یکی از انتقادات مسئولان فعلی وزارت نفت نسبت به عملکرد مسئولان قبلی این وزارتخانه، توقف سوآپ نفت خام بود. موضوعی که از ابتدای دولت تلاش هایی برای دوباره برقرار کردن آن آغاز شد؛ اما خبر رسمی آغاز دوباره سوآپ نفت خام به سال گذشته باز می گردد. «بیژن زنگنه» وزیر نفت کشورمان آذرماه سال گذشته از احتمال آغاز سوآپ نفت روسیه توسط ایران و انجام مذاکرات دو کشور در این خصوص خبر داده بود. این موضوع در دیدار اسفندماه سال گذشته زنگنه و همتای روس خود مورد طرح و بررسی قرار گرفت و طرف روس، تمایل خود را برای سوآپ نفت خام از طریق ایران اعلام کرده بود.
اردیبهشت ماه سال جاری مذاکرات ایران با روسیه و 3 کشور قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان در خصوص سوآپ نفت خام از خاک ایران آغاز شد و بعد از حدود 3 ماه مذاکره با مسئولان نفتی و شرکتهای مختلف فعال در خرید و فروش نفت در این 4 کشور، هفته ابتدایی شهریور امسال، مسئولانی از دو کشور قزاقستان و روسیه به ایران آمدند تا با بازدید از تأسیسات تخلیه و ذخیره سازی نفت خام در شمال کشور (پایانه نفتی نکا) و سنجش میزان آمادگی ایران، مذاکرات نهایی را برای آغاز سوآپ نفت خام با ایران انجام دهند.
«سید پیروز موسوی» مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی ایران نیز هفته پایانی مردادماه سال جاری از احتمال آغاز سوآپ نفت خام تا یک ماه آینده خبر داده و گفته بود که "در صورت آغاز این عملیات، حجم نفت خامی که در مراحل اول سوآپ می‌شود، چیزی در حدود 50 تا 100 هزار بشکه در روز خواهد بود که این میزان بستگی به قراردادی دارد که بین شرکت ملی نفت ایران و شرکتهای نفتی متقاضی سوآپ امضا می‌شود".
تا سه ماه بعد از شروع دور جدید مذاکرات ایران و کشورهای آسیای میانه برای آغاز سوآپ نفت خام، خبری از اجرایی شدن توافقات نشد، تا اینکه آبان ماه سال جاری «سید پیروز موسوی» مدیرعامل شرکت پایانه های نفتی ایران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با اشاره به اینکه "سوآپ نفت خام هنوز آغاز نشده است"، گفت: مذاکراتی در طی ماههای گذشته با کشورهای آسیای میانه در خصوص سوآپ نفت خام از ایران داشته ایم و برخی کشورها در این خصوص ابراز تمایل کرده اند اما به علت اینکه قرار شد تغییراتی در یکی از بندهای قراردادی در نوع قراردادهای سوآپ انجام شود، هنوز سوآپ نفت خام آغاز نشده است.
مدیرعامل پایانه های نفتی ایران تصریح کرد: قرار شد تغییراتی در یکی از بندهای مصوبه قبلی در خصوص سوآپ داده شود و تا قراردادهای سوآپ یک محوریت کلی داشته باشد، از اینرو مصوبه قبلی را شرکت نیکو به هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران تحویل داد تا بعد از اعمال تغییراتی در یکی از بندهای آن، دوباره در هیئت مدیره مطرح شده و مصوبه هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران را بگیرد.
با این حال با وجود گذشت حدود 5 ماه از ارسال مصوبه قبلی سوآپ نفت خام به هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران و با گذشت حدود 8 ماه از آغاز دور جدید مذاکرات ایران و کشورهای آسیای میانه برای آغاز سوآپ نفت خام، هنوز خبری از اجرایی شدن این برنامه نیست.
بین متقاضیان سوآپ نفت خام از خاک ایران نام دو شرکت انگلیسی BP و سوئیسی ویتول که از بزرگترین خریداران و یا به‌عبارتی دلالان نفت خام در جهان هستند، دیده می‌شود و شرکت لوک اویل روسیه نیز در چندماه اخیر مذاکراتی را در حاشیه دیدارها و مذاکرات رودرروی وزرای دو کشور ایران و روسیه برای همکاری در زمینه سوآپ نفت با ایران داشته است.
فراهم شدن شرایط سوآپ نفت خام از خاک ایران این امکان را برای شرکتهای فعال در خرید و فروش نفت در آسیای میانه فراهم می‌کند که با وجود این بستر، بازارهای جدیدی را برای فروش نفت خود در نظر گرفته و امکان مانور بیشتری را برای رساندن نفت به مشتریان خود داشته باشند. از سوی دیگر، ایران می تواند با تحویل نفت خام از کشورهای آسیای میانه و همچنین روسیه در شمال کشور و تحویل آن به پالایشگاهها، معادل آن نفت خام را در جنوب کشور به خریداران مربوطه تحویل دهد و هم از حق الزحمه انجام این سوآپ برخوردار شود و هم از هزینه های انتقال نفت خام از جنوب کشور به پالایشگاههای مرکز و شمال ایران بکاهد.