زیرساخت‌های سیمانی فراهم است
علی پناهی، معاون عملیات و نظارت بورس کالا در گفت‌وگو خود با توجه به نظر مساعد سیمانی‌ها درخصوص صادرات سیمان از کانال بورس کالا گفت: با توجه به اینکه سیمان در سال‌های قبل در بورس کالا عرضه و معامله می‌شد، زیرساخت‌های معاملاتی برای این محصول نیز در بورس کالا وجود دارد و با توجه به این روند نیاز به تغییر زیر‌ساختی در بورس کالا نداریم، چرا که بستر معاملاتی و فرآیند پذیرش و معامله از قبل در بورس کالا وجود دارد، از سویی مجوزهایی را هم که کارگزاری‌ها برای سیمان نیاز دارند از قبل ارائه شده و در ادامه اگر اشخاص دیگری هم نیاز به این مجوزها داشته باشند، اعطا خواهد شد.
وی در ادامه گفت: به دلیل تلاطماتی که از چند سال قبل در قیمتها وجود داشت و بنا به دلایلی وزارت صنعت و معدن با هماهنگی انجمن سیمان عرضه این محصول را در بورس کالا متوقف کرد، چرا که در این رابطه تصورشان این بود که با این قیمتها نمی‌توانند عرضه صحیحی در بورس کالا داشته باشند، از سویی بورس کالا نیز نمی‌توانست عرضه سیمان را با قیمت ثابت بپذیرد، ولی طی چند سال گذشته، با بررسی‌های لازم و تشکیل جلسات متعدد با انجمن سیمان، تفاهمات لازم در ارتباط با اعلام قیمت پایه توسط انجمن سیمان مشکل قیمتی حل شد؛ ولی در ادامه مورد دیگری که وجود دارد اینکه اعضای این انجمن بر عرضه و فروش اولیه محصولاتشان از رینگ صادراتی اصرار و تمایل دارند تا در ادامه و مراحل بعدی به بورس کالا وارد شوند.
وی ادامه داد: در این رابطه باید گفت این خواسته اعضای انجمن است و ما نیز به این خواسته احترام گذاشته‌ایم؛ اما مورد بعدی این است زمانی که این اتفاق رخ داد صادرکنندگان از یکسری رویه‌های مشترک استفاده می‌کنند، در واقع صادرات از مبادی مختلف جنوب و غرب و... به یک شکل و روش انجام می‌شود، در این رابطه و با توجه به اینکه تجربه قیر را هم در اختیار داریم، برگه معاملاتی عرضه‌کننده را به‌عنوان برگه خروج کالا از گمرک قرار خواهیم داد.وی در ادامه گفت: اما برای اینکه بتوان این برگه را دریافت کرد باید تعاملی را با سازمان توسعه تجارت داشته باشیم تا بتوانیم در ادامه موافقت وزارت صنعت و معدن را هم دریافت کنیم تا بتوانیم به این مهم دست پیدا کنیم. از سویی باید گفت: بخش بزرگی از مشتریان فولادی بورس کالا، مشتریان سیمان نیز هستند؛ در نتیجه اگر عرضه را به‌صورت داخلی هم داشته باشیم به میزان فروش و درآمدها کمک خواهد کرد.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه وضعیت تالار صادراتی به گونه‌ای است که خیلی از محصولات صادراتی که در بورس کالا عرضه می‌شود به فروش نمی‌رسد و آیا قرار است سیمان هم در همین تالار و با همان روش معامله شود گفت: بحث فروش رفتن محصولات را به روش فروش آنها وابسته نمی‌دانم، بلکه این بحث را وابسته به وضعیت بازار می‌دانم، از سویی قیمت‌هایی که در بورس کالا عرضه می‌شوند نسبت به خارج از کشور مزیت دارند. در این رابطه باید گفت: خوشبختانه در حال حاضر محدودیت‌ها کم‌کم در حال از بین رفتن هستند، بنابراین روش را مهم نمی‌دانم، بلکه بحث بر سر این است که اگر قرار است در بورس کالا و با توجه به محدودیت‌های صادراتی موجود، عرضه‌ها صورت بگیرد معاملات تنها در یک بستر انجام خواهد شد.پناهی در ادامه افزود: در این راستا نگرانی عرضه‌کننده نیز وجود دارد و اگر قرار باشد کالایی در بورس کالا عرضه شود، قیمت آن کالا هم باید شفاف شود، ولی اگر دیگری با آگاهی از آن قیمت بدون عرضه کالا در بورس، قرارداد خاصی را با مشتری خارجی ببندد، آسیب جدی هم به منافع ملی و هم به آن صنعت می‌زند، در نتیجه مسوولان حوزه سیمانی به دنبال وضع این تفاهم هستند. در واقع آنها به دنبال عرضه یکپارچه هستند و وقتی به دنبال معامله از طریق مبادی صادراتی باشند باید تمامی شرکت‌هایشان در این تالار دست به عرضه و صادرات بزنند، در این رابطه باید خودشان و درون خودشان به تفاهم برسند.
