حسابداری - مفهوم اهمیت در حسابرسی و تاثیر آن بر اظهار نظر حسابرس

«اهمیت » یکی از مفاهیم فراگیر در حسابداری وحسابرسی است که مشترکاً اما با کاربردی جداگانه مورد استفاده قرار می گیرد. طبق تعریف " اطلاعاتی با اهمیت تلقی می شود که ارائه نکردن یا ارائه نادرست آن قضاوت وتصمیم گیری یک استفاده کننده منطقی از صورتهای مالی درباره امور واحد اقتصادی را تغییر دهد ". «اهمیت » در حسابداری برتصمیمهای مربوط به جمع آوری ، طبقه بندی ، تلخیص ، ارائه وافشای اطلاعات مرتبطبافعالیتهای واحد اقتصادی تاثیر می گذارد . «اهمیت » مفهومی نسبی است ، درجه اهمیت اقلام به کمیت ، ماهیت ، شرایط ایجاد ، نوع واندازه واحد اقتصادی بستگی دارد . همچنین اهمیت درحسابداری کیفیتی آستانه ای است که قبل از سایر که قبل از سایر ویژگیهای کیفی اطلاعات مالی ودر پرتو ویژگیهایی چون «مربوط بودن » و « قابل اعتمادبودن » مورد توجه قرار می گیرد . به عبارتی ، اطلاعات مالی زمانی در تصمیم گیری سودمند است که با اهمیت باشد . این مفهوم بر دستیابی به کیفیت مطلوب اطلاعات مالی ، ایجاد تعادل منطقی بین ویژگیهای کیفی اطلاعات مالی و استنتاج و به کارگیری اصول حسابداری اثرمی گذارد . از طرفی اهمیت مفهومی قضاوتی است که مبنای آن قضاوت انسانی است . این قضاوت زمانی بدرستی صورت می گیرد که توسط افرادی ذیصلاح و مطلع که به کلیه اطلاعات دسترسی دارند اعمال گردد . به علاوه اهمیت مفهومی استفاده کننده مدار است ، چون موضوعی بااهمیت است که بر تصمیمات استفاده کنندگان صورتهای مالی تاثیر می گذارد.
● مفهوم اهمیت در حسابرسی
مفهوم اهیمت در حسابرسی ، کلیه مراحل فرایند حسابرسی را در بر می گیرد . هدف حسابرسی مستقل ، انجام حسابرسی در چارچوب استانداردهای حسابرسی جهت کسب اطمینانی معقول از نبود اشتباه یا تحریفی «بااهمیت » در صورتهای مالی و اظهار نظر نسبت به « ارائه مطلوب » آن در انطباق با استانداردهای حسابداری ، از کلیه جنبه های « بااهمیت » و نهایتاً اعتبار بخشی به آن است . اما اظهار نظر حسابرسی به دلیل محدودیتهای ذاتی هر کار حسابرسیاز جمله نمونه گیری ، درجه متفاوت متقاعدکنندگی شواهدحسابرسی ، ویژگیهای سیستم حسابداری وکنترل داخلی ، ونیز محدودیتهای ذاتی اندازه گیری در حسابداری (انجام برآورد وتخصیص ) لزوماً مطلق نیست ، یعنی اظهار نظر حسابرسی در دامنه ای از « دقت قابل قبول » یا پذیرش میزانی از « اهمیت » با کسب اطمینانی معقول یا پذیرش میزانی از « احتمال خطر » صورت می گیرد . لذا مفاهیم «اهیمت » و«احتمال خطر » زیر بنای اظهار نظر حسابرسی نسبت به «ارائه مطلوب » صورتهای مالی را تشکیل می دهد .
طبق استانداردهای حسابرسی، حسابرس باید « اهمیت » ورابطه آن با « احتمال خطر حسابرسی » را ارزیابی کند. حسابرسان درکلیه مراحل حسابرسی با قضاوت ها وتصمیم های مربوط به اهمیت در گیرند . در مرحله برنامه ریزی ، حسابرس برای تعیین حجم ، نوع ، ماهیت وزمانبندی آزمونهای حسابرسی باید میزان قابل قبولی از «اهمیت » را مشخص کند که بتواند اشتباههایا تحریفهای بااهمیت موجود را کشف کند. همچنین درمرحله اظهار نظر حسابرس باید نسبت به «بااهمیت » بودن یانبودن آثار مجموع اشتباهها وتحریفها جهت تعیین نوع اظهار نظر حسابرسی قضاوت کند .
