خودروسازی‌های بخش خصوصی یک به یک از عرصه تولید خودرو در کشور حذف می‌شوند. طبق آمارهای منتشره از سوی وزارت صمت برخی از شرکت‌های خصوصی خودروساز طی دو سال گذشته فعالیت خود را متوقف کردند این در شرایطی است که تعداد دیگری با تیراژ اندک همچنان به تولید مشغول هستند. بدین ترتیب به نظر می‌رسد که بخشی از کاهش تولید خودرو در سال گذشته به تعدیل یا توقف تولید شرکت‌های خصوصی بازمی‌گردد. آنچه مشخص است شرکت‌های خصوصی فعال در عرصه خودروسازی کشورمان بیشتر به تولید محصولات چینی می‌پردازند که با اعمال تحریم‌ها و عقب‌نشینی خودروسازان چینی از ادامه مشارکت با داخلی‌ها، امکان تولید نیافتند. با این حال دو شرکت خصوصی که سابقه طولانی در تولید محصولات چینی دارند همچنان با تیراژ نسبتا مطلوبی به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
به این ترتیب سوالی که مطرح می‌شود این است که اگر تحریم‌ها مانع از ارسال قطعه یا ادامه مشارکت چینی‌ها شده پس چرا باقی شرکت‌ها تولید خود را تداوم داده و خللی در فعالیت آنها ایجاد نشده است؟ اما باقی شرکت‌ها تعطیل یا به‌طور انگشت شمار به کار خود ادامه می‌دهند؟
پیش از پاسخ به این پرسش بهتر است ابتدا به این موضوع بپردازیم که چرا شرکت‌های چینی که در تحریم‌های اولیه، ورود پرهیاهویی در خودروسازی کشورمان داشتند در تحریم‌های ثانویه به یکباره حاضر به ترک ایران شدند. آنچه مشخص است پس از خروج آمریکا از برجام و اعلام دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری این کشور مبنی بر تحریم خودروسازی ایران، قابل پیش‌بینی بود که شرکت‌های معتبر اروپایی و آسیایی به تبعیت از این اقدام و ترس از جریمه دولت آمریکا، از ادامه مشارکت با خودروسازی ایران چشم‌پوشی کنند اما تصور اینکه چینی‌ها به سرعت بازار ایران را ترک کنند کمی سخت یا حتی ناممکن به نظر می‌رسید. با این حال تهدیدها کارساز شد و خودروسازان چینی مجبور به ترک ایران شدند.
اما ازآنجاکه ستون خودروسازی بخش خصوصی کشور را شرکت‌های چینی تشکیل می‌دهند، تحریم سبب شد خصوصی‌ها به مشکل برخورده و یک به یک خطوط تولیدی خود را متوقف کنند. البته در بخش خصوصی ایران شرکت‌های ژاپنی و کره‌ای نیز حضور دارند، اما تیراژ آنها بسیار پایین‌تر از چینی‌ها است از همین رو با رفتن چشم بادامی‌ها، این بخش از صنعت خودروی ایران دچار بحران شد. اوایل تحریم، تولید خودروسازان خصوصی روند کاهشی به خود گرفت، با این حال رفته رفته با قطع ارتباط کامل شرکای خارجی، بسیاری از شرکت‌های بخش خصوصی به حالت نیمه تعطیل درآمدند. بر این اساس شرکت‌های خودروساز خصوصی از یک سو در تامین قطعات خطوط تولید از سوی شرکت‌های چینی با مشکل مواجه شدند و از سوی دیگر اگر قطعه‌ای نیز ارسال می‌شد به دلیل توقف عملیات پولی و بانکی ایران با دیگر کشورها به واسطه تحریم،امکان نقل و انتقال پول وجود نداشت. بدین ترتیب خصوصی‌ها بعد از تشدید تحریم‌ها یک به یک مجبور به توقف یا محدودیت در تولید شدند. با این حال برخی دیگر از خودروسازان همچنان شرکای چینی خود را حفظ کردند و خطوط تولیدی آنها همچنان فعال مانده است. آنچه مشخص است برخی از شرکت‌های قدر چینی با سهامداری دولت در بخش خودرو توسعه یافتند بنابراین به نظر می‌رسد که انتخاب چنین شرکایی برای طرف ایرانی می‌تواند نوعی امتیاز محسوب شود.