تجربه قیر برای سیمان
پناهی درخصوص تجربه عرضه قیر و به‌کارگیری این تجربیات در مورد سیمان گفت: یکسری محدودیت‌هایی در بازارهای کالایی همیشه وجود داشته است که خود را تحمیل خواهد کرد، تجربه قیر، بحث قاچاق را کنترل کرد، در این رابطه بحث کیفیت نیز وجود داشت که عملا بازار قیر را در خارج از کشور مخدوش کرد و اینها مواردی بود که ناشی از تجربه صادرات بود.در واقع همین تجربه موفق در قیر اعضای انجمن صنعت سیمان را ترغیب کرد که به دنبال صدور گواهی باشند تا بتوانند بازارشان را مدیریت کنند.وی در پاسخ به سوال کنترل دلال‌ها و نیفتادن ابتکار عمل به دست آنها در بازار گفت: دلال زمانی وارد بازار می‌شود که قیمتها شفاف نباشند، در این راستا قیمت عرضه‌های صادراتی از سه روز قبل اعلام می‌شوند، بنابراین از سه روز قبل قیمت پایه برای خریداری که واقعا قصد خرید داشته باشد شفاف و روشن است، چنانچه در این میان شخصی خرید کند و با قیمت بالاتری به خریدار اصلی بفروشد، ناشی از عدم اطلاع خریدار اصلی نیست، احتمالا خریدار اصلی منابع مالی لازم را ندارد و حاضر است با پرداختی بالاتر و از طریق شخص دیگری خرید کند، ضمن اینکه این موضوع به بحث صادرات مربوط است و در اینجا دلال خیلی معنا پیدا نمی‌کند.البته اگر دلال‌هایی وجود داشته باشند و براساس قیمت پایه‌ای که در بورس کالا کشف می‌شود دست به خرید بزنند و بروند، نمی‌توان سر خریدار اصلی را کلاه گذاشت چرا که سیستم شفافی وجود دارد.
دو چالش فراروی بازار سیمان
در شرایط فعلی صنعت و بازار سیمان با دو وضعیت روبه‌رو است. اول اینکه صنایع وابسته به صنعت سیمان از جمله صنعت ساختمان و مسکن با رکودی شدید روبه‌رو هستند که این موضوع بازار داخلی این محصول را با چالش روبه‌رو کرده و باعث شده تولیدکنندگان تمایل بیشتری به فروش خارجی این کالا داشته باشند. با این حال در فاصله کمتر از 6 ماه گذشته بازارهای صادراتی نیز با مشکلات زیادی روبه‌رو شده‌اند. یکی از این مشکلات رقابت شدید شرکت‌های ترکیه‌ای در بازارهای مهم ایران همچون عراق است. عراق یکی از مهمترین بازارهای سیمانی ایران است که در شرایط تنگنای کنونی بازارهای داخل بخش قابل‌توجهی از فروش بنگاه‌های داخلی را به خود اختصاص میدهد، با این حال دولت عراق پیرو اعتراضات تولیدکنندگان داخلی این کشور به قیمت‌های پایین‌تر سیمان ایرانی در این کشور سیاست‌های سختگیرانه‌ای را برای محصول ایرانی در نظر گرفت که البته این موضوع در حال حاضر هنوز هم ادامه دارد. از جمله این سیاست‌ها وضع تعرفه و اجبار صادرکنندگان ایرانی به دریافت گواهی مبدا بود. این در حالی است که تا پیش از این در حدود 5/ 7 میلیون تن سیمان به عراق صادر می‌شد که نیمی از کل صادرات سیمان ایران را شامل می‌شود.
