نبرد با خام فروشی با توسعه صنعت پتروشیمی

فاز دومپتروشیمی کارون و پتروشیمی تخت جمشید هفته گذشته با حضور اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری، بیژن زنگنه وزیر نفت، مرضیه شاهدایی معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی، استاندار خوزستان و نماینده ماهشهر در مجلس شورای اسلامی افتتاح شد، آن هم در روزهایی که صنایع بزرگ کشور می کوشند با شعار «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» همسو شوند.
در این میان طرح های بسیاری در عرصه های گوناگون اقتصادی کشور افتتاح شده و پالایشگاه های پتروشیمی، گل سرسبد این طرح ها هستند.
شعله های برافراشته بر فراز پالایشگاه های بندر ماهشهر، نشان از غیرت تولیدکنندگان داخلی دارد؛ آنان که در طول شبانه روز می کوشند تا در این عرصه گام های موثری برداشته شود و مصداق آن پتروشیمی کارون در تولید محصولات منحصر به فردی است که در خاورمیانه رقیب ندارد.
واحد «متیل دی فنیل دی ایزوسیانات» (MDI ) کارون منحصر به فرد است و از نظر کیفی تنها چند شرکت صاحب نام بین المللی با آن قابل رقابتند. فاز 2 پتروشیمی کارون دارای پنج واحد است که عملیات پیش راه اندازی و راه اندازی آن از آبان سال 1394 با راه اندازی کامل 2 واحد آن در آذر همان سال آغاز شد و عملیات پیش راه اندازی و راه اندازی سه واحد باقیمانده از اردیبهشت امسال آغاز و در نهایت با تولید محصول ام.دی.آی (MDI) در گریدهای مختلف در فاز دوم شرکت پتروشیمی کارون به بهره برداری کامل رسید.
با تکمیل واحد ام.دی.آی (MDI) از خروج 300 میلیون دلار ارز از کشور جلوگیری می ‌شود. همچنین قرار است تولید در سال 96 به ظرفیت پایدار برسد. ظرفیت اسمی هر یک از فازهای کارون، 40 هزار تن است و این شرکت تنها تولیدکننده تی.دی.آی (MDI) در خاورمیانه به شمار می رود؛ از این محصول در تولید اسفنج استفاده می ‌شود.
ام.دی.آی (MDI) نیز در آسیای غربی و خاورمیانه، تنها در ایران تولید می ‌شود و در تولید اسفنج های سخت کاربرد دارد. شرکت پتروشیمی تخت جمشید نیز در سایت 2 منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی واقع است که در فاز نخست 50 هزار تن شامل اس.بی.آر (SBR ) و پی.بی.آر ( PBR) را در چرخه تولید دارد. واحد پی.بی.آر (PBR)با ظرفیت 35 هزار تن در سال و با سرمایه گذاری 2 هزار و 540 میلیارد ریال و اشتغال زایی 700 نفر در زمان ساخت و 200 نفر در زمان بهره برداری است. تولیدات این واحد برای تامین مواد اولیه صنایع لاستیک سازی مورد استفاده قرار می گیرد و لیسانس واحد پی.بی.آر (PBR) از سوی شرکت اسپک، بومی سازی شده است.
خوراک مورد نیاز پتروشیمی تخت جمشید شامل منومر 1 و3 بوتادین و استایرن است که به ترتیب از پتروشیمی امیرکبیر به وسیله خط لوله و پتروشیمی پارس با تانکر تامین می ‌شود. همچنین عمده یوتیلیتی (سرویس های جانبی) مورد نیاز این طرح شامل بخار، آب خنک کننده توسط واحدهای احداثی در داخل شرکت تامین می ‌شود و سایر سرویس های جانبی از قبیل برق از پتروشیمی فجر تامین خواهد شد.
شرکت پتروشیمی تخت جمشید با نگاه ویژه به ملاحظات زیست محیطی در زمینه کاهش تولید آلاینده های هوا، بهینه سازی و کاهش مصرف انرژی بر اساس استانداردهای روز، طراحی شده و از یک واحد تصفیه پساب بومی بسیار پیشرفته با سرمایه گذاری افزون بر 500 میلیارد ریال برخوردار است.

اولویت های نخست کشور
اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری در آیین بهره برداری از فاز 2 پتروشیمی کارون و پتروشیمی تخت جمشید گفت: راه اندازی 12 طرح پتروشیمی براساس سیاست های اقتصاد مقاومتی در سال اقدام و عمل از اولویت های نخست کشور بود که تعدادی به بهره برداری رسیده اند و بقیه هم به زودی افتتاح خواهند شد.
درون زا بودن، برون گرایی، دانش بنیان بودن و مردمی بودن، از مشخصه سیاست های اقتصاد مقاومتی است که صنعت پتروشیمی تمام این مشخصه ها را دارد. این صنعت به دلیل استفاده از ظرفیت های داخل کشور درونزا، به سبب امکان صادرات همه محصولات پتروشیمی، برونگرا و به جهت کاربرد سطح بالای دانش در ایجاد و بهره برداری، صنعتی دانش بنیان است.
