها شیشه‌ای تا صمغی است. رنگ گارنتها متغیر است و
اساسا به ترکیب شیمیایی آنها بستگی دارد. بیشتر قرمز رنگ هستند ولی به رنگهای قهوه‌ای
، زرد ، سفید ، سبز و سیاه نیز دیده می‌شود. رنگ خاکه آنها سفید است و کانیهای
شفاف تا نیمه شفاف هستند.
- ترکیب شیمیایی
ترکیب
شیمیایی گارنتها با فرمول ساختمان کلی A3B2(SiO4)3 بیان
می‌شود. در این فرمول موضع A با کاتیونهای Ca و Mg ، Fe+2 یا Mn+2 و موضع B با کاتیونهای Fe+3 ، Cr+3 اشغال می‌شود. گارنتها بر اساس فرمول شیمیایی به انواع زیر
تقسیم می‌شوند:
1) پیروپ
در
ترکیب آن معمولا مقداری Ca و Fe+2 وجود دارد. رنگ آن از قرمز تیره تا تقریبا سیاه تغییر می‌کند.
اغلب شفاف است و به همین خاطر در جواهر سازی مصرف می‌شود. نام آن از یک واژه
یونانی به معنی آتش‌سان گرفته شده است. رودولیت نامی است که
به گارنت ارغوانی یا قرمز مایل به صورتی روشن داده شده و ترکیب آن با دو بخش پیروپ
و یک بخش آلماندین مطابقت دارد.
2) آلماندین
در
ترکیب این کانی ممکن است Fe+3 جایگزین Al می‌شود و نیز mg به جای Fe+2 قرار گیرد. رنگ آن از
قرمز کاملا تیره در انوع شفاف و قیمتی تا قرمز مایل به قهوه ای در گارنتهای نیمه
شفاف و معمولی تغییر می کند. نام این کانی از محلی در آسیای صغیر معروف به
آلاباندا ، که در زمانهای گذشته گارنتها در آنجا تراش و صیقل داده می‌شدند، گرفته
شده است.
3) اسپسارتین
در
ترکیب آن معمولا Fe+2 جای مقداری Mn را
می‌گیرد و Fe+3 تا حدودی جانشین Al می‌شود.
رنگ مایل به قهوه‌ای تا قرمز دارد.
4) گروسولار (آمونیت یا سنگ دارچین):
در
این کانی اغلب Fe2+ جایگزین Ca می‌شود
و Fe+3 به جای Al قرار می‌گیرد. به
رنگهای سفید ، سبز ، زرد ، قهوه‌ای دارچینی ، قرمز کمرنگ یافت می‌شود. نام آن از
واژه‌ای در گیاه شناسی برای نوعی انگور فرنگی ، به علت رنگ سبز روشن اولین
گروسولار ، گرفته شده است.
5)
آنداردیت :
کانی
نسبتا فراوانی است. در ترکیب آن ممکن است جایگزینی Al به
جای Fe+3 و نیز Fe+2 ، Mn+2 و Mg به
جای Ca رخ
دهد. رنگ آن سایه‌های مختلفی از زرد ، سبز ، قهوه‌ای تا سیاه را نشان میدهد.
رمانتویید نوعی آندرادیت سبز رنگ ، با جلای الماسی است که به عنوان جواهرات مصرف
می شود. آندرادیت از نام کانی شناس پرتغالی دی آندردا گرفته شده است.
6) اوارویت
:
رنگ
سبز زمردی دارد و از نام کنت کنت اوارو گرفته شده است.
-
وجوه مشخصه
گارنتها
معمولا از بلورهای مکعبی مشخص ، سختی و رنگ شناخته می‌شوند. بطور کلی چگالی ، ضریب
شکست در تشخیص اعضای این گروه بسیار موثر است. به استثنای اوارویت که در برابر
فوتک تقریبا گدازناپذیر است. سایر گارنتها در درجه 3 الی 3.5 (از مقیاس گدازپذیری)
گداخته می‌شوند. گارنتهای آهندار یعنی آلماندین و آندرادیت در مقابل شعله فوتک
گداخته می‌شوند و گلوله‌های مغناطیسی تولید می‌کنند. مخلوط اسپسارتین و کربنات
سدیم ، چنانچه روی ذغال تا حد گداخت گرم شوند مهره‌ای به رنگ سبز مایل به آبی
(تشخیص منگنز) پدید می‌آورند. اوارویت همراه با فسفات مهره سبز رنگی (تشخیص کروم)
تولید می‌کند.
- محل پیدایش
گارنت
یکی از کانیهای مهم و با گسترش وسیع است که به مقدار فراوان در بعضی از سنگهای
دگرگونی و به صورت سازه فرعی در بعضی از سنگهای آذرین یافت می‌شود. این کانی بیش
از همه درشتیهای میکادار ، شیستهای هورنبلند دار و گناسیها مشاهده می‌شود به همین
خاطر بارها به عنوان کانی شاخص دگرگونی به کار برده شده است.
- پیدایش در ایران
در
شیستهای میکادار منطقه خلج مشهد ، آلماندین همراه با استارولیت یافت می‌شود. در
شیستهای میکادار جاده بین همدان و ملایر آلماندین با آندالوزیت همراه است. در
منطقه کوه گبری رفسنجان بلورهای گارنت معمولا از نوع آندرادیت و گروسولاریت هستند. برخی بلورهای سبز رنگ حاوی 1.5 درصد کروم اند و بنابراین از
نوع رمانتویید هستند که برای تزیین استفاده می شوند. در کرندونیت کوه اهر - زنجان
، گارنت همراه با کرندوم دیده می‌شود. گارنتهای نوع گروسولار در سنگی که یکسره از
این کانی تشکیل شده است. در ناحیه زند - اهر و معدن آهن سمنان و ناحیه علیای دره
مرادبیگ یافت شده‌اند.
- موارد استفاده
به
استثنای اوارویت سایر گارنتها در جواهر سازی استفاده می‌شوند.
گارنتها
به خاطر شکستگیهای زاویه‌دار غیر معمول و سختی زیاد در تهیه انواع ساینده‌ها از
جمله کاغذ سمباده از گارنت استفاده می‌شود.