افت تولیدخصوصی‌ها
طی سال گذشته ۱۲ شرکت خودروساز خصوصی کج‌دار و مریز به فعالیت خود ادامه دادند. این در شرایطی است که شرکت‌های یاد شده نیز متاثر از شرایط حاکم بر اقتصاد و همچنین تولید خودرو در کشور طی سال ۹۸ کار خود را با افت تولید به پایان رساندند.
بر اساس آمارهای منتشره توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت شرکت‌های خودروساز خصوصی در مجموع طی سال گذشته ۳۲ هزار و ۵۲۶ دستگاه تولید داشتند حال آنکه طی سال پیش از آن خودروسازان خصوصی توانسته بودند ۹۳ هزار و ۳۹۸ دستگاه از محصولات خود را در خطوط تولید نهایی کنند. این تعداد خودرو در شرایطی طی سال ۹۷ در کشور تولید شده بود که از مجموع ۱۲ شرکت خودروساز خصوصی فعال در سال گذشته، ۴ خودروساز در سال ۹۷ تولیدی نداشتند اما در سال ۹۸ فعالیت خود را آغاز کردند. بدین ترتیب خصوصی‌ها سال گذشته را به نسبت سال پیش از آن با افت تولید ۶۵ درصدی به پایان رساندند.
حال به سراغ جزئیات آمار تولید شرکت‌های خودروساز خصوصی می‌رویم تا فراز و فرود آنها را طی سال ۹۸ بررسی کنیم.
از خودروسازی مدیران شروع می‌کنیم. این شرکت مونتاژ محصولات چری را در کشور انجام میدهد و در سال گذشته ۱۳ هزار و ۸۴۴ تولید داشته است.این خودروساز در سال ۹۷ تعداد ۳۷ هزار و ۲۸۱ دستگاه از محصولات خود را نهایی کرده که با مقایسه این دو آمار شاهد هستیم که مدیران خودرو در سال ۹۸ به نسبت سال ۹۷ در مجموع افت بیش از ۶۳ درصدی را به نام خود ثبت کرد. کرمان موتور دیگر خودروساز خصوصی است که سال گذشته بخشی بزرگی از بازار خودروسازان خصوصی را در اختیار داشت با این حال این خودروساز نیز سال ۹۸ را با افت تولید پشت سر گذاشت.این خودروساز تنها تولید‌کننده بخش خصوصی است که در کنار مونتاژ محصولات چینی در سال گذشته به‌صورت کج دار و مریز مونتاژ محصولات برند کره‌ای هیوندایی را نیز در دستور کار داشت. شرکت کرمان موتور در سال ۹۸ عمده تولید خود را روی محصولات چینی برند جک متمرکز کرده بودند.
این خودروساز خصوصی در مجموع طی سال گذشته ۱۳ هزار و ۸۱۶ دستگاه از محصولات خود را مونتاژ کرد. مونتاژ این تعداد خودرو در مقابل مونتاژ ۳۷ هزار و ۶۵۸ دستگاهی سال ۹۷ خبر از افت تولید بیش از ۶۳ درصدی این خودروساز میدهد. گروه بهمن نیز در شرایطی طی سال گذشته به مونتاژ محصولات خود مشغول بود که آمار این خودروساز نیز از افت تولید حکایت دارد. گروه بهمن که با مونتاژ محصولات برند ژاپنی مزدا کار خود را آغاز کرده بود چند سالی است که دو محصول بسترن و هاوال چین را به برنامه مونتاژ خود اضافه کرده است.
در مجموع گروه بهمن توانسته مونتاژ ۲ هزار و ۷۲ دستگاه از محصولات حاضر در خطوط تولید خود را کامل و آنها را تجاری کند. مونتاژ این تعداد خودرو در شرایطی اتفاق افتاده است که بهمنی‌ها در سال ۹۷ توانسته بودند مونتاژ ۹ هزار و ۶۰۰ دستگاه از محصولات خود را به انجام برسانند. بنابراین گروه بهمن تا پایان سال ۹۸ افت تولید بیش از ۷۸ درصدی را در آمار تولید خود ثبت کرده است. بم خودرو نیز توانست در سال گذشته همچنان خطوط تولید خود را فعال نگه دارد اما نتوانست روند تولید خود را در ۱۲ ماه ۹۸ به نسبت مدت مشابه در سال ۹۷ صعودی کند. نمودار تولید این خودروساز در بازه زمانی ذکر شده نزولی بود. بم خودرویی‌ها که مونتاژ محصولی از برند جیلی را در دستور کار دارند طی سال ۹۸ موفق شدند هزار و ۲۲۷ دستگاه از این خودرو را در خطوط تولید خود نهایی کنند. اما همان طور که اشاره شد با توجه به تولید ۲ هزار و ۷۴ خودرو در سال ۹۷ نمودار تولید این خودروساز نزولی بود و افت تولید آن عددی نزدیک به ۴۱ درصدی را نشان میدهد.
