اخذ مالیات در کشورها همواره یکی از مطمئن ترین شیوه های درآمدزایی است و به توزیع مجدد ثروت کمک می کند. در میان تقسیم بندی های دریافت مالیات روش های مختلفی مانند مالیات بر درآمدهای افراد و مالیات بر مصرف وجود دارد. که در این میان مالیات بر درآمد نیازمند شفافیت اقتصادی بالایی است و می بایست دولت ها بر اساس محاسبه درست درآمد افراد اقدام به وضع مالیات بکنند.
در کشور ما که از سالهای دهه 80 درامد نفتی روبه کاهشی پیدا کرد و به تبع آن اقتصاد هم در مرحله رونق نبود، تصمیم گیری های کلان بر این شد که موضوع دریافت مالیات بر مصرف که از سال 66 به طور جدی در کشور مطرح شده بود را به طور جدی به اجرا در آورند. به همین دلیل شیوه اخذمالیات بر ارزش افزوده به اجرا درآمد.
مالیات بر ارزش افزوده روش اخذ مالیاتی است که مصرف کننده نهایی می بایست آن را بپردازد و تاحدی هم به شفافیت درآمدی کمک می کند. در کشور ما به طور عام رقم محاسبه این مالیات 9درصد است و هر کالایی که به فروش می رسد به ازای 9درصد مبلغ آن محاسبه می شود و از خریدار محصول که می تواند کالا یا خدمات باشد دریافت می شود.
اما برخی از فعالیت ها هستند که حالت خاصی دارد و دریافت مالیات به این روش از سوی صاحبان برخی مشاغل همواره مورد اعتراض مسولان کشور قرار می گرفته است. صنف طلافروشی ازجمله این مشاغل هستند.
فعالان صنف تولید و عرضه طلابر این باور هستند که طلا یک کالای سرمایه ای برای مردم است و دریافت مالیات از مصرف کننده این کالا به کاهش تمایل خریدار منجر می شود. از طرفی هم دریافت مالیات از کل مبلغ طلا همواره مورد اعتراض این صنف قرار داشته است به طوری که این گروه می گویند طلای خام به صورت شمش و طلای بازیافت شده مشمول ارزش افزوده نمی شود و این مالیات می بایست فقط از محل اجرت ساخت طلا تعلق گیرد.
در همین خصوص با یک کارشناس اقتصادی پیرامون لزوم دریافت مالیات بر ارزش افزوده، صحبت کردیم.
ابراهیم رزاقی با بیان اینکه مالیات بر ارزش افزوده را می توان یک روش ضرر بخش برای مصرف کننده و تولید کننده دانست، گفت: با دریافت مالیات بر ارزش افزوده از مصرف کننده همه این افراد به یک چشم نگریسته می شوند و این باعث می شود که عدالت در مورد این دسته به اجرا در نیاید. از طرفی هم با دریافت مالیات بر ارزش افزوده از مصرف کننده توان این دسته کاهش می یابد و به این شکل تولید کننده هم در نهایت از این چرخه متضرر می شود.
وی افزود: در روش اخذ مالیات عادلانه که امروز حتی در کشورهای پیشرفته هم به اجرا در می آید منبع اتکای دولت به مالیات بر درآمدهای مستقیم افراد است. به این شکل که به طور شفاف درآمد افراد مورد محاسبه قرار می گیرد و از طرفی هم متناسب با توان پرداخت افراد و دارایی های کل افراد مالیات وضع می شود.
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه می بایست در کشور بر تولید تکیه بیشتری شود، خاطرنشان کرد: وضع مالیات با تولید باید یک رابطه منطقی داشته باشد و در جهت حمایت از تولید باشد. بدین شکل که هرجا فعالیتی تولیدی صورت می گیرد روش های اخذ مالیات حمایتی باشد. در حالی که می بینیم مالیات بر ارزش افزوده چنین نگاهی را به تولید نداشته است و با فشار یکسان بر حلقه نهایی مصرف و کاهش قدرت خرید بیشتر اقشار جامعه به تولید هم ضربه وارد کرده است.
رزاقی سپس این طور ادامه داد: در خصوص تولیدکننده ها و مصرف کننده هایی که کالای لوکس را مورد معامله قرار می دهند، وضعیت برای دریافت مالیات بر ارزش افزوده تفاوت می کند. به این دلیل که مصرف کننده این کالاها از یک توان نسبی برخوردار است و با پرداخت چنین مالیاتی تحت فشار قرار نمی گیرد.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه در صنف طلا هم دریافت مالیات بر ارزش افزوده جنبه عادلانه ای ندارد، گفت: در شرایطی که اکثر اقشار جامعه در حالت فقر به سر می برند. دریافت مالیات بر کل مبلغ طلا باعث می شود مشتریان از بازار طلا خارج شوند. طلا برای افراد با درآمدهای مختلف جنبه پس انداز زندگی دارد و به همین دلیل برای دریافت مالیات در این بخش باید حساسیت بیشتری به کار رود.
وی در بخش دیگری از صحبت خود با انتقاد از اینکه شفافیت مالی در ایران کاهش یافته است و به همین دلیل دولت امکان دریافت مالیات از درآمد افراد را از دست داده است، اعلام کرد: در شرایطی که فساد مالیاتی سال به سال افزایش می یابد و اطلاعات کاملی از درآمد افراد در دست نداریم، ترجیح دولت ها بر این است تا با روش اخذ مالیات بر ارزش افزوده که امکان وصول راحت تری دارد منابع درآمدی خود را تامین کنند.