ترمز وسیله‌ای برای ایجاد شتاب منفی در خودرو است و قدرت این سیستم به طور معمول ۱۰ برابر قدرت موتور و حتی بیشتر است. برای متوقف کردن خودرویی با وزن یک تُن که با سرعت ۱۳۰ کیلومتر بر ساعت در حرکت است توانی به میزان ۱۵۰ کیلووات موردنیاز است. این توان به صورت انرژی حرارتی که در برخی نقاط، لنت‌ترمز دمای آن را به ۳۰۰ تا ۸۰۰ درجه سانتیگراد می‌رساند دفع می‌شود.
با توجه به اهمیت این قطعه در خودرو، برای سنجش وضعیت بازار قطعات سراغ سید حسین لاجوردی، رییس انجمن صنایع تولید لنت‌ترمز و کلاچ کشور رفته و با او گفت‌وگویی داشته است. آنطور که او درباره مشکلات این صنف می‌گوید، در حال حاضر این صنف با ۳۵درصد تولید در زمینه لنت‌ترمز و ۱۵درصد در بخش کلاچ فعالیت دارد و از سوی دیگر واحدهای غیررسمی و زیرزمینی زیادی نیز در این بخش در زمینه تولید دخالت دارند. در این زمینه گفت‌وگوی با لاجوردی را در ادامه می‌خوانید.
انجمن صنایع تولید لنت‌ترمز و کلاچ از چه زمانی کار خود را شروع کرد و امروز دارای چند عضو است؟
این انجمن کار خود را از حدود ۲ دهه پیش آغاز کرد و پیش از تحریم‌های سنگین اوایل دهه ۹۰ با حدود ۳۰ عضو رسمی فعالیت داشت اما شرایط سخت باعث شد یک سوم از آنها تعطیل شوند. بنابراین امروز انجمن لنت‌ترمز و کلاچ با ۲۰ عضو نیمه تعطیل و ظرفیت ۳۰ تا ۵۰درصدی در حال فعالیت است.
البته وضعیت فعلی این صنف ضمن تاثیر تحریم‌ها، ناشی از ورود بی‌رویه لنت‌ترمزها از راه قاچاق نیز است که زمینه‌ساز تولید قطعات تقلبی در داخل شد. به طور نمونه وقتی یک کانتینر کالایی از خارج وارد می‌کنند مشابه آن چند کانتینر در داخل به صورت تقلبی و زیرزمینی تولید شده و به بازار عرضه شود.
تمام این مسائل باعث شده تولید داخل آسیب‌های بسیاری ببیند که منجر به تعطیل یا نیمه‌تعطیل شدن واحدها شده است. بنابراین واحدهای تولیدی لنت‌ترمز و کلاچ امروز زیر ظرفیت واقعی خود در حال فعالیت هستند. البته گزارش وضعیت امروز این صنف به سازمان‌های مربوطه اعلام شده اما تاکنون اقدامی در این زمینه نشده است.
پراکندگی جغرافیایی سازندگان لنت‌ترمز در کدام استان‌های کشور است؟
واحدهای تولیدی ما در استان‌های اصفهان، البرز، سمنان، قزوین، مازندران، لرستان و تهران پراکنده هستند.
به تولید قطعات تقلبی در داخل اشاره کردید آیا این کار از سوی خود قطعه‌سازان انجام می‌شود؟ چرا؟
وقتی بازار نابسامان شده باشد و محصولات خارجی در بازار زیاد شود فرهنگ کشور در خرید تغییر می‌کند و سلیقه مردم به سوی خرید محصولات خارجی سوق پیدا می‌کند. بنابراین تمام فروشندگان در پوشش واردکننده اقدام به واردات لنت‌ترمز باکیفیت، کم‌کیفیت و بی‌کیفیت از کشور چین، هند و... کرده‌اند.