به این ترتیب باید گفت یکی از موضوعات مهمی که مهمترین بازار ایران را هدف قرار داد، مساله قیمت سیمان بود؛ موضوعی که در صورت عرضه این محصول از کانال بورس کالا این مشکل به آسانی حل خواهد شد. بورس کالا کانالی برای شفافیت قیمتها و جلوگیری از دامپینگ قیمتی یا عدم تعادل در بازارهای داخلی و خارجی است و از این بعد عرضه سیمان از کانال بورس کالا یک مزیت و فرصت محسوب می‌شود. مزیت دیگری که عرضه سیمان در بورس کالا دارد شفافیت قیمت‌های داخلی برای این محصول است. برای روشن شدن این موضوع بد نیست به سیاست‌های دولت قبل در کنترل دستوری قیمت سیمان اشاره کنیم. متاسفانه در دهه 80 دولت با پایین نگه داشتن بهای سیمان در کارخانه‌ها باعث اختلاف شدید قیمتی در این بازار شد که به دلالی‌های گسترده در این بازار منجر شد.
این موضوع اگرچه در حال حاضر در این صنعت دیده نمی‌شود اما هنوز قیمت‌گذاری در این صنعت منطقی و علمی نیست که این موضوع باعث شده در شرایط کنونی که رکود شدیدی را در برنامه‌های ساخت و ساز شاهد هستیم بازارهای صادراتی تنها به شرط شکست قیمتی پایدار بمانند و حتی می‌بینیم که نوعی رقابت منفی بین تولیدکنندگان داخلی برای کسب بازارهای صادراتی ایجاد شده تاجایی که قیمت صادراتی که 65 دلار در هر تن بوده به 30 دلار کاهش یافته است که این قیمت از قیمت‌های داخلی بسیار پایین‌تر است. این در حالی است که سایر کالاها که در بورس کالا مورد خرید و فروش قرار می‌گیرند این قابلیت را دارند تا تجربه‌های مناسبی را در اختیار این صنعت قرار دهند.
با این حال شرایط آنطور که شیخان اعلام کرده رو به بهبود است. وی می‌گوید در سال گذشته با وجود تامین نیاز بازار داخلی حجم قابل توجهی از تولیدات داخلی به بازارهای هدف صادر شد و به دلیل متناسب نبودن میزان عرضه و تقاضا در این بازار، قیمتها دستخوش تغییر نشد. وی اظهار کرد: با توجه به رکود حاکم در بازار داخلی و کاهش خرید و فروش سیمان در بازار، برخی از فعالان سیمان در آستانه ورشکستگی قرار گرفته و حتی کارخانه‌هایی که توجیهی برای عرضه سیمان با قیمت پایین نداشتند، تا مرز تعطیلی پیش رفتند. شیخان افزود: انجمن با توجه به شناختی که از بازار سیمان داشت با وزارتخانه جلساتی را برگزار کرد و حاصل این امر اجرایی شدن طرحی بود که از بهمن ۹۴ به اجرا در آمد و عرضه و تقاضا را به حالت طبیعی در‌آورد و قیمتها به محدوده قیمتی سیمان در سال ۹۳ بازگشت و تخفیفات از بازار سیمان حذف شد که باعث شد اقتصاد صنعت سیمان تا پایان 6 ماهه ۹۵ رو به بهبود حرکت کند.
در این بین کارشناسان و مسوولان می‌گویند با این حال عرضه این محصول در بورس کالا در کنار مزایای قیمتی می‌تواند به شفافیت شرکت‌ها نیز منتهی شود. به گفته کارشناسان در صورت آغاز عرضه‌های صادراتی سیمان در بورس کالا، این محصول با قیمت‌های مناسب‌تری به فروش می‌رسد و با شناسایی خریداران جدید برای سیمان ایران، از ارزان‌فروشی این محصول جلوگیری شده و شاهد افزایش رقابت در این صنعت خواهیم بود. به این ترتیب به نظر می‌رسد هر دو بخش فروش داخلی و صادراتی در بورس کالا به‌صورت هماهنگ در حال پیگیری است که این مساله نیازمند ساختارهای کافی برای عملیاتی شدن آن است.