تاثير فناوري اطلاعات بر اشتغال

امروزه فناوري اطلاعات به سرعت در حال رشد و گسترش است كه نه تنها باعث از دست رفتن مشاغل نمي شود بلكه مشاغل متعددي را در همه بخش‌هاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي ايجاد مي كند. كه البته اشتغال در آنها نياز به داشتن تخصص لازم در زمينه فناوري است.
فناوري ماهيت و نوع كار را تغيير مي دهد و باعث جابه جايي مشاغل مي شود. فناوري جوامع و سازمان ها را نيز تحت تاثير خود قرار داده است. و تاثير آن به حدي است كه بر ساير مشاغل بگونه‌اي سايه افكنده است كه آگاهي عمومي را در جهت استفاده از اين فناوري بر همگان ضروري نموده است.
در اين مقاله ابتدا با مفهوم فناوري بصورت مختصر آشنا مي شويم، سپس به نقش و تاثير فناوري اطلاعات در اشتغال مي پردازيم و اينكه فناوري تا چه ميزان مي تواند در توسعه بازار كار موثر باشد.
مفهوم فناوري
تكنولوژي از دو لغت يوناني techno (هنر و مهارت) و logia (علم و دانش) تشكيل شده است كه فرهنگ لاروس، فناوري را مطالعه ابزارها، شيوه‌ها و روش‌هاي مورد انتظار و مورد استفاده در حوزه‌هاي گوناگون صنعت مي‌داند. (1)
اجزاء فناوري
فناوري را مي‌توان به چهار جزء اصلي تعريف كرد. مطابق شكل 1 مي بينيم كه فناوري سيستمي است كه با دريافت ورودي مورد نياز و با بهره گيري از چهار جزء فوق الذكر محصولات يا خدمات مطلوب را ارائه مي كند. (2)
فناوري اطلاعات، افزايش يا كاهش اشتغال
اشتغال مستقيم
يكي از عمده‌ترين شرايط توسعه در فناوري اطلاعات وجود نيروهاي متخصص و كارآمد مي‌باشد، كمبود اين نيروها عامل اصلي در عدم توسعه فناوري مي‌باشد. هم‌چنانكه مي‌دانيم در چند سال اخير كشورهاي پيشرفته و توسعه‌يافته بطور مستمر به دنبال جذب نيروهاي مرتبط با فناوري از ساير كشورهاي جهان هستند.
جهان در حال حاضر در گذر و تحول از وضع موجود به وضعيت مطلوب مي‌باشد . لذا مي‌توان انتظار داشت فرصت‌هاي شغلي متعددي در حوزه فناوري اطلاعات ايجاد شود.
كشورها براي توسعه اشتغال خود حتما به نيروهاي متخصص فناوري نياز مبرم دارند و اين مقوله جز با برقراري دوره‌هاي آموزشي براي افراد تحصيلكرده كه بتوانند در عصر ديجيتال مهارت و توانايي كافي داشته باشند برقرار نخواهد شد.
مي‌توان از اين موارد نتيجه گرفت كه افزايش فرصت‌هاي شغلي در زمينه فناوري اطلاعات به عوامل زير بستگي دارد:
افزايش نياز به كارشناسان فني نرم افزار و سخت افزار با توجه به گسترش استفاده از فناوري و ورود فناوري در سازمان‌ها
افزايش نياز كشورها به متخصصين فناوري و تامين قسمتي از اين نيروها از كشورهاي مختلف
افزايش قبول سفارش ساخت نرم افزارهاي مختلف توسط افراد و شركت فناوري از ساير كشورهاي جهان
افزايش خدماتي كه از كامپيوتر و نرم افزارهاي مختلف به عنوان يك وسيله كمكي و ابزار استفاده مي كنند.