سیف خودرو که طی سال ۹۸ به مونتاژ محصولات برند بیسو مشغول بود. توانست طی سال گذشته مونتاژ ۴۰۳ دستگاه از این خودرو را در خطوط تولید خود تکمیل کند. این خودروساز در سال پیش از آن هیچ فعالیتی نداشت. ریگان خودرو که مونتاژ برند کوپا را انجام میدهد در سال ۹۸ توانست ۳۹۸ دستگاه از این برند را در خطوط تولید خود نهایی کند. این خودروساز در مدت مشابه سال پیش از آن توانسته بود هزار و ۵۸۴ دستگاه از این برند را مونتاژ کند. افت تولیدی این خودروساز در بازه زمانی یاد شده عددی نزدیک به ۷۵ درصد را نشان میدهد. شرکت سرمایه‌گذاری بایک بین‌الملل که مونتاژ برند بایک را انجام میدهد نیز طی سال ۹۸ توانست ۲۵۳ دستگاه از محصولات این برند چینی را در خطوط تولید خود به سرانجام برساند. این خودروساز نیز همانند سیف خودرو هیچ خودرویی در سال ۹۷ مونتاژ نکرده است.
سازه خودروی دیار که مونتاژ دو برند سابرینا و گریت وال را انجام میدهد توانسته در سال گذشته ۲۰۱ دستگاه از محصولات خود را مونتاژ کند. دیار خودرویی‌ها در سال ۹۷ تنها ۱۰۸ دستگاه خودرو را در خطوط تولید خود مونتاژ کرده‌اند. بنابراین مقایسه این دو آمار خبر از رشد تولید ۸۶ درصدی در این خودروساز خصوصی میدهد. صنعت خودروی آذربایجان که مونتاژ محصولات برند ام.جی را انجام میدهد در ۱۲ ماه سال گذشته تنها ۱۳۵ دستگاه خودرو از این برند چینی را در خطوط تولید خود نهایی کرد. این خودروساز در سال ۹۷ در میان سایر خودروسازان خصوصی با مونتاژ ۳ هزار و ۵۷۰ دستگاه خودرو در رده چهارم قرار گرفته بود.اما همان طور که اشاره شد سال ۹۸ تنها ۱۳۵ دستگاه خودرو مونتاژ کرد تا طی سال ۹۸ در قیاس با سال پیش از آن افت ۹۶ درصدی را از خود به جای بگذارد. کارمانیا نیز که مونتاژ محصولات BYD را در ایران انجام میدهد افت تولیدی نزدیک به صنعت خودروی آذربایجان را به نام خود ثبت کرده است. این خودروساز طی سال ۹۷ توانسته بود ۹۸۳ دستگاه خودرو مونتاژ کند در حالی که در سال گذشته کارمانیا تنها ۹۶ دستگاه از برندBYD را تولید کرد. به این ترتیب این خودروساز افت ۹۰ درصدی در سال ۹۸ به نسبت سال ۹۷ داشته است.
عظیم خودرو در سال گذشته به مونتاژ دو محصول فوتون و هنتنگ مشغول بود. این خودروساز در بازه زمانی یاد شده تنها ۵۸ دستگاه خودرو را مونتاژ کرد. عظیم خودرویی‌ها در سال ۹۷ هیچ محصولی را در خطوط تولید خود نهایی نکردند. خودروسازی راین آخرین خودروساز در جدول خودروسازان خصوصی به لحاظ تولید در سال ۹۸ است. این خودروساز که مونتاژ برند چینی ولیکس را در کشور بر عهده دارد در سال گذشته تنها ۲۳ دستگاه خودرو را در خطوط تولید خود تکمیل کرد. این خودروساز نیز مانند عظیم خودرو در سال ۹۷ هیچ گونه فعالیتی نداشت.