ابزار تشویقی یا تنبیهی برای خروج پژو؟

بعد از خروج ایالات‌متحده آمریکا از برجام و تاکید رئیس‌جمهوری این کشور مبنی‌بر بازگشت تحریم‌های اقتصادی علیه ایران در سه ماه آینده، گمانه‌زنی‌های فراوانی درباره آینده برجام و همچنین سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته ازسوی شرکت‌های خارجی در دوران پسابرجام صورت گرفت.

در پسابرجام، برخی شرکت‌های خودروساز داخلی توانسته بودند با شرکای سابق خود، قراردادهایی منعقد کنند، البته این بار جنس قراردادهای منعقد شده با طرف خارجی متفاوت بود و دو خودروساز بزرگ ایران توانسته بودند شرکای خارجی خود را مجاب به سرمایه‌گذاری در ایران کنند. به این ترتیب این بار شرکای صنعت خودرو قانع شدند با سرمایه‌گذاری در کنار شرکای داخلی خود در جاده مخصوص حضور داشته باشند اما حالا تداوم این حضور با چالش‌هایی مواجه شده است.

به‌طوری‌که صنعت خودروی کشور، جزو صنایعی است که طبق اعلام وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده، در اولویت تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته، بنابراین گمانه‌زنی‌هایی در ارتباط با خروج یا ماندگاری شرکت‌های خودروساز فرانسوی به‌رغم سرمایه‌گذاری در ایران، با خروج ایالات‌متحده از برجام آغاز شده است. هرچند با اظهارنظر مقام‌های دولتی و خودروسازان این اطمینان داده می‌شد که شرکای خارجی قادر به ترک ایران نخواهند بود اما پس از نقض برجام ادامه فعالیت این شرکا آن‌طور که دلخواه آنها بود پیش نرفت. البته طرفداران نظریه ماندگاری خودروسازان فرانسوی در ایران که تعدادشان هم کم نبود، دلایلی را برای این نظر خود ارائه می‌دادند. از جمله اینکه ۵ سال پیش، هنگامی که پژو به‌طور ناگهانی بازار ایران را ترک کرد، با ابزار تشویقی همچون خرید ۷ درصد از سهامش توسط جنرال موتورز آمریکا به ارزش ۵/ ۲ میلیارد دلار روبه‌رو بود. در کنار این مساله طرفداران نظریه ماندگاری خودروسازان فرانسوی در ایران، به ضرر هنگفت پژو سیتروئن از ترک بازار ایران استناد می‌کردند. ضرری برابر با یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون یورو و همچنین افول این خودروساز فرانسوی و حرکت در جاده ضرردهی. از طرف دیگر به اظهارنظر قائم‌مقام شرکت سایپا سیتروئن در ارتباط با این موضوع که سیتروئن نمی‌خواهد راه پژو را در پیش بگیرد؛ زیرا ماندن در بازار ایران راحت‌تر از رفتن و برگشتن دوباره به این بازار است، استناد می‌کردند. با تمام این دلایل و استدلال‌ها شاهد بودیم که هفته گذشته و در شرایطی که هنوز نزدیک به دو ماه تا آغاز تحریم‌ها زمان باقی مانده، شرکت پژو سیتروئن، طی بیانیه‌ای اعلام کرد، فعالیت‌های خود را در ایران معلق می‌کند. این بیانیه در حالی منتشر شد که در متن آن هیچ اشاره‌ای به‌دلیل این اقدام نشده بود.

بعد از اعلام رسمی بیانیه مذکور کارشناسان تلاش کردند دلایلی را برای این اقدام پژو سیتروئن مطرح کنند. برخی از کارشناسان بر این نکته تاکید دارند که پژو درصدد است با این اقدام به‌نوعی پالس مثبتی برای ایالات‌متحده بفرستد تا بتواند شرایطی فراهم کند تا زودتر به بازار ایالات‌متحده برگردد. در واقع تلاش می‌کند مدت زمان بازگشت خود به ایالات‌متحده را که پیش از این طی یک برنامه ۱۰ ساله در نظر گرفته بود، کاهش دهد.

برخی دیگر اما معتقدند تهدیدات خشن آمریکا در راستای ادامه فعالیت این شرکت در ایران، پژو سیتروئن را مجبور به ترک ایران کرده است . برخی اخبار در این زمینه حکایت از آن دارد که آمریکا مراودات بانکی این شرکت فرانسوی را در صورت ادامه فعالیت با ایران مورد هدف قرار خواهد داد. به این ترتیب اگر چه برخی کارشناسان بر ابزار تشویقی از سوی آمریکا برای ترک ایران تاکید دارند، اما برخی دیگر بر ابزار‌های تنبیهی که معمار تحریم‌ها علیه این شرکت فرانسوی به‌کار خواهد گرفت تکیه می‌کنند. در هر صورت آنچه مشخص است، پژو سیتروئن هنوز از بازار ایران خارج نشده و این بیانیه بیش از هر چیز در راستای زمینه‌سازی برای خروج احتمالی از بازار ایران به بهانه بازگشت تحریم‌ها است.
دوپینگ معافیت تعرفه‌ای

در این زمینه برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که شاید آمریکا در ازای ترک بازار ایران ازسوی پژو سیتروئن، این شرکت را از مزایای حضور در بازار گسترده این کشور بهره‌مند کند.

