هرچند این طرح از سال گذشته به صورت محدود و به منظور تحویل 12 هزار واحد مسکونی به خانوارهای دارای دو معلول کلید خورده و در حال ساخت است، ولی به صورت کامل در انتظار تصویب نهایی و پایان طرح مسکن مهر است.
درواقع دولت‌های نهم و دهم و یازدهم هر دو با یک هدف تأمین مسکن آسان برای اقشار کم درآمد جامعه طرح‌های ویژه خود را تدوین کردند که طرح مسکن مهر مربوط به دولت قبل و مسکن اجتماعی متعلق به دولت یازدهم است، ولی مسکن مهر به دلیل اجرای نادرست و استفاده از منابع پرقدرت بانک مرکزی تبعات تورمی شدیدی به همراه داشت و ازسوی دیگر به علت جانمایی نادرست شهرک‌ها هنوز هم پس از گذشت چندین سال بخشی از واحدهای مسکن مهر متقاضی ندارد چراکه ضمن دوری از شهرهای اصلی، فاقد خدمات زیربنایی مانند آب، برق، گاز، مدرسه، کلانتری و درمانگاه هستند.
حال دولت یازدهم با هدف تأمین مسکن برای اقشار کم درآمد بدون اینکه این قشر را از بدنه جامعه جداسازد، طرح مسکن اجتماعی را با هدف ساخت سالانه 125 هزار واحد مسکونی ملکی و اجرا در مدت شش سال و در مجموع برای ساخت و تحویل750 هزار واحد مسکن اجتماعی تدوین کرد که روز گذشته مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی خبرهای تازه‌ای از این طرح داد. درهمین زمینه چگینی از نهایی شدن بسته مسکن اجتماعی در آینده‌ای نزدیک خبر داد. براساس توافق مشترک وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و تعاون با سازمان برنامه و بودجه برای تأمین منابع مالی ساخت سالانه 125 هزار واحد مسکونی تفاهم شده است.
بدین ترتیب وزارت راه و شهرسازی با همکاری سازمان برنامه و بودجه، برنامه‌ای در حوزه مسکن اجتماعی در دست تهیه دارد که در کمیسیون امور زیربنایی دولت چند جلسه درباره آن بحث شده و در شرف نهایی شدن و تصویب قرار دارد. طبق برنامه مشترک وزارت راه و شهرسازی و سازمان برنامه و بودجه، ساخت سالانه ۱25هزار واحد اجاره به شرط تملیک، اجاره‌ای و تولید بسته کامل مسکن اجتماعی در دستور کار قرار دارد و بزودی نهایی و مصوب خواهد شد.
براساس جزئیات طرح مسکن اجتماعی هر ساله ١٢٥هزار واحد مسکن اجتماعی درشهرها ساخته می‌شود که این روند تا شش‌سال ادامه می‌یابد و درنهایت ٧٥٠هزار واحد مسکونی به اقشار کم‌درآمد تحویل داده خواهد شد. دراین خصوص معاون امور مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه در سال اول ۲۰هزار مسکن اجتماعی برای گروه‌های هدف ساخته می‌شود، گفت: زمین موردنیاز این واحدها تأمین شده و واحدهای طرح مسکن اجتماعی هم استیجاری و هم ملکی خواهد بود. به گفته حامد مظاهریان بهترین گروه‌های هدف قابل شناسایی توسط وزارت تعاون مشخص می‌شود و زمین موردنیاز برای ساخت مسکن اجتماعی نیز از سوی وزارت راه تأمین خواهد شد.
گروه‌های درآمدی متوسط رو به پایین، جامعه هدف
مدیرکل برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی با بیان اینکه جامعه هدف بسته مسکن اجتماعی گروه‌های درآمدی متوسط رو به پایین هستند، اظهار کرد: البته در این حوزه تاکنون اقداماتی برای تأمین مسکن اقشار کم درآمد در محدوده بافت فرسوده انجام شده است. از سوی دیگر به‌صورت محدود اقداماتی از سوی وزارت راه در توافق با بنیاد مستضعفان، سازمان ملی زمین و مسکن آغاز شده است.او ادامه داد: در حال حاضر توافق وزارت راه و شهرسازی با وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی منتظر دریافت منابع و اتمام طرح تحویل واحدهای مسکن مهر است.
