تجارت الکترونیک در گذر زمان

تعریف تجارت الکترونیک

تجارت الکترونیک عبارت است از خرید(buy) و فروش (sell) و مبادله (Exchange) ، کالا(product) ، خدمات (services) و اطلاعات(Information) از طریق شبکه هاى رایانه اى از جملهاینترنت. این نوع از تجارت بر پردازش و انتقال الکترونیکى داده هاشاملمتن، صدا و تصویر مبتنى است. تجارت الکترونیک فعالیت هاى مختلفى ازجملهمبادله، تحویل فورى مطالب دیجیتال، انتقال الکترونیکى وجوه، مبادلهالکترونیکىسهام، بارنامه الکترونیکى، طرح هاى تجارى و مهندسى و خدمات پسازفروش را نیز در برمى گیرد .

ویژگى اصلى این نوع از تجارت تسهیلفرآیندهاى تجارى، حذف فرآیندهاى غیرضرورى و زائد درانجام امور بازرگانى و کاهش هزینه ها از طریق بهبودو افزایش هماهنگى، کاهش هزینه هاى ادارى خصوصاً هزینه مکاتباتونیز بهبود دسترسى به بازار و افزایش تنوع براى مشتریان است. در اینمیان،فناورى هاى نوین ارتباطى مانند اینترنت، اکسترانت، پست الکترونیک وتلفنهاى همراه در گسترش و توسعه تجارت الکترونیک نقش بسزایى دارند.

تجارت الکترونیکانجام کلیه فعالیتهای تجاری با استفاده از شبکه‌های ارتباطی کامپیوتری،به ویژه اینترنت است. تجارت الکترونیک، نوعی، تجارت بدون کاغذاست.به وسیله تجارت الکترونیک تبادل اطلاعات خرید و فروش و اطلاعات لازمبرایحمل و نقل کالاها، با زحمت کمتر و مبادلات بانکی با شتاب بیشتر انجامخواهدشد. شرکتها برای ارتباط با یکدیگر،محدودیتهای فعلی را نخواهند داشتوارتباط آنها با یکدیگر ساده تر و سریع تر صورت می‌پذیرد. ارتباطفروشندگانبا مشتریان نیز می‌تواند به صورت یک به یک با هر مشتری باشد.

 بهعبارتدیگر، تجارت الکترونیک نامی عمومی برای گستره‌ای از نرم افزارها وسیستمهااست که خدماتی مانند جستجوی اطلاعات، مدیریت تبادلات، بررسی وضعیتاعتبار،اعطای اعتبار، پرداخت به صورت روی خط، گزارش گیری و مدیریت حسابهارادر اینترنت به عهده می‌گیرند. این سیستمها زیربنای اساسی فعالیتهایمبتنیبر اینترنت را فراهم می‌آورند. هدف از بکارگیری تجارت الکترونیک،ارائهروشی جدید در انجام امور بازرگانی می‌باشد. به واسطه این روش،تاجرانقادرند که محصولات و خدمات خود را به شکل تمام وقت و به تمام خریداران درسرتاسر جهان - مستقل از مرزهای جغرافیایی و ملیتها - عرضه کنند.

بسیاری از مردم، تجارت الکترونیک را منحصربه خرید و فروش از طریق شبکه اینترنت می‌دانند، درحالیکه این امر فقط بخش کوچکی از تجارت الکترونیک را تشکیل می‌دهد و اینمفهوم اکنون گستره وسیعی از جنبه‌های مختلف تجاری و اقتصادی را دربرگرفته‌است.به سادگی می‌توان هرگونه فعالیت تجاری و مالی بین موسسات و افرادمختلف را در حیطه تجارت الکترونیک گنجاند .

تجارت الکترونیک روش دیگری برای تبادلاتالکترونیکی اطلاعات و انجام مبادلات تجاری است که یک پلالکترونیکی را بین مراکز تجاری ایجاد کرده‌است. تجارت الکترونیک با حجمکمتری از اطلاعات که لزوما در قالب یکسانی نبوده و بین مردم عادی رد وبدل می‌شود، سر و کار دارد. تجارت الکترونیک در ابتدای پیدایش خود، چیزیبیش از یک اطلاع رسانی ساده تجاری نبود و هرکس می‌توانست محصولات خود رابا استفاده از صفحات وب بر روی اینترنت تبلیغ نماید. آمار منتشره از 500شرکت نشان می‌دهد که حدود 34 درصد از آنها در سال 1995 و حدود 80درصد در سال 1996 از روش فوق برای تبلیغ محصولات خود استفاده کرده‌اند.تاپایان سال 2001 بیش از 220 بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایتتجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفت . مایکل دل، مؤسس شرکتDell که روش فروش مستقیم را براى فروش رایانه هاى خود انتخاب کردهاست، در مورد تجارت الکترونیک مى گوید: بسیارى از فروشگاه ها تبدیل بهنمایشگاه خواهند شد. فروشگاه هاى اخیر سونى و اپل براى این منظورطراحىشده اند که محصولات این شرکت ها را به نمایش بگذارند تا بسیارى ازمردمجهان این محصولات را به صورت online بخرند. احتمال داردجهان آن لاین و آف لاین در هم ادغام شوند. فروش هاىچند کاناله مى تواند ترکیبى از فروشگاه هاى سنتى ـ کاتالوگ چاپ نشدهـ خط تلفن و یا شاید هم یک وب سایتى براى تجارت الکترونیکى باشد، اماسرانجام همان وب سایت مکانى است که سفارش خرید را ازمشترى دریافت خواهد کرد .