در پاسخ به چرایی این مسئله باید به سودآوری آن اشاره کرد زیرا به این ترتیب کالاها با ۷۰ تا ۱۰۰درصد سود به فروش می‌رسد و با فرهنگ‌سازی که برای مصرف‌کننده در بحث خرید کالای خارجی شده است به موفقیت‌هایی دست یافته‌اند. این تاجران تنها با فروش کالای خارجی چنین سودی خواهند داشت و با فروش کالای ایرانی سود چندانی به‌دست نمی‌آورند بنابراین آنها تبلیغات و فرهنگ‌سازی را برای کالاهایی دارند که سود بیشتری دارد.
بیان این نکته نیز ضرورت دارد که تمام این کالاها، محصولات باکیفیت نیستند و خریداران بیشتر تحت‌تاثیر توضیح‌های فروشنده مجاب به خرید می‌شود. چون فروشنده به طور دائم از نشان‌های مختلف استفاده می‌کند و هیچ مسئولیتی در مقابل کالای خارجی ندارد با شیوه‌های مختلف بازار را به‌دست می‌گیرد. به طوری که امروز بیش از ۲۰۰ نشان خارجی در بازار لنت‌ترمز دیده می‌شود.
بنابراین این نابسامانی که در بازار صنف لنت‌ترمز وجود دارد تنها کمک دولت را می‌طلبد زیرا انجمن اطلاعات لازم از وضعیت بازار را گزارش کرده و تنها نیاز است تا از سوی دولتمردان اقدامات عملیاتی انجام شود. چنین وضعیت نابسامانی باعث شده صنعتگران ما با وجود سرمایه‌گذاری هنگفت، واحد تولیدی خود را تعطیل کنند یا زیرظرفیت تولید داشته باشند.
به فرهنگ استقبال از کالای خارجی اشاره داشتید آیا به مشتری حق نمی‌دهید با توجه به تجربه خود به دنبال کالای بهتری باشد؛ حتی اگر آن کالا، داخلی نباشد؟
خریدار حق دارد به دنبال کالای باکیفیت باشد اما این بدین معنا نیست که محصول خارجی صددرصد باکیفیت است. توضیح داده شد تاجری اقدام به واردات محصولی از یک نشان می‌کند اما به طور عموم خدمات پس از فروش ندارد و مصرف‌کننده در ادامه با مشکل روبه‌رو می‌شود. چون فروشندگان اقدام به واردات نشان‌های مختلف می‌کنند فضایی برای پیگیری موضوع از سوی مصرف‌کننده باقی نمی‌ماند و فروشنده هیچ مسئولیتی در قبال محصول خارجی خود ندارد.
انجمن نیز در برابر شکایت افراد نمی‌تواند کاری انجام دهد و چون لنت‌ترمز از قطعات فوق‌ایمنی است باید حساسیت بیشتری نسبت به واردات آن به وجوداید و ضروری است دولت کنترل‌های بیشتری روی این مسئله داشته باشد.
بحث قیمت در این زمینه چقدر مطرح است؛ اینکه چون قدرت خرید مردم پایین آمده به دنبال اقلام ارزان‌قیمت‌تر هستند؟
قیمت نیز در میزان فروش موثر است و مصرف‌کننده حق دارد کالایی را باکیفیت عالی و قیمت مناسب خریداری کند اما تجربه نشان داده است وقتی کالایی برای نخستین‌بار خریداری می‌شود توضیح‌های فروشنده تاثیر زیادی روی خرید افراد داشته و زمانی که قطعه‌ای با جان و سلامت افراد در ارتباط است به طور قطع تعریف‌های فروشنده تاثیر بیشتری روی تصمیم خریدار دارد و در نهایت ناآگاهی افراد منجر به این می‌شود که به کالای خارجی نسبت به محصول ایرانی اعتماد بیشتری کنند.