چگینی تصریح کرد: در حال حاضر ۱۲ هزار واحد برای گروه‌های کم درآمد و خانواده‌های دارای معلول تحت پوشش نهادها در دست ساخت است.به گفته وی، در مکان‌یابی ساخت مسکن اجتماعی برای رعایت حقوق شهروندی، به اختلاط طبقه پردرآمد، متوسط و کم‌درآمد توجه شده است چراکه جداسازی اقشار مختلف درآمدی از یکدیگرعارضه‌های اجتماعی متعددی را در پی خواهد داشت.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن با اشاره به برنامه‌های وزارت راه و شهرسازی برای بازسازی محلات در بافت‌های فرسوده گفت: وزارت راه و شهرسازی از ابتدای کار خود در دولت یازدهم بازسازی و بازآفرینی ۲۷۰ محله را در دستور کار قرار داده است. مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن با اشاره به اینکه مسکن اجتماعی یک عنوان است، گفت: اجرای مسکن اجتماعی بدین‌معنا نیست که اجراکنندگان و سازندگان در جاهایی مشخص مسکن بسازند زیرا با این کار اساساً به جدایی‌گزینی اقشار پردرآمد از کم‌درآمدها دامن می‌زنیم بلکه هدف اختلاط همه اقشار جامعه در کنار یکدیگر است. خبر دیگری که چگینی اعلام می‌کند احتمال ورود دولت به تأمین مسکن اجاره‌ای برای خانوارهای کم درآمد است. به گفته وی ممکن است در آینده وزارت راه و شهرسازی بخواهد یک سری واحدهای مسکونی را با قیمت ارزان اجاره دهد.
استقبال انبوه سازان از مسکن اجتماعی
درحالی بزودی طرح و بسته مسکن اجتماعی در دولت نهایی و تصویب می‌شود که انبوه سازان نیز برای ورود به این طرح اعلام آمادگی می‌کنند. رئیس کانون انبوه سازان استان تهران در گفت‌و‌گو با «ایران» درپاسخ به این سؤال که آیا انبوه سازان برای مشارکت در ساخت واحدهای مسکن اجتماعی تمایل دارند؟ اظهارکرد: درواقع به دلیل اینکه هنوز جزئیات کامل این طرح از سوی دولت اعلام نشده است، انبوه سازان نتوانسته‌اند برای ورود به این طرح اقدام کنند.
ایرج رهبر ادامه داد: هم‌اکنون تجهیزات صنعتی‌سازی که انبوه سازان در طرح مسکن مهر خریداری کرده‌اند، بیکار مانده است و برهمین اساس انبوه سازان از طرح جدید دولت استقبال خواهند کرد.
وی تأکید کرد: شرایط ساخت مسکن به هر طریقی که باشد انبوه سازان تمایل دارند که در آن مشارکت کنند. به گفته وی البته در ابتدا دولت باید تمام جزئیات و شرایط ساخت و تحویل واحدهای مسکن اجتماعی را اعلام کند تا سازندگان و انبوه سازان مسکن با آگاهی وارد این طرح شوند.
نحوه تأمین منابع مالی
برای جلوگیری از آثار منفی استفاده از منابع بانک مرکزی که در طرح مسکن مهر عملیاتی شد، در طرح مسکن اجتماعی تکیه بر چندین محل مختلف برای تأمین مالی این طرح است تا کمترین آثار تورمی را به همراه داشته باشد. براین اساس منابع مالی این طرح از محل‌های «یارانه‌های مسکن»، «مابه‌التفاوت نرخ تسهیلات»، «منابع داخلی وزارت‌های راه و شهرسازی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی»، «تسهیلات بانکی»، «آورده متقاضیان» و «خیران مسکن‌ساز» تأمین خواهد‌شد. پیش‌بینی شده متناسب با پیشرفت کار با موافقت بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه ردیف‌های مناسب برای تأمین مالی طرح‌ها اختصاص یابد.
معیار شناسایی افراد کم‌درآمد
در این طرح که ویژه اقشار کم‌درآمد و دهک‌های اول و دوم جامعه تدوین شده، روش‌های مختلفی برای تأمین مسکن این خانوارها پیش‌بینی شده‌است که به مرور و در طول ۶سال اجرایی می‌شود. طرح تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد علاوه بر اینکه افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی را شامل می‌شود، گروه‌های دیگری که تحت پوشش نهادهای حمایتی نیستند اما از اقشار کم‌درآمد محسوب می‌شوند را نیز دربرمی‌گیرد که شناسایی این گروه‌ها برعهده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است. بر این اساس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ساز و کار شناسایی را در نظر گرفته و براساس تفاهمنامه مسئولیت‌های مشخصی را برعهده گرفته و کاملاً برای این امر تجهیز شده است. گروه اول متقاضیان این طرح گروه‌های کم‌درآمد جامعه هستند اما بخش دیگری از جامعه هدف این طرح شامل اقشار میانی جامعه می‌شود؛ در این بخش تأمین مسکن کارگرانی که نیازمند حمایت برای خرید مسکن ازجمله پرداخت تسهیلات هستند در نظرگرفته‌شده‌اند؛ همچنین از طریق تأمین زمین و با شرط ساخت می‌توان به نیاز گروه‌های شناسایی‌شده پاسخ داد.