افزايش فروش و تعمير و نگهداري سخت افزارهاي مختلف
افزايش توليد برخي قطعات و لوازم مورد نياز كامپيوترها
افزايش آموزش اين فناوري با تاسيس آموزش‌هاي مختلف
اشتغال غير مستقيم
با افزايش فناوري اطلاعات در برد وسيع با استفاده از شبكه‌هاي گسترده جهاني، تمام حوزهاي كاري كشورها اعم از علمي، صنعتي، كشاورزي ، صنايع دستي و خدماتي قادر خواهند بود با ارائه محصولات و توانمندي‌هاي خود در سايت‌ها سهم منابعي از تجارت جهاني را به خود اختصاص دهند و با به دست آوردن بازار محصولات خود در جهان رونق اقتصادي همراه با ايجاد فرصت‌هاي شغلي مناسب در كشورها بوجود آورند.
همچنين استفاده از اينترنت موجب آگاهي از توانمندي‌هاي صنعتي، علمي و خدماتي خواهد شد و فرصت‌هاي كاري را براي اهالي در تمام نقاط فراهم مي‌‌آورد.(3)
تحولات شغلي
تغيير و تحولات ايجاد شده در جوامع بشري مستقيما بر نوع و ماهيت كار تاثيرگذار بوده و به گونه‌اي كه در هر يك از جوامع اوليه مبتني بر كشاورزي، صنعتي و اطلاعاتي انسان‌ها بر اجراي وظايف و فعاليت‌هاي ويژه‌اي تمركز داشته‌اند.
در جوامع اطلاعاتي مشاغل بيش از هر چيز مبتني بر اطلاعات هستند به همين دليل است كه تعداد بيشتري از كارگران اطلاعاتي جايگزين كارگران صنعتي شده‌اند. در جدول 2 تحولات كشورها بعد از ورود فناوري مشاهده مي شود. (4)
تاثير فناوري اطلاعات بر اشتغال
در خصوص تاثير فناوري اطلاعات بر اشتغال دو نگرش وجود دارد.
نگرش اول به ايجاد مشاغل جديد در عرصه فناوري اطلاعات توجه دارد و ايجاد مشاغل در اين حوزه را نويد بخش رشد اشتغال مي‌داند. براساس اين ديدگاه فناوري اطلاعات زمينه‌ساز ايجاد فرصت‌هاي شغلي جديدي خواهد بود كه بر نرخ اشتغال مي‌افزايد.
نگرش دوم كه ارتقاي نقش ماشين‌ها و سيستم‌هاي كامپيوتري در كسب وكار را مطرح مي‌كند معتقد است كه چنين حركتي حذف تدريجي جايگاه انسان در مشاغل موجود و نتيجتا كاهش فرصت‌هاي شغلي را به دنبال دارد.
سازمان ها و مديريت كار
تغيير و تحولات شغلي اعمال شده از فناوري اطلاعات موجب شكل‌گيري روش‌هاي سازماني و مديريتي نوين خواهد بود. مي‌توانيم به ايجاد سازمان‌هاي مجازي و مديريت از راه دور اشاره كنيم
مديريت از راه دور به مجموعه خدمات مديريتي اطلاق مي‌گردد كه از راه دور انجام مي‌پذيرد. مدير مي‌تواند با بهره‌گيري از فناوري اطلاعات وظايفي همچون برنامه‌ريزي، سازماندهي، هدايت و تامين منابع و كنترل را اجرا نمايد. (5)
فناوري اطلاعات و مديريت زمان
زمان ارزشمندترين سرمايه هر فرد، گروه و سازمان مي‌باشد كه برگشت‌ناپذير، غير قابل خريداري، غير قابل بازيافت و غير قابل ارزش‌گذاري است.
تاثير فناوري را مي‌توان بر مديريت زمان و صرفه‌جويي در وقت مديران با استفاده از ابزار كار يا اطلاعات، سيستم‌هاي كامپيوتري، شبكه‌هاي ارتباطي و نرم‌افزارهاي كاربردي مي‌تواند به دو بخش تقسيم كرد سخت افزاري (زير ساخت) و نرم افزاري (كاربرد و محتوا) تقسيم كرد.(6)
كه در بخش سخت افزار با استفاده از امكاناتي مانند تلفن همراه و كامپيوترهاي قابل حمل و داشتن حافظه‌هاي جيبي بر همه كارها و فعاليت هاي خود اعمال نظر داشته باشند و همچنين در بخش نرم‌افزاري مي‌توانند با استقرار سيستم اتوماسيون اداري، سيستم مكانيزه مديريت اسناد سازمان و بهره‌گيري از سيستم‌هاي كنفرانس از راه دور، بر زمان و فعاليت خود مديريت كنند.