حسابرسان در قضاوتهای مربوط به تعیین سطح اهمیت دوگروه عوامل را درنظر می گیرند . برخی ازاین عوامل مانند مبالغ سود خالص ، مجموع دارائیها ،مجموع درآمدهاو... کمی وقابل اندازه گیری است( عوامل تعیین کننده ) . برخی عوامل دیگر مانند عمدی یا غیر عمدی بودن ، عادی یا غیر عادی بودن، ماهیت مبلغ مورد قضاوت و... کیفی است وبه ماهیت وشرایط اقلام مورد قضاوت وویژگیهای محیطی واحد مورد رسیدگی ارتباط دارد(عوامل تعدیل کننده ).
● تحقیق انجام شده
مفهوم اهمیت درحسابرسی و تاثیر آن بر اظهار نظر حسابرسان موضوع تحقیقی تجربی است که نگارندگان مقاله انجام داده اند.هدف این تحقیق :
۱) شناسایی عوامل کمی وکیفی موثر در تعیین سطح اهمیت حسابرسی صورتهای مالی توسط حسابرسان مستقل والویت بندی آنها
۲) تعیین میزان توافق عمومی حسابرسان در انتخاب وبه کارگیری رهنمودهای کمی اهمیت درپروژه های حسابرسی انجام شده .
۳) شناسایی مشکلات ، موانع وضرورت تدوین رهنمود کمی اهمیت در ایران است .
فرضیات تحقیق در سه گروه شامل ، فرضیات گروه اول که به اندازه گیری «میزان ارتباط» ۱۵ عامل کمی با تعیین سطح اهمیت و فرضیات گروه دوم که به اندازه گیری «میزان ارتباط » ۱۵ عامل کیفی با تعدیل سطح اهمیت در حسابرسی می پردازد. فرضیه گروه سوم به اندازه گیری میزان توافق عمومی حسابرسان در کاربرد رهنمودهای کمی اهمیت در حسابرسیهای انجام شده به منظور اظهار نظر نسبت به صورتهای مالی ، اختصاص یافته است .
روش اجرای این تحقیق در دو مرحله با استفاده از نظرخواهی (پرسشنامه ) و مشاهده عینی شواهد( اسنادکاوی ) انجام گرفته است .
درمرحله اول ابتدا عوامل موثر بر قضاوتهای اهمیت بر اساس مبانی نظری ومطالعات وتحقیقات انجام شده شناسایی شد ، سپس این عوامل با استفاده از نظر متخصصان ، با محیط حسابرسی ایران متناسب گردید . آنگاه با استفاده از پرسشنامه کتبی از متخصصان در خصوص میزان ارتباط این عوامل با تعیین « سطح اهمیت حسابرسی » ونیز رهنمودهای کمی اهمیت مورد استفاده آنان نظر خواهی شد ، ضمن آنکه موانع ، مشکلات و ضرورت تدوین رهنمود کمی اهمیت درایرران نیز مورد پرسش قرار گرفت . در این مرحله ضمن شناسایی والویت بندی عوامل کمی و کیفی موثر در تعیین سطح اهمیت حسابرسی ، رهنمودهای کمی «اهمیت » مورد توافق حسابرسان مشخص شد وبرای مرحله دوم تحقیق انتخاب گردید . جامعه آماری مرحله اول ، مدیران حسابرسی سازمان حسابرسی و مدیران بخش خصوصی همکار با آن سازمان، شامل حسابداران رسمی عضو جامعه حسابداران رسمی وحسابرسان معتمد سازمان بورس اوراق بهادار تهران بودند که ۷۰ نفر آنان در نمونه انتخابی مورد پرسش قرار گرفتند .
در مرحله دوم تحقیق ، برای اعتبار بخشیدن به نتایج حاصل از نطرخواهی واندازه گیری میزان پایبندی حسابرسان ورعایت رهنمودهای کمی اهمیت مورد توافق ( درمرحله نظر خواهی ) در پروژه های حسابرسی انجام شده ، شواهد عینی ( پرونده هاو گزارشهای حسابرسی ) جهت شناسایی قضاوتهای اهمیت اعمال شده در عمل مورد بررسی قرار گرفت . چنانچه قضاوتهای اهمیت در شرایط واقعی منطبق با آستانه ورهنمود کمی اهمیت مورد توافق ( نظرخواهی ) باشد ، می توان نتیجه گیری کرد که حسابرسان در عمل رهنمودهای کمی مورد توافق را رعایت کرده اند .