اگر فرض کنیم اقلام باکیفیت خارجی نیز در بازار وجود دارد که به طور قطع نیز اینگونه است پرسش این است که اگر تولید مشابه در داخل دارد چرا نباید از تولیدکننده داخلی آن کالا را خریداری کرد. چه دلیلی دارد قطعه‌ای که در داخل باکیفیت مناسب تولید می‌شود از خارج وارد شود.
به نظر می‌رسد فرهنگ استفاده از کالای خارجی و اعتماد به این محصولات در بین خریداران فراگیر شده است و مشتریان با پیش‌زمینه فکری قبلی همیشه به دنبال نقصی در تولیدات داخل هستند. در صورتی که چنین امری برای امروز صحت ندارد و بسیاری از کالاهای داخلی از کیفیت مطلوب‌تری نسبت به مشابه‌های چینی خود برخوردار هستند.
بنابراین نیاز است این نابسامانی برطرف شود و زمانی که یک کالا می‌تواند با ظرفیت چند برابر مصرف کشور به وسیله تولیدکنندگان داخل تولید و عرضه شود منطقی نیست از طریق واردات، بازار تامین شود. حتی اگر نیاز به تامین کالا از خارج باشد دولت موظف است شرکت‌هایی را انتخاب کند که دارای نشان معتبری در سطح بین‌المللی و خدمات پس از فروش باشند و همچنین شرکت‌ها پاسخگوی کیفیت محصولات خود باشند و مسئولیت آن را بپذیرند.
اما وضعیت امروز بازار لنت‌ترمز این گونه نیست و بسیاری از خریداران با مصرف لنت‌ترمزهای خارجی و به وجود آمدن مشکل سردرگم هستند و نمی‌دانند برای کالایی که خریداری کرده‌اند و معیوب درآمده است باید به کجا مراجعه کنند.
چند درصد بازار لنت‌ترمز از تولیدات داخل و چند درصد، از کالاهای خارجی تامین می‌شود؟
فکر می‌کنم ۳۵درصد بازار به وسیله تولیدات داخلی تامین می‌شود و باقی آن در دست کالاهای خارجی است. از این‌رو حداقل ۶۵درصد بازار لنت‌ترمز مربوط به محصولات خارجی است.
در صحبت‌های خود اشاره کردید تنها ۲۰ تولیدکننده لنت‌ترمز به صورت نیمه‌فعال در حال فعالیتند. حال این پرسش مطرح می‌شود که اگر تمام سازندگان داخلی با ظرفیت صد در صدی فعالیت داشته باشند آیا می‌توانند کل بازار داخل را پوشش دهند؟
بیش از مصرف داخل در واحدهای تولیدی ما ظرفیت ساخت وجود دارد. ما به طور کامل متعهد هستیم که تولیدکنندگان این صنف از ماشین‌آلات مدرن و روزآمد استفاده می‌کنند و توانایی دارند بیش از نیاز بازار داخل تولید داشته باشند.
قطع به یقین اگر همین ۲۰ سازنده با تمام ظرفیت خود فعالیت داشته باشند می‌توانند کل بازار داخل را پوشش دهند زیرا امروز بین ۳۰ تا ۵۰درصد ظرفیت خود تولید دارند. طبیعی است که اگر زمینه فراهم و جلوی قاچاق و واردات بی‌رویه گرفته شود باقی تولیدکنندگان نیز وارد عرصه می‌شوند.
آیا در گذشته کشور در بحث لنت‌ترمز صادرات نیز داشت؟
بله، البته امروز نیز صادرات انجام می‌شود اگر چه به سختی اما روز به روز در حال کاهش است زیرا قیمت تمام شده آن به لحاظ گران بودن تسهیلات بانکی بالاست و نیز ندادن امتیازات و جایزه‌های صادراتی و همچنین وجود برخی تحریم‌ها را می‌توان از دیگر موانع امروز صادرات لنت‌ترمز برشمرد.
بازارها کدام کشورها هستند؟
لنت‌ترمز ایرانی می‌تواند تمام بازار منطقه را پوشش دهد و امروز، صادرات به کشورهای افغانستان، عراق، کامرون، ازبکستان، تاجیکستان و... است.