تاریخچه تجارت الکترونیک

انسان از ابتدایخلقت تاکنون روشهای تجاری متفاوتی را تجربه کرده‌است. در ابتداسیستمتبادل کالا رایج بود. شکارچی گوشت را با سلاح عوض می‌کرد. این سیستماشکالاتفراوانی داشت. مثلا ممکن بود شکارچی نتواند سلاح سازی را پیدا کندکهبه گوشت احتیاج داشته باشد. در این صورت گوشتهافاسدمی‌شدند .

در بعضی تمدنهاسیستم کالای محبوب به وجود آمد. در سرزمینی که گندم غذای اصلیمردمآن بود، شکارچی گوشت را با گندم و گندم را با سلاح تعویض می‌کرد. اینروشهم مشکلات زیادی داشت. کالای محبوب در سرزمینهای مختلفمتفاوت بود. از طرف دیگر معیاری برای سنجش ارزش آن وجود نداشت و حملو نقل آن هم مشکل بود بدون شک اختراع پول اولینانقلاب در زمینه تجارت بود. ارزش آن مشخص بود، حمل آن آسانتر بود، فاسدنمی‌شد و همه طالب آن بودند. فواید استفاده از پول به اندازه‌ای بود کهحتی تا چند دهه قبل کمتر کسی انتظار یک انقلاب دیگر را داشت. ارتباط بینتجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و ادامه دارد.

 درواقع، یک پیشرفت تکنیکی باعث رونق تجارت شد و آن هم ساختکشتی بود. در حدود 2000 سال قبل از میلاد، فینیقیان تکنیک ساختکشتیرا بکار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمینهای دور دست یابند. بااینپیشرفت، برای اولین بار مرزهای جغرافیایی برای تجارت باز شد و تجارتباسرزمینهای دیگرآغاز شد. اکنون، شبکه جهانی اینترنت مانند همان کشتی استکهنه تنها فواصل جغرافیایی، بلکه اختلافات زمانی را نیز کمرنگ نموده وصحنهرا برای نمایشی دیگر آماده کرده‌است.

ترکیب تجارت و الکترونیک از سال1970آغازشد. برای گسترش و پذیرش تجارت الکترونیک لازم است که پیش نیازهای اینتکنولوژی از جمله زیرساختار مخابراتی، مسایل قانونی و ایمنی پیام رسانیمهیا شود .

مهم‌ترین هدف در تجارت حال چه از روشهایبسیار پیشرفته الکترونیکی استفاده کند و چه از روشهای سنتی و قدیمیهمانا دستیابی به پول و سود بیشتر است. طبیعتاَ در این میان، نقشبانکها و موسسات اقتصادی در نقل وانتقال پول بسیار حیاتی است.

 هنگامیکه در سال 1994 اینترنت قابلیتهایتجاری خود را علاوه بر جنبه‌های علمی و تحقیقاتی به نمایشگذاشت،موسسات تجاری و بانکها در کشورهای پیشرفته اولین نهادهاییبودندکه تلاش جدی خود را برای استفاده هر چه بیشتر از این جریان بکارانداختند.محصول تلاش آنها نیز همان بانکداری الکترونیک امروزی است. سپسبهسرعت مشخص شد که اینترنت بستر بسیار مناسبی برای انواع فعالیتهایبانکداریو اقتصادی بشمار می‌رود .

در سال هاى ابتدایى دهه ،1970واژهتجارت الکترونیکى به معاوضه داده هاى الکترونیکى براى ارسال سندهاىتجارىمانند سفارش هاى خرید یا صورت حساب هاى الکترونیکى اطلاق مى شد وبعدهابا گسترش این صنعت واژه تجارت الکترونیکى به تجارت از طریق شبکه وببراىخرید کالا و خدمات گفته مى شد .

زمانى که نخستین شبکه جهانى وببهصورت فراگیر و شناخته شده در 1994 رواج یافت، بسیارى از پژوهشگران پیشبینىکردند که این شیوه از تجارت یعنى تجارت مبتنى بر وب به زودى به بخشمهمىدر اقتصاد دنیا تبدیل خواهد شد اما 4 سال طول کشید تا پروتکل هاىمبتنىبرhttp به طور گسترده در اختیار کاربران قرار بگیرد.