خام فروشی این روزها کلیدواژه مشکلات اقتصادی ایران شده و سیاستگذاران اقتصادی در دولت یازدهم هم از ابتدای سکانداری شان تلاش کردند تا مقابل این پدیده ایستادگی کنند که صنعت پتروشیمی نیز، از این قاعده مستثنی نیست.
اسحاق جهانگیری در این زمینه می گوید: صنعت پتروشیمی یکی از صنایعی است که از خام فروشی منابع جلوگیری می کند و بیشترین ارزش افزوده را برای کشور به همراه دارد، همچنین توسعه این صنعت مانند لوکوموتیوی است که دهها رشته دیگر را به دنبال خود فعال می کند.
باید به بخش خصوصی میدان، امنیت و اعتبار داده شود و هنر مدیران کشور باید رفع موانع بخش خصوصی باشد تا با همکاری این بخش، بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور برطرف شود. بسیاری از شرکت های خارجی علاقه مند به سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی ایران هستند، زیرا در مقطع کنونی ایران می تواند برای دنیا یک کانون توسعه باشد که بسیاری از مشکلات اقتصادی را هم حل می کند. کشور ظرفیت سرمایه گذاری چند صد میلیارد دلاری را دارد.

سال استثنایی
جمهوری اسلامی ایران در صدر کشورهای دارنده ذخایر نفت و گاز جهان قرار دارد و تبدیل این منابع به محصولات نهایی با ارزش افزوده بالا، یکی از سیاست های راهبردی وزارت نفت است که این رویکرد، صنعت پتروشیمی را در برنامه های توسعه ای وزارت نفت در جایگاهی ویژه قرار می دهد.
بیژن زنگنه، وزیر نفت در آیین بهره برداری از فاز 2 پتروشیمی کارون و پتروشیمی تخت جمشید در این باره گفت: امسال سالی استثنایی برای صنعت پتروشیمی است، زیرا افزایش تولید محصولات پتروشیمی سبب ایجاد ارزش افزوده بالاتر شده و در نتیجه تاثیری مثبت بر زندگی مردم داشته است.
طرح های پلی اتیلن خطی لرستان با ظرفیت 330 هزار تن، اسید سولفوریک ارومیه با ظرفیت 50 هزار تن، پلی اتیلن خطی مهاباد با ظرفیت 330 هزار تن و طرح اوره و آمونیاک شهدای مرودشت با ظرفیت 1.8 میلیون تن، از طرح های صنعت پتروشیمی هستند که امسال به بهره برداری رسیده اند.
در کنار بهره برداری از طرح پلی استایرن تخت جمشید با ظرفیت 80 هزار تن و فاز 2 پتروشیمی کارون که شاهد آن بودیم، فاز 2 کاویان با ظرفیت یک میلیون و 100 هزار تن اتیلن، پلی استایرن انتخاب با ظرفیت 250 هزار تن، پلی اتیلن سبک کردستان با ظرفیت 300 هزار تن، فاز 3 پتروشیمی پردیس با ظرفیت 1.7 میلیون تن آمونیاک و اوره و متانول کاوه با ظرفیت 2.3 میلیون تن به عنوان بزرگترین طرح متانول جهان، از طرح هایی است که به زودی به بهره برداری خواهند رسید.
ظرفیت طرح هایی که تا پایان دولت یازدهم اجرایی می ‌شود، 9 میلیون تن است که با سرمایه گذاری پنج تا 5.5 میلیارد دلار در این طرح ها، افزایش تولیدی در همین حدود خواهیم داشت.
بهره برداری از فاز 2 پتروشیمی کارون و پتروشیمی تخت جمشید در ماهشهر، از نمونه های بارز اقتصاد مقاومتی است. وزیر نفت در این باره می گوید: این طرح ها از مصادیق بارز تکمیل زنجیره تولید است که با تبدیل خوراک های دریافتی مختلف از واحدهای متفاوت به ارزش افزوده بالاتر علاوه بر ایجاد قدرت برای کشور در صنایع دیگر نیز استفاده می شوند.
برای اجرای 2 طرح بهره برداری شده، استفاده چندانی از صندوق توسعه ملی نشده است، اجرای برجام سبب تامین 2 میلیارد دلار منابع برای بیدبلند بدون استفاده از صندوق توسعه ملی و با کمک سرمایه خارجی شد.
در عسلویه، فضایی برای توسعه و سرمایه گذاری وجود ندارد، از این رو برای ایجاد یک جریان توسعه ای، اختصاص زمینی به مساحت حدود سه هزار هکتار در ماهشهر تصویب شد.
جهشی که صنعت پتروشیمی در سال های 76 و 77 داشت و تولید محصولات صنعت از حدود یک میلیارد دلار به بالای 20 میلیارد دلار رسید، باید تکرار شود و برای تحقق این هدف، شاهد هستیم که ارزش محصولات پتروشیمی از چهار سال گذشته افزایشی حدود 6 میلیارد دلاری داشته است.