كار از راه دور
كار از راه دور مقوله‌اي نيست كه مختصر به اين زمان و سال‌هاي اخير باشد. در دهه پنجاه نيز يك روزنامه‌نگار مي‌توانست با استفاده از تلفن، گزارش خبري خود را به دفتر روزنامه مخابره كند و يك ساعت بعد خبر چاپي مطلبش را از طريق تلگراف دريافت كند.
اما آنچه امروزه مورد توجه است فراگير شدن مقوله كار از راه دور به لحاظ پيشرفت در فناوري رايانه ارتباطات و اطلاع‌رساني است كه افراد بسياري را به خود جذب كرده است.
ايجاد يك برنامه‌ريزي منعطف كار از راه دور مي تواند گام بلندي به سوي نگهداشتن كاركنان پرتلاش و حفظ رضايت شغلي باشد. (7)
سيستم‌هاي عمليات از راه دور
در عصر اطلاعات ، اجزاي عمليات فيزيكي از راه دور كه تحت عنوان دور عمليات (Tele Operation) ناميده مي‌شود امري ضروري و اجتناب‌ناپذير خواهد بود.
انجام چنين فعل و انفعالاتي از طريق شبكه‌هاي كامپيوتري مثل اينترنت و تجهيزات ديگر همچون روبات‌ها امكان‌پذير مي‌گردد. به طور كلي سيستم‌هاي دور عمليات تعميمي از حواس انسان و توانايي انجام كار با بازوي مكانيكي از يك موقعيت دور است.
روش‌هاي مختلفي براي طبقه‌بندي سيستم‌هاي دور عمليات وجود دارد. به عنوان مثال مي‌توانيم به طبقه بندي ورتوث (Jean Vertut) اشاره كرد كه براساس حجم كار، فاصله سيستم تا محل كار، مكانيك بازوي مصنوعي، روش كنترل و نوع مدارهاي واسط مي‌باشد.
برخي از كاربرد اين گونه سيستم‌ها شامل : توليد از راه دور، باغباني از راه دور، رصد ستارگان از راه دور، جراحي از راه دور، آزمايشگاه از راه دور و كنترل ادوات خانگي از راه دور مي‌باشد.
دوركاري مي تواند مزايا و معايبي براي كارفرمايان و كاركنان و جامعه به دنبال آورد كه در اين قسمت به برخي از آنها اشاره مي كنيم.(8)
الف: مزايا
كاهش هزينه براي كارفرمايان (هزينه اداري، توليدي و غيره)
كاهش مشكلات مرتبط با كنترل حضور و غياب كاركنان
گسترش جغرافيايي حوزه‌هاي عملكرد سازمان‌ها و ارايه خدمات در سطح ملي و بين المللي
بهبود شرايط كار، افزايش رضايت شغلي و بهره‌وري كاركنان
افزايش استقلال شغلي كاركنان
صرفه‌جويي در هزينه‌هاي مختلف زماني و مالي كاركنان
كاهش فشارهاي روحي ناشي از محيط كار و تعاملات اجتماعي روزمره
كاهش نرخ بيكاري در اثر ايجاد مشاغل جديد
تدارك شرايط اشتغال براي كليه شهروندان.
ب: معايب
نياز به سرمايه‌گذاري براي ايجاد فضاي كاري در خانه
ضرورت سواد كامپيوتري و آشنايي به زبان‌هاي مختلف
كنترل ضعيف و سختي ارزيابي عملكرد كاركنان دوركار توسط كارفرمايان
كاهش ارتباطات شغلي و تعاملات اجتماعي
نبود مديريت متمركز بر نحوه انجام وظايف كاركنان
مشاغل مناسب براي دوركاري
اين مشاغل به شغل‌هايي اطلاق مي‌شود كه يك فرد توانايي انجام آن را به تنهايي داشته باشند كه مي توان به اين مشاغل، حسابداري، مشاوره، مديريت، پژوهشگري، نويسندگي، فروشندگي و ... اشاره كرد كه اين گونه مشاغل هم ويژ‌گي‌هايي نياز دارد كه مي‌توانند به شكل فردي قابل هدايت و اجرا باشند، به آموزش و نظارت كمي نيازمندند همچنين به زمان و مكان خاصي وابسته نيستند.
