براساس مقررات تازه، ساختوساز توسط «سازنده‌های فاقد صلاحیت و مجوز از مراجع ذی‌ربط»، ممنوع است و مهندسان ناظر از ارائه خدمات مهندسی-نظارتی به این پروژه‌ها منع شده‌اند. جرایم در نظر گرفته شده برای مهندسان ناقض ضوابط جدید، باعث تضمین «تصفیه بازار ساختوساز از سازنده‌های کم‌فروش و غیرحرفه‌ای» می‌شود. هزینه ساخت بین مالک و سازنده دارای‌صلاحیت «توافقی» تعیین می‌شود.
بازوی نظارتی حوزه ساختوساز در تهران، همزمان با ابلاغ حکم «پایان ساخت غیرحرفه‌ای مسکن» در پایتخت، «فهرست جایگزین بسازوبفروشها» را نیز ارائه کرد. سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران در حالی نیمه دوم بهمن ماه با صدور ابلاغیه‌ای به مهندسان ناظر ماموریت داد با «جلوگیری از شروع به کار» و «توقف» ساخت‌وسازهایی که در آنها از «سازنده ذی‌صلاح» استفاده نمی‌شود، طرح «ممنوعیت بسازوبفروشی» را برای اولین‌بار در پایتخت عملیاتی کنند که به تازگی این سازمان فهرستی از سازندگان دارای صلاحیت و مجریان ذی‌صلاح ساختمانی را منتشر کرده است. در این فهرست، نام و مشخصات 450 سازنده مجاز و مجری ذی‌صلاح حقیقی و‌حقوقی (شرکت‌های ساختمانی) مورد تایید سازمان نظام مهندسی تهران معرفی شده است که متقاضیان ساخت مسکن می‌توانند برای اجرای پروژه‌های ساختمانی به این سازندگان مراجعه کنند.
در شرایطی که هم‌اکنون عمده ساختوسازهای شهر تهران و سایر کلان‌شهرها توسط بسازوبفروشهای فاقد صلاحیت انجام می‌شود، ارائه این لیست با هدف حذف سازندگان غیرمجاز و جایگزینی آنها با سازندگان دارای صلاحیت حرفه‌ای صورت گرفته است. هم‌اکنون بخش قابل‌توجهی از متقاضیان ساخت مسکن مالکانی هستند که خواهان تخریب و نوسازی املاک کلنگی خود هستند و کوچکترین اطلاعی از نحوه دسترسی به سازندگان دارای صلاحیت برای نوسازی اصولی و مطابق با استانداردها و ضوابط قانونی ساختوساز ندارند.
سازمان نظام مهندسی با انتشار این فهرست در سایت این سازمان، هم اکنون دسترسی به مشخصات 450 سازنده حقیقی و حقوقی مورد تایید این سازمان را برای متقاضیان ساختوسازهای مسکونی و سایر کاربری‌ها در پایتخت امکان‌پذیر کرده است. این فهرست که در قالب 5 لیست متفاوت از مجریان حقیقی و حقوقی دارای صلاحیت حرفه‌ای ساختوساز از وزارت راه‌وشهرسازی و سازمان نظام مهندسی، ارائه شده است با نام‌های «دفاتر سازنده»، «دفاتر سازنده پیمان مدیریت»، «شرکت‌های انبوه‌ساز»، «شرکت‌های سازنده پیمان مدیریت» و «شرکت‌های سازنده مسکن و ساختمان» در سایت سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران در دسترس عموم قرار دارد. فهرست جدید، دومین اقدام عملیاتی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران به دنبال صدور ابلاغیه منع بسازوبفروشی در پایتخت محسوب می‌شود که مسیر دسترسی مالکان املاک کلنگی به سازندگان با صلاحیت را تسهیل می‌کند.
این‌درحالی است که مطابق آمارهای موجود، هم اکنون حدود 20هزار مجری ذی‌صلاح ساختمانی فعالیت می‌کنند. به گفته رئیس سازمان نظام مهندسی استان تهران، به دنبال الزامی شدن استفاده از مجریان ذی‌صلاح در پروژه‌های ساختمانی از طریق ممنوعیت ارائه خدمات مهندسی به بسازوبفروشها، فهرست سازندگان با صلاحیت در دوره‌های زمانی مشخص، به‌روز خواهد شد تا متقاضیان ساخت مسکن از این پس به آرشیو کاملی از این سازندگان دسترسی داشته باشند. فعلا و در گام اول اعلام فهرست سازنده‌های مجاز، مشخصات 450 سازنده حقیقی و حقوقی اعلام شده است. این درحالی است که به گفته حسن قربانخانی، فرآیند انتخاب مجریان ذی‌صلاح برای ساختوسازهای جدید پایتخت از سوی مالکان، کاملا «اختیاری» است و کلیه متقاضیان ساخت می‌توانند از هریک از اشخاص حقیقی و حقوقی معرفی شده در این لیست یا هر مجری ذی‌صلاح دیگری که پروانه اشتغال به کار حرفه‌ای از وزارت راه وشهرسازی داشته باشد، در ساختوسازهای خود استفاده کنند.
