فرصت های کارآفرینی در فناوری نانو

● مقدمه
در حالی که تولد فناوری نانو را در سال ۱۹۵۹، به هنگام سخنرانی تاریخی ریچارد فاینمن با عنوان آن پایین فضای بسیاری هست ثبت کرده اند، اما ورود سرمایه گذاران خطرپذیر به عرصه این فناوری در سال ۱۹۹۶ رخ داد. این رویداد هر چند که اهمیت سخنرانی معروف فاینمن را ندارد ولی بیانگر این واقعیت است که فناوری نانو از آزمایشگاه خارج شده است و باید انتظار سرمایه گذاری های کلانی را در این حوزه داشته باشیم.
اگر کارآفرینی را ایجاد کسب و کارهای جدید یا هر نوع نوآوری در کسب و کارهای قدیمی تعریف کنیم خواه این نوآوری در ارائه محصول یا خدمتی جدید باشد، یا در نحوه جدیدی از تولید محصول یا خدمت یا حتی در بسته بندی، قیمت گذاری و بازاریابی، آنگاه هر جایی که فناوری نانو وارد شود منجر به کارآفرینی می گردد و این به معنی گشوده شدن افق جدیدی بر دنیای کارآفرینان است. البته باید در نظر داشت که این خصلت در هر فناوری جدید قابل مشاهده می باشد کما این که پیش از این نیز فناوری اطلاعات همین تاثیر را بر فعالیت های کارآفرینانه گذاشت.
فناوری نانو کاربردهای بالقوه و بالفعل فراوانی یافته است. صنایع هوا و فضا و دفاعی، صنعت خودروسازی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، تولید و توزیع انرژی، پزشکی و داروسازی، صنایع شیمیایی و نفت، نساجی، کشاورزی و محیط زیست بازارهای غول پیکری هستند که فناوری نانو می تواند در آنها وارد شود. اما حکایت کارآفرینی در فناوری نانو بحثی فراتر از کاربردهای نانو در صنایع و بازارهای ذکر شده می باشد.
کارآفرینی در این حوزه نیز مانند کارآفرینی در سایر حوزه ها به نیازسنجی دقیق و موشکافانه ای نیاز دارد. بازیگران فعلی فناوری نانو در جهان به سه گروه بزرگ تقسیم می شوند و هر نوع کارآفرینی در این حوزه به شناخت نیازهای این سه گروه وابسته است.
۱) دولت ها وساختارهای سیاسی محلی و منطقه ای
۲) دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی
۳) بخش خصوصی شامل سرمایه گذاران خطرپذیر، صنایع کوچک و بزرگ و بانک ها
فرصت های بالفعل کارآفرینی در فناوری نانو در ارتباط با نیازهای این سه گروه شکل می گیرد.
۱) فرصت های بالفعل
دولت ها و ساختارهای سیاسی چه در بعد محلی و چه در بعد منطقه ای سرمایه و تلاش خود را در جذب بیش از پیش این فناوری نوظهور به حوزه تحت مدیریت خود، حمایت از تحقیقات دانشگاهی و فعال کردن بخش خصوصی معطوف نموده اند تا در رقابت جهانی تصاحب بیشتر فناوری نانو عقب نمانده و سهمی از بازار رو به گسترش آن را برای شهروندان و مالیات دهندگان خود کسب نمایند. برگزاری مسابقات گران قیمت ایده پردازی در اتحادیه اروپا با ۳۰۰۰۰۰ یورو جایزه نقدی و ۲۰۰۰۰۰ یورو سرمایه گذاری مشارکتی به شرط ایجاد شرکت در محل برگزاری مسابقه (پادووا در ایتالیا)، نمونه ای از این تلاش ها می باشد. چالش اصلی فراروی این دولت ها کمبود نیروی انسانی متخصص در حوزه نانو می باشد. هر نوع کسب و کاری که منجر به تربیت انسانی جهت کار در بخش های دولتی، دانشگاهی و خصوصی گردد مورد تقاضا و حمایت جدی دولت ها قرار می گیرد. جدای از اینکه ارائه خدمات تخصصی نظیر انجام تحقیقات علمی و امکان سنجی های اقتصادی در زیر مجموعه های نانو مانند نانوکامپوزیت ها، نانولوله ها و... خدمات گران قیمت تری هستند که مورد درخواست این گونه دولت ها می باشند.