جامعه آماری مرحله دوم تحقیق را گزارشها وپرونده های حسابرسی شرکتهایی که طی سالهای ۱۳۷۸ و۱۳۸۰ توسط سازمان حسابرسی حسابرسی شده و اظهار نظر غیر مقبول ( مشروط ، مردود وعدم اظهار نظر ) دریافت کرده اند ، تشکیل می داد از این جامعه تعداد ۲۲۳ شرکت انتخاب شد و مورد پژوهش قرار گرفت .
● نتایج تحقیق
شواهد ونتایج حاصل از اطلاعات جمع آوری شده از پرسشنامه وشواهد عینی طی دو مرحله تحقیق ، مورد تجزیه وتحلیل وآزمونهای آماری مناسب قرار گرفت . نتایج تحقیق نشان دادکه :
۱) عوامل کمی ( تعیین کننده ) چون اندازه قلم مورد قضاوت ، مبلغ مجموع داراییها ودرآمدها ، مبلغ سود خالص ، مبلغ حقوق صاحبان سرمایه ، مبلغ اصلی وطبقات اصلی وابسته به قلم مورد قضاوت در صورتهای مالی ، مهمترین عوامل کمی در تعیین سطح اهمیت حسابرسی هستند .
۲) عوامل کیفی ( تعدیل کننده ) چون فراگیر بودن آثار اشتباه بر بخشهای مختلف صورتهای مالی ، ارتباط قلم مورد قضاوت با معاملات اشخاص وابسته وشبهه دار ، ماهیت عمدی یا غیر عمدی بودن ، عادی یا غیر عادی بودن ، برآوردی یا قابل تعیین بودن ، تخطی از الزامات قانونی ومقرراتی واحتمال خطر حسابرسی قلم مورد قضاوت ، عوامل کیفی هستند که منجر به تعدیل سطح اهمیت حسابرسی شود. در این رابطه ، تاثیر قلم مورد قضاوت بر روندها بویژه روند سود خالص ، موقعیت سودآوری ، نقدینگی وتوان باز پرداخت بدهیها ، انتظارات وپیش بینی های تحلیل گران مالی و استفاده کنندگان صورتهای مالی ، عوامل کیفی دیگر ی است که باید مورد توجه قرار گیرد . همچنین عامل کیفی فراگیر بودن آثار اشتباهها وتحریفها بربخشهای مختلف صورتهای مالی از دیدگاه مدیران حسابرسی عامل مسلط در تعیین مرز اظهار نظر ( بین مشروط با مردود وعدم اظهار نظر ) تلقی می شود ، زیرا این عامل کلیت صورتهای مالی را در بر می گیرد .
۳) رهنمودهای کمی مبتنی بر مجموع داراییها ، مجموع درآمدها ، متوسط آنها وحقوق صاحبان سرمایه ( به میزان ۱ تا ۳ در صد ) ونی رهنمود کمی مبتنی بر سود خالص قبل از مالیات ( بالاتر از ۵ درصد ) مورد توافق مدیران حسابرسی است . در این مورد کاربرد رهنمود کمی متوسط مجموع داراییها ودرآمدها ( توصیه شده توسط سازمان حسابرسی ) توام با رهنمود کمی سود خالص قبل از مالیات ، قضاوتهای اهمیت را بهبود می بخشد .
۴) نتایج تحقیق نشانگر ضرورت تدوین رهنمود کمی اهمیت توسط مراجع حرفه ای ایران است .وجود چنین رهنمودی موجب یکنواختی در اظهار نظرهای حسابرسی در شرایط مشابه ، رفع مشکلات ناشی از تغییر حسابرسان ، یکنواختی حجم کار حسابرسی ودرنهایت بهبود اثربخشی وکارایی حسابرسی می شود .
۵) بررسی شواهد عینی نشان می دهد که حسابرسان درایران ، به جنبه های زیر از استاندارد حسابرسی اهمیت کمتر توجه می کنند:
الف ) حسابرسان از مفهوم اهمیت در مرحله برنامه ریزی حسابرسی کمتر استفاده می کنند، ویا سطح اهمیت مورد استفاده را درکاربرگهای حسابرسی مدون نمی کنند.
