خریداران طلا تماشاگر شده‌اند

حالا دیگر پژوهشگران جامعه و فرهنگ می‌دانند مواردی مانند زیور آلاتی که افراد در یک جامعه استفاده می‌کنند نشان دهنده فرهنگ آنهاست که با ابعاد مختلف زندگی از مسائل اقتصادی گرفته تا مسائل اجتماعی و... مرتبط است. در این میان اما برخی از تغییرات باعث می‌شود رفتار‌های فرهنگی این چنینی نیز عوض شود. ایرانیان در استفاده از طلا برای زینت دادن خود دارای رتبه جهانی هستند، همان‌طور که این نوع زینت بیشتر ویژه مردمان خاورمیانه است، اما در سال‌های اخیر گرانی گران بهاترین فلز جهان و شاید مراودات فرهنگی با سایر کشور‌ها استقبال از آن را پایین آورده است؛ حالا ایرانیان هم بیشتر به جای طلا به سراغ بدلیجات می‌روند؛ بدلیجاتی که شاید چند دهه پیش استفاده از آنها تمسخرآمیز بود.

تازه ترین آمار منتشر شده از سوی موسسه تحقیقاتی جی اف ام اس نشان می‌دهد ایران از نظر مصرف سرانه طلا در بین ۲۰ کشور جایگاه پانزدهم در بین کشورهای جهان را در اختیار دارد. از این ۲۰ کشور ۱۳ کشور در آسیا و خاورمیانه هستند. این در حالی است که نوسانات بازار‌های جهانی به حدی غیر قابل پیش بینی است که بسیاری از افرادی که با خرید طلا سرمایه‌گذاری کرده اند با شکست مواجه شده اند. رئیس اتحادیه کشوری طلا و جواهر درباره وضعیت بازار طلا در ایران می‌گوید: داد و ستد طلا، جواهر و سکه بهتر از ماه‌های قبل است. محمد کشتی آرای می‌افزاید: در طی دو هفته اخیر شاهد نوسات خیلی زیادی در بازار سکه و طلا بودیم که ناشی از نوساناتی است که در بازارهای جهانی اتفاق افتاده و قیمت طلا هم به تبع همین نوسانات جهانی به بازارهای ایران منتقل شده است. به گفته او اگر مردم نسبت به میزان اجرت یا سودی که به فروشنده داده می‌شود اعتراضی دارند، می‌توانند به اتحادیه مراجعه کنند تا رسیدگی شود. کشتی آرای درباره خرید و فروش طلای دست دوم می‌گوید: فروش طلای دست دوم ممنوع است، چون در قالب طلای دست دوم تخلفات عیار صورت می‌گیرد و بارها مشاهده شده که بدل را به عنوان طلا دست دوم فروخته اند. او با بیان اینکه از نظر اقتصادی کشور در حال رکود است و صنف طلافروشی هم از این قاعده مستثنا نیست، ادامه می‌دهد: به علت گرانی مردم به سمت خرید بدلیجات گرایش پیدا کرده‌اند، اما خرید طلای هر چند کوچک بهتر از نقره است، چرا که می‌توان در آینده روی آن سرمایه‌گذاری کرد.

طلا دوستان در حسرت طلا

«همیشه حسرت داشتن یک گردنبند را داشتم و دارم ولی با این قیمت‌های زیاد این چیز‌ها را حتی در خواب هم نمی‌توانم ببینم. انگار رویا آن هم از ما روی برگردانده، تا جایی که مجبورم حسرت داشتن طلا را با بدل جبران کنم. خیلی دوست داشتم یک روز به مناسبتی یک تکه طلا کادو بگیرم ولی خب همیشه ته تهش کادویم یک کیک و شیرینی بوده است.» این حرف‌های نداست که ۹ سال از زندگی مشترکش می‌گذرد و همسرش به دلیل هزینه‌های زندگی و داشتن یک فرزند محصل قادر به خرید طلای اصل برای او نیست، چون در این روزها خرید یک قطعه طلا برای بسیاری از خانواده‌های کم درآمد غیر ممکن است. به همین دلیل مردم به سمت خرید بدلیجات گرایش پیدا کرده اند، چون خریداران مجبورند که به دلیل گرانی طلا با خرید بدلیجات مراسم خود را برگزار کرده و آبروداری کنند و در این میان فروش بدلیجات هم در ایران جایگاه خود را به دست آورده است، تا جایی که هر روز به تعداد فروشندگان بدلیجات اضافه می‌شود، چون جنس بدلی شان شبیه طلای اصل است و با قیمت ارزان تر خریداران خودشان را نیز پیدا کرده اند.

گرانی طلا و رونق بدلیجات باعث شده که بازار طلا از زرق و برق خود بیفتد، چون مردم به جای خرید طلا بیشتر برای تماشا به بازار می‌آیند و این را می‌توان به راحتی از چهره فروشندگان متوجه شد. آن‌چنان که همگی از شرایط موجود شاکی هستند و با رکود بازار قصد دارند هر چه زودتر تغییر شغل بدهند. ماه گذشته محمد کشتی آرای، رئیس اتحادیه طلا و جواهر کشور بیان کرد: طی سال‌های اخیر به دلیل مالیات بر ارزش افزوده و افزایش هزینه‌های طلا خرید این محصول در بین مردم کاهش یافته و آنها به بدلیجات رو آورده‌اند. رکود اقتصادی بیشتر از همه صنف طلا را دچار مشکل کرده، به گونه ای که امروزه خرید طلا در آخر فهرست سبد کالاهای خانوار قرار گرفته است. همچنین طی دو سال گذشته بسیاری از واحدهای تولیدی تعطیل شدند، به گونه ای که در تهران حدود ۷۰۰ واحد تولیدی، مشهد ۲۲۰ واحد و در اصفهان ۱۲ درصد از واحدهای تولیدی تعطیل شدند، در حالی که در این مدت باید به تعداد واحدهای تولیدی طلا اضافه می‌شد.

