در حال
حاضر بيش از 70 نوع كاني تيتانيوم شناخته شده است كه تيتانيوم را بصورت تركيب در
خود جاي داده اند. توليد تجاري تيتانيوم عمدتاً از كاني هاي ايلمنيت (FeTiO2) و روتيل
(TiO2) صورت مي‌گيرد اين دو كاني همچنين داراي
واناديم،اسكانديم، ناتاليو و نيوبيوم مي‌باشند. از ديگر كاني هاي تيتانيوم لوكوكسن
مي‌باشد كه محصول نهايي آلتراسيون هاي ايلمنيت واسفن مي‌باشد. (ايلمنيت لوكوكسن
حاوي 96 درصد TiO2 واسفن
لوكوكسن حاوي 67 درصد TiO2 مي‌باشد.)
تيتانيوم را از آناتاز و لوپاريت نيز مي‌توان بدست آورد.
- ايلمنيت Ilmenite
اين
كاني با فرمول FeTiO3 و وزن
مخصوص 5-5/4 بوده و داراي خاصيت مغناطيسي ضعيف مي باشد. اين کاني داراي
واناديم،اسکانديم، تانتاليم و نيوبيوم مي باشد .
- لوکوکسن
محصول
نهايي آلتراسيون ايلمنيت و اسفن مي باشد.ايلمنيت لوکوکسن حاوي 96% TiO2 و اسفن لوکوکسن حاوي 67% TiO2 است .
- اولواسپينل
ايلمنيت
و اولواسپينل درآنورتوزيت ها، نوريت ها و سنگ هاي گابروي و نيز به صورت پلاسري
يافت مي شوند.
- تيتانيت ( اسفن( Sphene & Titanite
کاني
اسفن يک سيليکات کلسيم و تيتانيم داراي سختي 5/5-5 ، چگالي 55/3 - 45/3 مي باشد
.اين کاني عمدتاً بيرنگ و در برخي مواقع داراي چندرنگي زرد تا قهوه اي و قرمز است.
اين کاني داراي شکل تا بي شکل و شکننده بوده و در مقاطع عرضي لوزي شکل مي باشد .
برجستگي آن زياد بوده و انيزوتروپ است. اين کاني در سيستم تبلور منوکلينيک متبلور
مي شود.
تيتانيت
به کاني لوکوکسن که در نور طبيعي تقريباً کدر و در نور پلاريزه خاموش است ، دگرسان
مي شود .
وجه
مشخصه اين کاني مقاطع عرضي لوزي يا گوه اي شکل آن مي باشد .اين کاني در مراحل
نهايي انجماد ماگمايي در سنگ هاي آذرين تشکيل مي شود و به جز در بعضي نقاط ( مانند
کنار درياچه Tahoe که در
آنجا از گرانوديوريت مشتق شده است ) به صورت آواري کمتر ديده مي شود .همچنين اين
کاني در سنگ هاي دگرگوني هم ديده مي شود.
پلي مرف
هاي اكسيدتيتان عبارتند از:
- روتيل Rutile
نام
روتيل از کلمه لاتين روتيلوس Rutilos به معني
سرخي گرفته شده است. اين كاني با فرمول TiO2 و وزن
مخصوص3/4-2/4 ، جلاي الماسي يا فلزي ، سختي 6 بوده و شکننده و غير مغناطيسي مي
باشد.
ترکيب
شيميايي اين کاني 60% Ti = بوده و
داراي ناخالصي مي باشد . اين کاني در سيستم تبلور کوبيک متبلور شده است و به رنگ
زرد تيره ، قهوه اي ، سرخ يا سياه است . اين کاني در فوتک ذوب نمي شود و اسيدها بر
آن بي اثر اند و داراي واناديم ، اسکانديم ، تانتاليم و نيوبيوم مي باشد .
روتيل
در طبيعت به اشکال گوناگوني تشکيل مي شود . اين کاني معمولاً با پلي مورف هاي خود
يعني آناتاز و بروکيت در پلاسرهاي آبرفتي و به صورت عناصر فرعي سنگ هاي آذرين ( مانند سينيت و بندرت گرانيت ) و يا در
پگماتيت ، رگه هاي گرمابي ، دگرگوني ( شيست هاي متبلور ) و سنگ
هاي رسوبي يافت مي شود . گاهي اين کاني به صورت بسيار ريز موئين در ساير کاني ها
به ويژه کوارتز نيز مشاهده مي شود .
پودر
روتيل به رنگ سفيد يا تقريباً سفيد و بدون بو بوده و در آب و اسيد هاي معدني رقيق
نامحلول است وليکن در اسيد سولفوريک گرم به آرامي حل مي شود و در اسيد فلوئوريدريک
نيز محلول است .
- آناتاس يا آناتاز
(TiO2)
- بروكيت
- پروفسكيت CaTiO2
- مگنتيت يا هماتيت تيتانيم دار
- لوپاريت