واگذاری طرح های ان.جی.ال به بخش خصوصی، از راهکارهای تسریع تولید خوراک پتروشیمی ها و همچنین جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت است، ان.جی.ال 3100، 3200، 2400 و بیدبلند همه در برنامه هایی وزارت نفت برای تامین خوراک پتروشیمی ها هستند.

شکوفایی صنعت پتروشیمی با ورود بخش خصوصی
بخش خصوصی در صنعت پتروشیمی ایران یکی از ارکان توسعه این صنعت رو به رشد به شمار می رود و افزایش سطح همکاری میان بخش خصوصی با شرکت ملی صنایع پتروشیمی می تواند هدف های پیش بینی شده را برای تولید محقق کند.
در این باره مرضیه شاهدایی، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی، در آیین بهره برداری از فاز 2 پتروشیمی کارون و پتروشیمی تخت جمشید، گفت: 2 طرح فاز 2 پتروشیمی کارون و پتروشیمی تخت جمشید از سوی بخش خصوصی داخلی اجرا شده و به بهره برداری رسیده است.
ظرفیت اسمی صنعت پتروشیمی پس از نیم قرن فعالیت رو به رشد، 60 میلیون تن در سال است که سهم ایران از ظرفیت تولید محصولات عمده پتروشیمی در جهان به 2.3 درصد و در خاورمیانه به 22.6 درصد در سال 94 رسیده بود.
اکنون 20 مجتمع پتروشیمی با ظرفیت اسمی 26.3 میلیون تن در سال به اضافه یک شرکت ارائه کننده سرویس های جانبی در منطقه ماهشهر، در حال تولید محصولات پتروشیمی متنوع هستند.
فاز دوم پتروشیمی کارون، یکی از طرح های اقتصاد مقاومتی صنعت پتروشیمی است که یکی از محصولات این فاز یعنی «متیل دی فنیل دی ایزوسیانات» (MDI) برای نخستین بار در صنعت پتروشیمی کشور تولید می ‌شود و کاربردهای مهمی دارد، از جمله آن تولید «پلی یورتان» هاست.
پلی یورتان در صنایع مختلف نظیر ساختمان، عایق کاری، فوم و اسفنج سخت، قطعات یخچال و اتومبیل، پوشش های صنعتی چسب ها و «الاستومرهای اورتان» و صنایع کفش مورد استفاده قرار می گیرد.
همچنین طرح پتروشیمی تخت جمشید، یک طرح پلیمری است که با دریافت خوراک بوتادین و استایرن از سایر مجتمع های پتروشیمی 30 هزار تن در سال اس.بی.آر
(SBR) و 15 هزار تن در سال پی.بی.آر (BPR) تولید می کند، این پروژه با دریافت خوراک از سایر مجتمع های پتروشیمی در واقع مصداق رویکرد تکمیل زنجیره ارزش، ایجاد ارزش افزوده بیشتر و جلوگیری از خام فروشی است.
این طرح از رویکردهای اصلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در تدوین برنامه هایی صنعت پتروشیمی به شمار می رود. محصولات مذکور هم به طور عمده در صنایع لاستیک سازی، تایر اتومبیل، روکش کابل و سیم کاربرد دارد و امید است در درجه اول باعث رونق صنایع پایین دستی مربوطه و پس از آن باعث افزایش میزان صادرات کشور شود.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای سال آینده برنامه هایی را در نظرگرفته است، شاهدایی در این خصوص می گوید: اکنون 22 طرح میان دستی، بالادستی و پایین دستی پتروشیمی در منطقه با ظرفیت حدود 1.5 میلیون تن و سرمایه گذاری 1.3 میلیارد دلاری درحال اجراست که علاوه بر 30 هزار شغل فعلی، 2500 شغل جدید به طور مستقیم و 4700 شغل غیرمستقیم ایجاد می ‌شود.
شرکت ملی صنایع پتروشیمی در مسیر توسعه صنعت پتروشیمی، طرح توسعه منطقه ویژه اقتصادی را در قالب فاز 2 در ضلع شرقی سایت موجود و در مساحتی حدود 3000 هکتار از سوی مشاور در دست مطالعه و بررسی دارد. بر اساس این طرح، زیرساخت لازم برای توسعه طرح های آینده در منطقه فراهم می ‌شود.
در برنامه ریزی انجام شده درحوزه صنایع بالادست اجرای هفت طرح در منطقه ماهشهر با ظرفیت 5.5 میلیون تن و سرمایه گذاری 4.5 میلیارد دلار پیش بینی شده است که می تواند با تامین خوراک بیشتر و تقاضای سرمایه گذاران افزایش یابد.
وی می گوید: در حوزه صنایع پایین دست هم اکنون مطالعات اقتصادی 70 طرح با سرمایه گذاری حدود پنج هزار میلیارد ریال انجام شده و آماده معرفی و واگذاری به سرمایه گذاران علاقه مند در این حوزه است و تاکنون 14 تفاهمنامه با شرکت های متقاضی از سوی سازمان منطقه ویژه امضا شده که پنج مورد آن به قرارداد و تحویل زمین انجامیده شده است.