آبروداری با بدلیجات

با وجود آنکه اصفهان دومین قطب صنعتی کشور است و بیشترین آمار تولید طلا و کارگاه‌های تولیدی مربوط به این شهر است، اما در این روزها به علت مشکلات معیشتی و درآمدهای اندک خانواده‌ها، مدت‌هاست که زنگ خطر برای صنعت طلا و جواهر کشورمان به صدا در آمده است و مشتریان طلا فقط زوج‌های جوانی هستند که مجبورند به دلیل آبروداری رسم قدیمی خرید سرویس طلای شب عروسی را اجرا کنند. زوج‌هایی که وقتی پای حرفایشان می‌نشینیم بسیار خسته و ناامید به نظر رسیده و بیشترشان قدرت خرید سرویس طلا را هم ندارند. علی، طلافروش، از وضعیت بازار بسیار گله مند است و درباره گرایش مردم به بدلیجات  می‌گوید: وقتی که مردم می‌توانند سرویس نقره ای را با قیمت پایین تر تهیه کنند که کاملا شبیه طلاست، چرا در این گرانی هزینه بیشتری کنند. این روزها قدرت خرید پایین آمده و مردم به راحتی نمی‌توانند برای خرید طلا هزینه کنند؛ پرنده هم به اینجا پر نمی‌زند چه برسد به مشتری.

فخرفروشی با طلا

پریسا کریمی، کارمند تجارت الکترونیک است که سه ماه از ازدواجش می‌گذرد. به نظر او سرویس طلا و نقره فرقی با هم ندارد، اما مشکل از جایی شروع می‌شود که حرف مردم و کنایه‌ها شما را وادار به کاری می‌کند که دوستش ندارید. مثلا بعضی عروس و دامادها سرویس‌های بدلی را با هزار ترس و لرز خریداری می‌کنند تا یک شب جلوی میهمانانشان استفاده کنند و ترس از اینکه میهمان‌هایشان بو ببرند که سرویسشان بدلی است در طول مراسم همراه آنهاست. بحث چشم و همچشمی هم در این میان وجود دارد. بسیاری عروس‌ها اصرار دارند سرویسی تهیه کنند که سنگین‌تر و پرجلاتر از سرویس بقیه دختران فامیل است. به همین دلیل گاهی خانواده‌ها با فشارهای مالی زیادی مواجه می‌شوند و مجبورند برای آبروداری زیر بار انواع قرض‌ها بروند و به هر شکلی شده ولو برای مدتی کوتاه طلایی را خریداری کنند. پریسا ادامه می‌دهد: وقتی عروس و داماد برای خرید طلا مراجعه می‌کنند ظریف ترین و سبک ترین سرویس‌ها حداقل از قیمتی معادل دو تا سه میلیون تومان شروع می‌شود تا حداکثر چیزی که من دیدم قیمتی معادل ۵۰ تا ۶۰میلیون تومان بود. او می‌گوید: عروس و دامادهایی زیادی هستند که برای خرید سرویس طلا دچار مشکل می‌شوند. این روزها این مشکل باعث شده که تازه عروس و دامادها به سمت سرویس‌های نقره جذب شوند، چون سرویس طلایی را که به قیمت ١۰میلیون تومان است، می‌توانند با مبلغی شاید حدود ۲۰۰ الی ۳۰۰ هزار تومان خریداری کنند و این برای مردم به صرفه تر است؛ نه سیاه می‌شود نه رنگش می‌رود و نه ایجاد حساسیت می‌کند. دقیقا مثل طلاست.

سرویس طلا بزرگ‌ترین دغدغه زوج‌ها

خرید طلا و جواهر برای زوج‌ها یکی از هفت خوان رستم است که باید از آن عبور کنند. در واقع بزرگ‌ترین دغدغه آنان خرید سرویس عروسی است که با آن آبروی خود را بخرند. سعید پنج روزی است که ازدواج کرده است. از او درباره خرید طلای عروسی می‌پرسیم که می‌گوید: مخارج برای تشکیل زندگی بسیار بالاست. از اجاره خانه بگیر تا مخارج شب عروسی، هزینه‌های طلا هم که سر به فلک می‌زند، تا جایی که من و همسرم تصمیم گرفتیم سرویس بدلی بگیریم، اما چون مادرم اندوخته ای داشت خرید سرویس طلای عروسی ما را متقبل شد. حالا اندوخته مادر ما بود وگرنه بسیاری از دوستان و آشنایان ما که در شرف ازدواج هستند خرید سرویس طلا بزرگ‌ترین مشکلشان است.

جالب است که می‌گویند آمار ازدواج رو به کاهش است و چرا جوانان دیر ازدواج می‌کنند. وقتی من کارمند با حداقل حقوق هنوز از پس خرید طلای زنم برنمی آیم چگونه زودتر ازدواج می‌کردم؟ بسیاری زنان شرقی را با زیور‌های طلایی می‌شناسند، اما به نظر می‌رسد هر چه زمان می‌گذرد این نوع ذهنیت‌ها رنگ می‌بازد و شاید در آینده نزدیک شاهد تغییر اساسی در فرهنگ زینت بخشی به خود در ایران باشیم. این مساله شاید موضوع حادی نباشد، به شرط آنکه این واقعیت را در نظر نگیریم که از صد‌ها سال پیش طلا اصلی ترین زیور زنان ایرانی بوده است و بر اساس آن انواع و اقسام مشاغل و هنر‌ها پدید آمده است.