مشابه همین بحث در خصوص دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی وجود دارد با این تفاوت که علاقة این مراکز بیشتر به جذب نیروی انسانی ایده دار و خلاق برای همکاری در انجام تحقیقات می باشد. این نیروی انسانی از دو طریق قابل جذب می باشد: ۱- دانشجویان مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد ۲- همکاری و عقد قرارداد با شرکت های پیمانکار تحقیقاتی. بنابراین تیم های کارآفرینی که بتوانند از عهده مشارکت در پروژه های تحقیقاتی برآیند می توانند برای مدت نسبتاً طولانی به بازار دانشگاه های داخلی و خارجی جهت دستیابی به یک گردش مالی مناسب تکیه نمایند. علاوه بر این، مراکز تحقیقاتی برای تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی خود به تیم های دارای تجربه و تخصص در زمینه بازاریابی، خرید و فروش فناوری نیاز دارند. هم اکنون در بسیاری از کشورهای توسعه یافته می توان دانشگاه هایی را نام برد که جهت تحقق این مهم، خود اقدام به تأسیس شرکت نموده اند. مثلاً شرکت های Access Pharmaceuticals , Adelan و Nanomics Imaging Ltd را که هر سه در زمینه نانو فعالیت می نمایند، به ترتیب دانشگاه های صنعتی تگزاس جنوبی، بیرمنگام و عبری بیت المقدس به وجود آورده اند.
ولی در شرکت ها و صنایع خصوصی و دولتی نیازهای دیگری به چشم می خورد. آشنایی با کاربردهای نانو و ارزش افزوده ناشی از آن و فناوری های موجود نخستین درخواست جدی این گروه از بازیگران فناوری نانو می باشد. مشاوره در مدیریت تحقیقات، یا خرید فناوری و یا سرمایه گذاری نیاز دیگر این گروه است. سرمایه گذاران خطرپذیر علاقه وافری به ورود به این فناوری از خود نشان داده اند ولی به دلیل پیچیدگی های موجود در این فناوری، فرآیند سرمایه گذاری ایشان بسیار طولانی و نیازمند مشاوره می باشد.
بنابر این شرکت هایی که قادر به برگزاری آموزش های کوتاه مدت ویژه صنایع، یا انجام مشاوره برای خرید، فروش و سرمایه گذاری در این فناوری باشند هم اکنون می توانند بازار مناسبی برای خود به دست آورند.
۲) فرصت های بالقوه
بعد از این که شرکت ها، سرمایه گذاران، دانشگاه ها و دولت ها از حیث نیروی انسانی ورزیده به حد قابل قبولی رسیدند، بسیاری از کسب و کارهایی که ذکر آنها رفت رونق خود را از دست می دهند. ولی در این میان آن گروه از کارآفرینان که بتوانند خود را با شرایط جدید تطبیق دهند، شانس بقای بیشتری در بازار نانو خواهند داشت. این شرایط جدید ناشی از وجود نیروهای انسانی است که قبلاً توسط همین کسب و کارهای کارآفرین تربیت شده و وارد بازار کار شده اند.
این نیروی انسانی جهت بروز توانایی های خود و خلق ثروت از دانش فنی، نیازمند خدمات جدید می باشد. تأمین مواد اولیه، بازاریابی محصولات و خرید و فروش فناوری های جدید نیازهای اصلی این گروه را در بر می گیرند. از سوی دیگر تولید محصولات نانویی افق دیگری می باشد که بر روی کارآفرینان گشوده خواهد شد.
ابربازارهایی مانند خوردوسازی، ساختمان، کشاورزی و صنایع دفاعی مشتریان دائم محصولات تولید شده بر مبنای نانو می باشند که جذب و حفظ این بازارها یقیناً نیازمند خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی لحظه به لحظه می باشد. از یاد نبریم که محصولات مبتنی بر فناور ی های پیشرفته عمر کوتاهی دارند و خیلی سریع جای خود را به محصولات جدیدتر و پیشرفته تر خواهند داد و غفلت از نوآوری و اصرار بر تولید و عرضه محصولات خدمات قدیمی تر، مرگ کسب و کار را به همراه خواهد داشت.
۳) سه دوره حیات
برای کارآفرینی در فناوری نانو- یا شاید هر فناوری پیشرفته دیگر- سه دوره حیات، خصوصاً در کشورهای در حال توسعه می توان متصور شد:
▪ دوره اول: در این دروه آموزش و تربیت نیروی انسانی نیاز جدی بنگاه های اقتصادی و تحقیقاتی را شکل می دهد، بنابراین کسب و کارهایی که در این دوره به رفع این نیاز بپردازند جزء کسب و کارهای داغ قلمداد می شوند. این دوره را می توان دوران تولد فناوری در یک کشور نامید.