نيروي كار فناوري كيست؟
جوامع اطلاعاتي مبتني بر عصر دانايي و دانش است. لذا نيروي انساني به عنوان سرچشمه مغزافزاري مهمترين ركن چنين جوامعي محسوب مي‌شوند. همچنانكه قبلا اشاره شد فناوري اطلاعات موجب تحولات شغلي در جامعه خواهد شد به گونه اي كه برخي از مشاغل حذف و فرصت‌هاي شغلي جديد ايجاد مي‌شود. بي‌گمان اجراي موفق چنين مشاغلي از عهده افرادي بر مي‌آيد كه از دانش و مهارت لازم در زمينه فناوري برخودرار باشند.
نيروي كار فناوري به مشاغلي باز مي‌گردد كه در توسعه فناوري اطلاعات مهم بوده و در مركز تنگناها يا كمبودهاي مهارتي IT قرار دارند .
مشاغل مرتبط با فناوري اطلاعات
اين مشاغل شامل چندين حرفه است كه در رابطه نزديك با IT قراردارند. برخي از اين حرفه‌ها در جدول 3 آمده است كه براساس طبقه‌بندي استاندارد وزارت تجارت آمريكا مي‌باشد:(9)
مهارت مورد نياز نيروي كار فناوري اطلاعات
نيروي كار IT نيازمند دانش و مهارت متنوع مي‌باشد تا از عهده وظايف خود برآيد كه مي توان به سه گروه تقسيم نمود. البته سهم هر يك از گروه‌ها در مشاغل مختلف متفاوت مي باشد.
دانش فني درباره فناوري اطلاعات
دانش صنعتي و تجاري (تشخيص هزينه‌ها ، زمانبندي و بودجه،)
مهارت‌هاي ارتباطي و سازماندهي (مهارت لازم براي كار تيمي)
نقش دولت در توسعه فناوري اطلاعات
دولت‌ها مي‌توانند به عنوان متوليان اصلي اقتصاد، نقش بسزايي در سرمايه‌گذاري در حوزه فناوري اطلاعات و نقش آن بر اشتغال كشور داشته باشند.
همچنين با تصحيح نظام آموزش و ورود مباحث فناوري اطلاعات در مدارس و تاثيرگذاري در برنامه‌هاي آموزش و پرورش مي‌تواند موثر باشد. همچنين مي‌تواند با ايجاد كارگروهاي تحقيقاتي و آشنا كردن نقاط محروم و دورافتاده به توسعه فناوري كه منجر به اشتغالزايي مي‌شود، فناوري را به بخش‌هاي مختلف جامعه گسترش دهند.
نتيجه‌گيري و راهكارهاي پيشنهادي:
پيشرفت تكنولوژي اطلاعات در جهان امروزه زمينه‌هاي كاري فراواني را فراهم آورده است. با توجه به اينكه تكنولوژي اطلاعات باعث انعطاف‌پذيري كارها مي‌شود و كاركنان مي‌خواهند وقت زيادي را خارج از اداره كار كنند و كارها تخصصي‌تر مي‌شود، پس نياز به آموزش در سطح بيشتري احساس مي‌شود.
لذا چنانچه هدف ايجاد اشتغال در كشور باشد يكي از راهكارها مي‌تواند افزايش تعداد دانشجويان در حوزه فناوري اطلاعات و ارتقاء كيفي سطح دانشگاه‌ها باشد تا بتوان نيروي آماده ورود به بازار كار را با تكنولوژي‌هاي جديد آموزش داد.

اپلیکیشن اندروید تلگرام اینستاگرام