در این ارتباط حسن کریمی‌سنجری به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید که در اجلاس اخیر گروه G۷، جنگ لفظی بی‌سابقه‌ای میان ایالات‌متحده آمریکا با اعضای اروپایی این گروه در ارتباط با بحث افزایش تعرفه‌های واردات کالا از اروپا به آمریکا صورت گرفت. در این راستا آمریکا تلاش می‌کند تعرفه واردات خودرو از اروپا را افزایش دهد.

وی با بیان دلیل این اقدام ایالات‌متحده در ارتباط با افزایش تعرفه واردات خودروهای اروپایی گفت: در حال حاضر ایالات‌متحده مشکلاتی را در ارتباط با پیمان نفتا (قرارداد تجاری میان ایالات‌متحده آمریکا، کانادا و مکزیک) دارد. این مشکلات در کنار مشکلات با مکزیک سبب شده تا صنعت خودروی ایالات‌متحده دچار مشکل شود، زیرا خودروسازان آمریکایی به‌منظور کاهش هزینه تمام شده تولید محصولات خود، سرمایه‌گذاری‌هایی را در خاک مکزیک انجام داده‌اند و مشکلات دولت آمریکا با مکزیک این سرمایه‌گذاری و به تبع آن تولید خودروسازان آمریکایی را با مشکل روبه‌رو کرده است. وی تاکید می‌کند که دولت آمریکا تلاش می‌کند با افزایش تعرفه واردات خودرو از اروپا، بازار خودروی ایالات‌متحده را همچنان به نفع خودروسازان داخلی حفظ کند.

با توجه به اظهارات این کارشناس خودرو می‌توان این مساله را مدنظر قرار داد که شاید پژو سیتروئن به معافیت تعرفه‌ای برای صادرات محصولات خود به بازار آمریکا در شرایطی که دیگر خودروسازان اروپایی، شاهد افزایش ارتفاع دیوار تعرفه‌های واردات به بازار آمریکا هستند، نیم نگاهی دارد.

به این ترتیب این امکان وجود دارد تا پژو سیتروئن بخواهد، راه بازگشت خود به بازار آمریکا را تسهیل کند. هم‌داستانی با ایالات‌متحده آمریکا در ارتباط با بازگشت تحریم‌های ایران را می‌توان تا حدی در این راستا تحلیل کرد. چنانچه پژو بتواند از رهگذر همراهی با ایالات‌متحده در ارتباط با ایران به بازار آمریکا وارد شود، تا حد زیادی به اهدافش رسیده است. با توجه به مقیاس بازار خودروی ایالات‌متحده آمریکا و همچنین شرایط حاکم بر اقتصاد آمریکا می‌توان این‌طور تحلیل کرد که بازار ایالات‌متحده آمریکا برای پژو جذاب‌تر است تا حدی که حاضر است از دومین بازار خود بعد از فرانسه چشم‌پوشی کند.

این مساله مورد توجه کریمی سنجری هم قرار گرفته است و می‌گوید: مردم آمریکا، خودرو دوست هستند و این مساله در کنار اینکه ضریب نفوذ خودرو در ایالات‌متحده هنوز به پای کشورهای اروپایی نرسیده و چنانچه تصور کنیم ضریب نفوذ خودرو در آمریکا با این ضریب در کل اروپا برابری می‌کند، باز هم همچنان بازار خودروی آمریکا جذابیت دارد و هر خودروسازی را برای حضور و تصاحب بخشی از این بازار وسوسه می‌کند.
ضررهای ادامه حضور در بازار ایران

البته نمی‌توان حضور در بازار آمریکا و همچنین احتمال معافیت‌های تعرفه‌ای برای واردات به آمریکا را دلیل اصلی برای بیانیه پژو سیتروئن  درباره تعلیق فعالیت در بازار ایران دانست.

در این ارتباط کفه ضررهای احتمالی پژو سیتروئن از حضور در بازار ایران به جای ترک آن، سنگینی می‌کند.فربده زاوه، کارشناس خودرو، در ارتباط با ضررهایی که از ناحیه ادامه فعالیت در بازار ایران متوجه پژو سیتروئن می‌شود به خبرنگار ما گفت: هنوز نمی‌توان با قاطعیت گفت که پژو سیتروئن از ایران رفته است، با این حال این بیانیه را می‌توان به‌نوعی زمینه چینی برای خروج اضطراری از بازار ایران در صورت تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها دانست.وی ادامه داد: درست است که جنرال موتورز سهام ۵/ ۲ میلیارد دلاری پژو سیتروئن را به این شرکت عودت داده و دیگر این دو شرکت به ظاهر با هم همکاری مستقیم ندارند، اما نمی‌توان از نظر دور داشت که پژو سیتروئن با خرید شرکت اوپل و سرمایه‌گذاری ۵/ ۷ میلیارد دلاری برای خرید این شرکت عملا به همکاری با جنرال موتورز ادامه می‌دهد.