آیا انجمن برای افق ۱۴۰۴ در بحث صادرات برنامه‌ای دارد؟
انجمن برای این موضوع نمی‌تواند برنامه‌ای داشته باشد اما از آرمان‌های هر تولیدکننده‌ای است که صادرات داشته باشد و این بستگی به حمایت و کمک‌های دولتی دارد زیرا امروز تمام بار مالی بر دوش تولیدکننده است و طبیعی است وقتی قیمت تمام شده‌اش بالا برود هر هدفی که انجمن و تولیدکننده داشته باشند عملیاتی نمی‌شود.
قطعه‌سازان لنت‌ترمز با پرداخت مطالبات خود از سوی خودروسازان مشکلی ندارند؟
مطالبات معوق سازندگان یکی از نابسامانی‌های موجود در این صنف است و مطالبات پرداخته نشده روز به روز تولیدکنندگان را ضعیف و ناکارآمدتر می‌کند. بدین معنی که کالای خود را نقد فروخته‌اند اما با گذشت ۶ ماه هنوز نتوانسته‌اند پول خود را دریافت کنند و این امر نیز به تولید داخل ضربه زده است.
بیشتر مشکلات مصرف‌کنندگان مربوط به لنت‌ترمزهای داخلی است یا خارجی، آماری در این زمینه موجود است؟
به هر حال هر محصولی با توجه به کیفیت آن عمل می‌کند و معتقدم هر دو مشکلاتی دارند بنابراین ممکن است هم محصول تولیدکننده داخلی دچار مشکل شود و هم محصولات خارجی از این‌رو تفاوتی ندارد اما باید توجه داشته باشیم اگر مشکلی برای کالاهای ساخت داخل به وجوداید آنها مرجعی برای رسیدگی دارند که موظف به پاسخگویی و جلب رضایت خریداران هستند اما واردکنندگان چنین محدودیت و مسئولیت‌هایی ندارند.
آیا در بحث کلاچ نیز سازندگان با همین وضعیت روبه‌رو هستند؟
بله، بازار هر دو دارای مشکلات مشابهی است. کلاچ نیز با حدود ۱۰ تا ۱۵درصد ظرفیت خود در حال تولید است و باقی بازار از طریق واردات تامین می‌شود.
مشکل سازندگان داخلی کلاچ چیست؟
بالا بودن قیمت تمام شده محصولات داخلی و سود بازرگانان و واردکنندگان محصولات خارجی دو عاملی است که منجر به مشکلات امروز این صنف شده است. به طور نمونه اگر سازنده چینی بدون یک ریال سود جنس خود را صادر کند متضرر نمی‌شود زیرا با گرفتن پروانه و مجوز صادرات مبلغ ارزش افزوده خود را که ۱۷درصد است دریافت می‌کند، در حالی که تولیدکننده ایرانی از سال ۸۸ به این سو جایزه صادراتی که برای لنت‌ترمز ۲درصد است دریافت نمی‌کند و در گذشته نیز در قالب سهام عدالت دریافت کرده است.
بنابراین ضروری است بررسی کنیم کشورهای صنعتی دنیا چه الگویی دارند که دارای اقتصاد فعالی هستند و ما نیز مشابه آنها عمل کنیم. پرداخت مزایا به صادرکنندگان بسیاری از مشکلات را رفع خواهد کرد.
با این میزان تولید آیا کشور، کلاچ نیز صادر می‌کند؟
خیر، تنها برای تامین بازار داخل تولید داریم.
آیا سازندگان غیررسمی و بدون مجوز نیز در این صنف فعالیت دارند؟
بله، سلسله کارگاه‌های زیرزمینی و مخفی هستند که در این زمینه فعالیت دارند و به دلیل پنهانی کار کردن، آماری از آنها در دست نیست اما تعدادشان زیاد است.