اولین کسب وکارهاى الکترونیکى را مى توان در 1998 و در میان تعدادى از کسب وکارهاىمعتبر در کشور آمریکا و اروپاى غربى شاهد بود. کسب و کارهایى که باراهاندازى وب سایت هایى ابتدایى شکل گرفت و سپس توسعه یافت. در سال 2005،تجارتالکترونیکى در اکثر شهرهاى آمریکا، اروپا و آسیاى شرقى به سرعتتوسعهو رواج یافت. عده اى معتقدند که قدمت تجارت الکترونیکى (E-Commerce) به پیش ازپیدایش اینترنت کنونى بازمى گردد اما به دلیل هزینه هاى سنگیناینسبک از تجارت، امکان استفاده از آن تا چند سال گذشته مختصراً دراختیارشرکت ها، بنگاه هاى تجارى و مؤسسات اقتصادى بود اما با فراگیرشدناینترنتو امکان استفاده همه مردم این فرصت به دست آمد که ساختار تجارتالکترونیکىتغییر کرده و از حالت اختصاصى بودن براى طبقه خاصى خارج شده وبهصنعتى در دسترس تبدیل شود .

بانکداری و تجارت الکترونیک هم اکنوندرجهان به عنوان یک بحث بسیار تخصصی و در عین حال، بسیار پیچیده تبدیلشده‌استو تطبیق آن با سیاستهای تجاری و اقتصادی کشورهای مختلف نیاز بهتحقیقو برنامه ریزی دقیق دارد .

در بررسی تاریخچه تجارت الکترونیکدرمییابیم که بورسهای اوراق بهادار نیز موسسات دیگری بودند که به سرعتفعالیتخود را با روند پیشرفت اینترنت هماهنگ کردند و موفق شدند که در عرضمدتکوتاهی، با توجه به برتریهای اینترنت در مقایسه با روشهای قدیمی، بهدلیلسرعت و دقت بالا، به موفقیتهای بی نظیری دست یابند .

تجارت الکترونیک،علی رغم جوان بودن در جهان شناخته شده و در سالهای اخیر رشد فزاینده وغیرقابل پیش بینی داشته‌است. این رشد تصاعدی حاصل استفاده از یکابزار،یعنی اینترنت می‌باشد. البته تجارت الکترونیک فقط در شاخصه‌ها یاکشورهایخاصی جا افتاده و استفاده می‌شود. برای مثال، در سال 1997صنعتجهانگردیو توریسم مسئول 20 تا 30 درصد از فروشهای مجازی بوده .

تجارت الکترونیک در ایران

ایران مانند دیگرکشورها، دارای شرکتهای بسیاری است که برای توسعه بازار خود بهاینترنتوابسته‌اند. هدف بیشتر این شرکتها از پایگاههایی که در اینترنتایجادمی‌کنند، همانا توسعه صادرات است .

متاسفانه فروش در شبکه اینترنتمخارج زیادی دارد و برای بسیاری مقرون به صرفه نمی‌باشد. شرکتهایبزرگدنیا باسرمایه‌های کلان و پرسنل کافی، پایگاههای تخصصی را برایمواردیچون صادرات و فروش تجاری ایجاد کرده‌اند. شرکتهای متعددی نیز درایراندست به ایجاد چنین

امکاناتی زده‌اند، اما از آنجایی که هنوزهیچمتولی و مرکزیتی برای این پدیده وجود ندارد،این سازمانها به صورتجزیره‌ایو خود محور اقداماتی را انجام می‌دهند که هنوز پروسه کامل تجارترادر بر نگرفته و به صورت مقطعی انجام می‌شود. هیچ آمار دقیقی هم ازکاربراناینترنت و استفاده کنندگان از کامپیوتر شخصی در دست نیست و هنوزبهصورت یک طرح ملی به آن نگاه نشده‌است. بنابراین، در مرحله کودکی ونوپاییاست و نیاز به مراقبت و حمایت زیادی از طرف دولت دارد. دولت بایدباارایه یک طرح ملی، فرهنگ خرید جامعه امروزی ایران را تغییر دهد. بایدتوجهداشت که سرمایه گذاری مالی و زمانی بر روی زمینه‌ای که در آینده حرفاولرا خواهد زد، مطمئنا باعث پویایی اقتصاد کشور خواهد شد .

بسترهای لازم برای تجارت الکترونیک

(1 یک سیستم بانکی روان و دقیق

2) قوانین گمرکی،مالیاتی و بانکداریالکترونیکی

3) کد تجاری محصول و ایجاد امنیت اطلاعات

4)  تهیهو تدوین نظام مالی اطلاعات و نظام حقوقی اطلاع رسانی (کپی رایت)

(5 محرمانه بودن اطلاعات شخصی

6) تطبیق مقررات ملی با مقررات متحدالشکلبین المللی

7) همکاری دانشگاهها،مراکز تحقیقاتی وسازمانهای مختلف

8) پذیرش اسناد الکترونیکی توسط قوه قضاییه

9) تأمین، صدور و بکارگیری کارت هوشمند

(10تأمین خطوط ارتباطی پرسرعت و مطمئن وایجاد بستر مخابراتی به شکل بی سیم . خوشبختانه، کشور ما از پشتوانه خوبیاز نظر نیروی جوان برخوردار است و در نتیجه، وظیفه ارگانهای دولتی وغیردولتی، وارد کردن این تکنولوژی به کشور، تشکیل دادنگروه‌های کاری و آماده سازی هر چه بیشتر بستر مناسب و زیر ساختهایلازم برای کار سازمان یافته بر روی این تکنولوژی جدید است .