با توجه به اظهارات زاوه می‌توان گفت که شرکت اوپل در شرایطی می‌تواند به حیات خود ادامه دهد که از سوی زنجیره تامین قطعات جنرال موتورز، تامین شود؛ بنابراین سرمایه‌گذاری پژو سیتروئن در این شرکت و نیاز اوپل به تامین قطعه از سوی جنرال موتورز، به‌نوعی پژو سیتروئن را وادار می‌کند تا از سیاست‌های دولت آمریکا تبعیت کند. مگر اینکه پژو سیتروئن بخواهد چشم بر روی سرمایه‌گذاری خود در اپل ببندد که این این مساله غیر ممکن است. البته نباید از نظر دور داشت که چنانچه پژو سیتروئن بخواهد که به بازار آمریکا برگردد، با توجه به نزدیکی تیم طراحی جنرال موتورز و اپل، طراحان اپل به‌عنوان برگ برنده این خودروساز، می‌توانند به پژو سیتروئن کمک کنند تا محصولاتی را به بازار آمریکا تزریق کند که با ذائقه مصرف کنندگان آمریکایی قرابت بیشتری داشته باشند. نکته‌ای که از سوی کارلوس تابارس، مدیر عامل پژو سیتروئن دور نمانده است. مدیر عامل پژو سیتروئن در همایش خودروی دیترویت گفته است که پژو سیتروئن از ظرفیت‌های اپل برای تولید محصولات نزدیک‌تر به بازار آمریکا استفاده خواهد کرد تا محصولات وارد شده به بازار ایالات‌متحده با نگاه مشتریان آمریکایی همخوانی داشته باشد.

در ارتباط با ضررهای حضور پژو سیتروئن در بازار ایران در شرایط تحریم، حسن کریمی سنجری معتقد است: یک عامل در این زمینه دخیل نیست. بلکه مجموعه‌ای از عوامل سبب می‌شود تا پازل ضررهای پژو سیتروئن از حضور دربازار ایران در شرایط تحریم کامل شود. وی ادامه داد: اولین بخش این پازل مربوط می‌شود به مشکل انتقال پول از ایران توسط پژو. چنانچه تحریم‌های ایالات‌متحده از اواسط مرداد عملیاتی شود، شرکت‌هایی که در ایران مشغول به‌کار هستند نمی‌توانند سرمایه خود را از ایران خارج کنند همین مساله سبب می‌شود تا تلاش کنند علاوه‌بر اینکه سرمایه جدیدی وارد نمی‌کنند، سرمایه‌ای را هم که پیش‌تر و در سایه رفع تحریم‌ها وارد ایران کرده‌اند تا پیش از پایان ضرب الاجل ایالات‌متحده، تا حد امکان از ایران خارج کنند. کریمی سنجری ادامه می‌دهد: بنابراین پژو سیتروئن نه تنها نمی‌تواند پول‌های حاصل از فروش خودروهای CKD خود را از بازار ایران خارج کند، بلکه سرمایه‌ای هم که وارد کرده را نمی‌تواند خارج کند. این مساله، یعنی عدم‌خروج سرمایه وارد شده را می‌توان دومین بخش از پازل ضررهای پژو سیتروئن از حضور در بازار ایران دانست. این کارشناس خودرو ادامه می‌دهد که بخش پایانی این پازل مربوط می‌شود به شرایط بازار ایران در شرایط تحریم. هنگامی که کشور وارد تحریم می‌شود، به‌دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی و به تبع آن مشکلات اقتصادی مصرف کنندگان، بخشی از تقاضا از بازار ایران خارج می‌شوند یا به سمت خودروهای چینی یا خودروهای ارزان قیمت‌تر حرکت می‌کنند؛ بنابراین دیگر برای پژو توجیه ندارد تا محصولات روز خود را در بازار ایران تولید کند.

درست است که طبق قرارداد پژو باید ۳۰ درصد از خودروهای تولیدی خود در قراردادهای جدید را به بازارهای بین‌المللی صادر کند با این حال نمی‌توان این نکته را کتمان کرد که برای پژو بازار ایران از جذابیت خاصی برخوردار است. بازاری که توانسته در سال گذشته بیش از ۴۴۵ هزار دستگاه از محصولات پژو را جذب کند. قطعا این بازار در شرایط تحریم که افزایش قیمت تا حدودی اجتناب‌ناپذیر است و همان‌طور که مشاهده شده زمزمه‌هایی در این ارتباط شنیده می‌شود و شاهد افزایش قیمت خودروهای بالای ۴۵ میلیون تومانی در بازار بوده‌ایم، باعث می‌شود که ریزشی در سهم بازار پژو ایجاد شود. مساله‌ای که پاهای پژو سیتروئن را برای ادامه حضور در بازار ایران تا حدودی شل می‌کند. فربد زاوه هم به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: پژو سیتروئن شاید از بازار ایران نرود اما تلاش می‌کند تا در سایه بازگشت تحریم‌ها، تعهدات خود را در ارتباط با قراردادهای پسابرجامی انجام ندهد و تنها به تامین قطعات محصولات قدیمی، باواسطه یا بی‌واسطه، ادامه دهد.