▪ دوره دوم: که شاید آن را دوره رشد فناوری در کشورها بدانیم دوره ای می باشد که عرضه فناوری دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی شکل جدی تری به خود می گیرد و صنایع و شرکت ها نیز متقاضی خرید فناوری از منابع داخلی و خارجی می باشند. به نظر می رسد بازاریابی برای دستاوردهای پژوهشی دانشگاه ها و انجام خدمات مربوط به خرید و فروش فناوری برای صنایع و همچنین ارائه مشاوره های علمی و اقتصادی به سرمایه گذاران خطرپذیر و غیر خطرپذیر، کسب و کارهای پر رونق این دروه را به وجود آورند.
▪ دوره سوم: دوره بلوغ فناوری در یک کشور نیازهای متنوع و مخصوص به خود را دارد. تولید محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری جدید، تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنایع و بازاریابی محصولات و خدمات تولید شده، کسب و کارهای پر جنب و جوش این دوره را شکل می دهند.
هر چند که نمی توان بین این سه دوره مرز مشخص زمانی قائل شد و چه بسا در همان دوران تولد، کسب و کارهایی وجود داشته باشند، که قادر به تولید محصولات و خدمات مبتنی بر فناوری باشند ولی گذر از این سه دوره برای تبدیل شدن به یک کشور صاحب فناوری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. ذکر این نکته هم ضروری به نظر می رسد که در این سه دوره، کسب و کارها جای خود را در صدر جدول موفقیت تغییر می دهند ولی هیچ کسب و کاری مگر به اراده و خواست مدیران و صاحبان آن کسب و کار از رده خارج نمی شود به عنوان مثال آموزش نیروی انسانی، هر چند که کسب و کار داغ دورة تولد محسوب می شود ولی حتی در دورة بلوغ نیز ادامه فعالیت آن ضروری می باشد.
● نتیجه گیری
از نگارش این مقاله کوتاه چند هدف مهم تعقیب می شوند که عبارتند از:
۱) برخلاف آنچه که دانشمندان فعال در حوزة نانو القا می کنند، کارآفرینی در نانو نه تنها ممکن، بلکه ضروری است. اگر ایجاد کسب و کارهای مبتنی بر فناوری نانو به دلایلی واهی به تعویق افتد فرصت های موجود از میان می رود. به عنوان مثال در دورة تولد فناوری شرکت هایی که می توانند باعث توسعه فناوری در کشور شوند به وجود می آیند و بعد همین شرکت ها و مؤسسات، به آسانی کسب و کارهای دورة رشد و بلوغ را به وجود خواهند آورد.
۲) یک حرکت منعطف در توسعة کارآفرینی در فناوری نانو باعث شکل گیری و پایدار شدن کسب و کارهایی با مزیت نسبی در کشور می شود؛ کسب و کارهایی که به صورت کاملاً طبیعی و خود به خود انجام می پذیرد. توضیح بیشتر این که در اکثر کشورهای در حال توسعه انتخاب حوزه ای از فناوری نانوکه برای سرمایه گذاری دولت ها ارجحیت داشته باشد یکی از چالش های اصلی سیاست مداران و برنامه ریزان می باشد در حالی که ساختار منعطف شرکت های کوچک و متوسط، خودبه خود به سمت بازارهای ترجیحی حرکت کرده و بهترین گزینه ها را انتخاب می نمایند و دولت ها صرفا نقش حامی و هدایت گر را می یابند.
۳) کارآفرینی در فناوری نانو به عنوان یک حرکت آزمایشی با همکاری مراکز کارآفرینی دانشگاه ها و پارک های فناوری قابل اجرا می باشد. یقیناً در اجرای این طرح انتخاب افرادی که بتوانند کسب و کارهای مبتنی بر نانو را ایجاد نمایند، بسیار تعیین کننده خواهد بود چرا که از یک سو موفقیت این طرح به توانایی ایشان وابسته است و از سوی دیگر بودجه قابل توجهی بابت آموزش ایشان باید هزینه شود.
۴) بر طبق نظریه های موجود، افرادی که توانایی آموزش خودگردان داشته باشند دارای توان بالقوه کارآفرینی می باشند. بنابراین برگزاری دوره های آموزش خودگردان برای شناسایی این افراد بسیار ضروری به نظر می رسد.

اپلیکیشن اندروید تلگرام اینستاگرام