4 ابزار تصفیه بازار از سازنده‌های غیرمجاز
ابلاغیه سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران درخصوص «تصفیه ساختوسازهای پایتخت از سازندگان غیرمتخصص»، حاوی 4 ماموریت عمده به مهندسان ناظر برای قطع خدمات مهندسی به پروژه‌هایی است که در آنها از مجری ذی‌صلاح مستقر در کارگاه ساختمانی استفاده نشده است.
«عدم صدور برگه شروع عملیات ساختمانی تا زمان حضور و معرفی سازنده صاحب صلاحیت و برخوردار از پروانه اشتغال به کار مهندسی از وزارت راه وشهرسازی» اولین تاکید سازمان نظام مهندسی به مهندسان ناظر در راستای «اجرای حکم اخراج بسازوبفروشها از پروسه ساختوسازهای پایتخت» است. از سوی دیگر، مهندسان ناظر ماموریت دارند پیگیری‌های لازم را برای «توقف پروژه‌هایی که بدون به کارگیری مجری ذی‌صلاح در دست ساخت قرار دارد» انجام دهند و در عین حال نسبت به معرفی این پروژه‌ها و کارفرمایان آنان به اداره کار از بابت «به کارگیری کارگران فاقد صلاحیت» اقدام کنند. ماموریت سوم مهندسان ناظر به موجب این ابلاغیه کنترل دقیق فرآیند «حضور تمام وقت و منظم» مجری ذی‌صلاح در کارگاه ساختمانی است. به موجب قانون، مجری ذی‌صلاح نوعی شغل تمام وقت و نیازمند حضور مستمر سازنده با صلاحیت در کارگاه ساختمانی و نظارت بر کلیه عملیات ساخت در تمام طول مدت ساختوساز است. این در حالی است که سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران در ابلاغیه اخیر خود «نظارت بر حضور مامور کنترل ایمنی در ساختوسازهای مربوط به پروژه‌های خاص» از سوی مهندس‌ناظر را موردتاکید قرار داده است. در این ابلاغیه همچنین به مهندسان‌ناظر اطمینان داده شده است سازمان نظام‌مهندسی به هیچ شکایتی از سوی بسازوبفروشهای متخلف درباره برخورد مهندسان ناظر با کارگاه‌های ساختمانی فاقد مجری ذی‌صلاح برای اجرای ماموریت‌های محول‌شده به ناظران، رسیدگی نخواهد کرد.
اولین گام تا ساخت‌وسازحرفه‌ای
رئیس سازمان نظام مهندسی تهران با اشاره به قرار گرفتن فهرست اولیه اسامی و سایر مشخصات مجریان ذی‌صلاح ساختمانی در سایت این سازمان گفت: عملیاتی شدن قانون حذف بسازوبفروشها از چرخه ساختوسازهای پایتخت به واسطه ممنوعیت ارائه خدمات مهندسی به ساخت‌وسازهایی که در آنها مجری ذی‌صلاح مستقر نباشد، مقدمه لازم برای اجرای سایر مفاد مهم و ضروری قانون نظام‌مهندسی ساختمان همچون صدور «شناسنامه فنی‌و‌ملکی» و «بیمه‌نامه تضمین کیفیت ساختمان» است. حسن قربانخانی ادامه داد: به‌رغم سابقه 21 ساله قانون الزام ساختوسازها به استفاده از مجریان ذی‌صلاح ساختمانی، تاکنون این تکلیف مهم قانونی به واسطه کم‌کاری برخی دستگاه‌ها ونهادهای مسوول به اجرا درنیامده است؛ این درحالی است که به‌تازگی تصمیم گرفته‌ایم برای اجرای قانون منتظر عملکرد سایر دستگاه‌ها نباشیم و با مسدود‌کردن مسیر ارائه خدمات مهندسی به پروژه‌های فاقد مجری ذی‌صلاح، اجرای قانون را به‌صورت مستقیم آغاز کنیم.
وی توضیح داد: بر‌این‌اساس مقرر شد با انتشار فهرست مجریان ذی‌صلاح ساختمانی و همچنین قطع ارائه خدمات مهندسی به ساختوسازهای فاقد مجری ذی‌صلاح براساس مسوولیت‌های اجرایی خود وارد عمل شده و با تمام قدرت، خود برای اجرای قانون تلاش کنیم. قربانخانی تصریح کرد: به‌نظر می‌رسد در فضای فعلی جامعه پس از بروز حادثه پلاسکو و به‌صدا درآمدن زنگ خطر برای عمده ساختمان‌های قدیمی و جدید شهر تهران، موضوع مقاوم‌سازی و ساختوساز مطابق با استانداردهای قانونی به مطالبه عمومی تبدیل شده است و بنابراین شرایط از هر لحاظ برای اجرای قانون مهیا است. وی ادامه داد: در‌حال‌حاضر نوعی «آگاهی عمومی» در ارتباط با «مخاطرات پنهان ساختمانی» ایجاد شده است و بنابراین مقاومت در برابر اجرای قانون در این مقطع زمانی نسبت به دوره‌های قبل کاهش یافته و دشوارتر شده است.