ب ) حسابرسان به رابطه معکوس اهمیت واحتمال خطر حسابرسی حسابرسی در حسابرسیهای انجام شده ، بویژه تعدیل آزمونهای محتوی وآزمون کنترل ، هنگامی که مبلغ اهمیت در مرحله ارزیابی نهایی پایینتر ازبراورد اولیه اهمیت است ، توجه نمی کنند .
ج ) حسابرسان درمرحله ارزیابی نهایی ، تنها اشتباهها وتحریفهای کشف شده را مد نظر قرار می دهند وبه آثار اشتباهات تعمیم یافته وبالقوه( برآوردی ) جهت تعیین آثار مجموع اشتباهات ، توجه نمی کنند.
د) حسابرسان ، به رابطه اهمیت با کفایت وقابلیت قبول شواهد حسابرسی کمتر توجه نشان می دهند .
● پیشنهادها
براساس یافته های تحقیق وتجربه های محققان این تحقیق توصیه می شود حسابرسان ضمن توجه به یافته های تحقیق به شرح فوق :
الف ) در قرارداد یا توافقنامه حسابرسی به مسئلیت مدیریت در ثبت واصلاح کلیه تعدیلات کشف شده ، صرف نظر از اهمیت آن اشاره کنند .
ب) در نامه تاییدیه مدیران به این مطلب که مدیریت اثرات کلیه تحریفهای کم اهمیت را نسبت به صورتهای مالی منفرداً ویا در مجموع مدنظر قرار می دهد تاکید شود .
ج) حسابرسان کلیه اشتباهها وتحریفهای اصلاح نشده را به اطلاع مدیریت عالی یا کمیته حسابرسی شرکت برسانند .
د) در قضاوتهای اهمیت حتماً به ماهیت اقلام وعوامل کیفی توجه شود وآثار اشتباهها وتحریفها ابتدا منفرداًو سپس در مجموع نسبت به صورتهای مالی مد نظر قرارگیرد .
ه) در استاندارد حسابرسی اهمیت ، ضمن تاکید بر کاربرد مفهوم اهمیت در مرحله برنامه ریزی ومدون کردن میزان اهمیت وتغییرات بعدی آن در کاربرگهای حسابرسی ، به کارگیری عوامل کیفی در قضاوتهای اهمیت (باذکر عوامل ) مورد تاکید قرار گیرد .
از آنجا که آثار اقلام مورد قضاوت بر ترازنامه ، صورت سود وزیان ویا اشتباهات ناشی از طبقه بندی اقلام ممکن است متفاوت باشد ، لذا توصیه می شود قضاوتهای اهمیت در مرحله ارزیابی نهایی واظهار نظر به شکل زیر انجام شود:
الف ) برای قضاوتهای اهمیت که بر سود خالص اثر می گزارد ازاقل رهنمودهای کمی مبتنی برسود خالص ، مجموع داراییها و مجموع درآمدها استفاده شود.
ب) برای قضاوتهای اهمیت موثر بر خالص داراییها یا حقوق صاحبان سرمایه از اقل رهنمودهای کمی مبتنی بر حقوق صاحبان سرمایه ومجموع داراییها استفاده شود.
ج) در مورد اقلامی که تنها بر طبقه بندی موثر است ، چنانچه طبقه بندی مربوط به صورت سود وزیان باشد از رهنمود کمی مبتنی بر درآمدها وچنانچه طبقه بندی منحصر به اقلام ترازنامه باشد ازرهنمود کمی مبتنی بر مجموعه داراییها استفاده شود .
د) افشای سطح اهمیت درگزارشهای حسابرسی ویا صورتهای مالی جهت استفاده کنندگان یکی از راههای برطرف کردن مشکلات مربوط به اهمیت است . طبعاً چنین افشایی ضمن اینکه سطوح اهمیت را در شرایط مشابه یکسان می سازد ، مورد نیاز استفاده کنندگان است وبعد از چند سال نظرات حسابرسان واستفاده کنندگان رادراین مورد به یکدیگر نزدیک می کند.
حسابداری هنر ثبت ، طبقه بندی وتلخیص معاملات و وقایع به روشی موثر ودرقالب پول است ، وقایع ومعاملاتی که یا حداقل یک ویژگی مالی دارند ویا منجر به نتایج مالی می شوند . انجمن حسابداران آمریکا دکتر حسین کثیری دکتر یحیی حساس یگانه 

اپلیکیشن اندروید تلگرام اینستاگرام