رئیس سازمان نظام مهندسی تهران همچنین درخصوص تعرفه‌ها و دستمزدهای مصوب مجریان ذی‌صلاح ساختمانی گفت: هما‌ن‌گونه که انتخاب مجریان ذی‌صلاح برای مالکان و متقاضیان ساختوساز اختیاری است، تعیین تعرفه‌های مربوط به حق‌الزحمه این سازندگان هم توافقی است. وی توضیح داد: هرچند در قانون نظام مهندسی، پیشنهاد شده است حق‌الزحمه مجریان ذی‌صلاح برمبنای حداکثر 10 درصد از هزینه کل ساختوساز در هر پروژه تعیین و پرداخت شود اما تعیین تعرفه‌ها و حق‌الزحمه‌های مربوط به این موضوع براساس شرایط عرضه و تقاضا در بازار مسکن خواهد بود، به این معنا که این مجوز به مالکان وسازندگان ذی‌صلاح داده شده است که بر مبنای شرایط روز بازار مسکن، درصدی از هزینه ساخت را به‌عنوان حق‌الزحمه سازنده تعیین کنند و بنابراین این موضوع کاملا توافقی است و در واقع سازوکار بازار این رقم را مشخص خواهد کرد. البته سقف توافق، باید 10 درصد باشد.
وی خاطرنشان کرد: مسدود شدن فعالیت بسازوبفروشها در بازار ساختوساز اولین اقدام عملیاتی برای تحقق اهداف بالاتر حوزه ساخت مسکن همچون صدور شناسنامه فنی و ملکی و بیمه تضمین ساختمان و در نتیجه تحقق کیفی‌سازی همه ساختوسازهای جدید است و به‌طور قطع جامعه مهندسی در نهایت مسوولیتی جز تحقق این اهداف ندارد.
مکاتبه با شهردار تهران برای مجری ذی‌صلاح
رئیس سازمان نظام مهندسی تهران، همچنین از مکاتبه با شهردار تهران برای همکاری مشترک در اجرای قانون مجری ذی‌صلاح ساختمانی خبر داد و گفـت: 6 تدبیر عمده برای بهتر اجرا شدن روند حضور مستمر مجریان ذی‌صلاح ساختمانی به‌عنوان ضمانت اجرای قانون پیش‌بینی شده است. قربانخانی توضیح داد: در واقع به دنبال ابلاغیه منع بسازو بفروشی در پایتخت، مسوولان سازمان نظام مهندسی مکلف به اجرای 6 ماموریت عمده شده‌اند. وی ادامه داد: کنترل عملکرد مهندسان ناظر در رعایت مقررات ملی ساختمان، کنترل دقیق عملکرد سازندگان ذی‌صلاح در تمام پروژه‌های ساختمانی، تشکیل جلسات منظم با ناظران و سازندگان ذی‌صلاح و توجیه موارد قانونی و وظایف محوله، افزایش بازرسی‌ها از ساختمان‌های بااهمیت و نیز ساختمان‌هایی که کارفرمایان تعهد به معرفی مجری داده بودند در جهت رعایت موارد قانونی برخی از این ماموریت‌ها محسوب می‌شود.
این‌درحالی است که به گفته قربانخانی، ارتباط مستمر با ناظران و سازندگان از طریق تماس تلفنی، ارسال پیام کوتاه، تشکیل کانال تخصصی هریک از آنان و به‌طور کلی ارتباط منظم و مستمر با فعالان حوزه ساختوساز و گزارش موارد به‌طور مستمر به‌صورت هفته‌ای به رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان از دیگر اقداماتی است که برای ضمانت اجرای قانون از سوی مهندسان ناظر درنظر گرفته شده است. رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران اعلام کرد: بدیهی است در صورت تخلف هریک از مهندسان ناظر در ارائه خدمات مهندسی به ساختوسازهای فاقد مجری ذی‌صلاح مطابق با قانون نظام مهندسی و آیین‌نامه انضباطی سازمان برخورد می‌شود. وی گفت: تعلیق از ارائه خدمات مهندسی به ساختوسازها و در مرحله بعد ابطال عضویت مهندسان ناظر در سازمان نظام مهندسی ساختمان و ممنوعیت دائمی آنان از ارائه خدمات مهندسی، مجازات مهندسان ناظری خواهد بود که در اجرای قانون اهمال کنند.