سودآوری، رویا و آرزوی تمامی شركت‌ها ومدیران است، اما مانعی بزرگ به نام هزینه‌ها، می‌تواند آنها را دست‌نیافتنی كند. وقتی نمودارها، نشانگر روند صعودی هزینه‌های سازمان هستند، نه تنها نشان می‌دهند كه سلامت سازمان در خطر است بلكه زنگ خطر را برای مدیران به صدا درمی‌آورند.
سودآوری، رویا و آرزوی تمامی شركت‌ها و مدیران است، اما مانعی بزرگ به نام هزینه‌ها، می‌تواند آنها را دست‌نیافتنی كند. وقتی نمودارها، نشانگر روند صعودی هزینه‌های سازمان هستند، نه تنها نشان می‌دهند كه سلامت سازمان در خطر است بلكه زنگ خطر را برای مدیران به صدا درمی‌آورند. هزینه، برای مدیران و سهامداران، واژه‌ای دوست‌داشتنی نیست. همان مقدار كه صاحبان شركت‌ها به هزینه‌ها حساسیت نشان می‌دهند، مشتریان نیز احساس مشابه نسبت به واژه «قیمت» دارند. در دنیای كسب و كار، هرچه شرایط رقابتی‌تر می‌شود، اهمیت مسائلی نظیر كیفیت، قیمت و زمان تحویل، به‌شدت افزایش می‌یابد.
امروزه، سازمانها باید هرچه سریع‌تر كالاهایی با كیفیت و قیمت مناسب، به بازار عرضه كنند، در غیر این‌صورت، در عرصه رقابت حرفی برای گفتن نخواهند داشت. در بازاریابی مدرن، براورده ساختن نیاز مشتریان، مسیر استراتژیك شركت‌ها به شمار می‌آید. با نگاهی ساده به آمیخته چهارگونه بازاریابی درمی‌یابیم كه قیمت، یكی از عناصر مهم آن تلقی می‌شود. به بیانی دیگر، مشتری برای تصمیم‌گیری در مورد خرید كالا، تنها به محصول و كیفیت آن نمی‌اندیشد بلكه مناسب‌بودن قیمت را نیز در نظر می‌گیرد. بنابراین، ضرورت دارد كه شركت‌ها برای كسب موفقیت در بازار، برنامه‌ای جامع و هوشمندانه در زمینه قیمت‌گذاری و همچنین انطباق با قیمت‌های رقابتی بازار داشته باشند.
از سوی دیگر، ترفندهای مهمی در حسابداری‌مدیریت وجود دارد كه می‌تواند سازمانها را در حفظ توان رقابتی خود در بعد قیمت، یاری دهد. تكنیك‌هایی مانند هزینه‌یابی برمبنای فعالیت (ABC) هزینه‌یابی برمبنای هدف (TC)، هزینه‌یابی كایزن و غیره، رویكرد‌هایی نوین در حسابداری مدیریت هستند.
▪ معادله‌ای ساده و مهم
معادله سود و هزینه را به طور ساده می‌توان به صورت «سود برابر است با قیمت فروش منهای هزینه‌ها» بیان كرد.
هزینه‌ها- قیمت = سود
در تفكر هزینه‌یابی سنتی، پس از محاسبه هزینه‌های تولید، سود مورد انتظار به آنها اضافه شده و قیمت فروش تعیین می‌شود.
مثلا، اگر هزینه كالایی ۱۰۰۰ واحد پولی است و شركت بخواهد ۲۰ درصد سود حاصل كند، قیمت فروش آن را ۱۲۰۰ واحد پولی تعیین خواهد كرد. در دیدگاه هزینه‌یابی برمبنای هدف، شرایط به گونه‌ای دیگر است. در این تفكر، فلسفه مدیریت برهزینه حاكم است. در شرایط رقابتی، یك شركت نمی‌تواند قیمت تعیین كند بلكه قیمت برای او تعیین می‌شود. بنابراین در معادله بالا، قیمت در دست شركت نیست و ازمیان سه متغیر سود، قیمت و هزینه، تنها دو متغیر سود و هزینه باقی می‌ماند. بنابراین، شركت باید بتواند با یافتن راهكاری میان سود وهزینه، توازن لازم را برقرار كند. حال اگر شركت سود هدف خود را X تعریف كند، حداكثر هزینه‌ای كه می‌تواند متحمل شود، برابر است با:
سود هدف- قیمت رقابتی= هزینه هدف
این دیدگاه، چیزی نیست جز هزینه‌یابی بر مبنای هدف.
● هزینه‌یابی سنتی
روند شكل‌گیری محصول براساس دیدگاه هزینه‌یابی سنتی عبارت است از:
۱) نیازمندیهای محصول شناسایی می‌شود
۲) محصول طراحی می‌شود
۳) هزینه‌های محصول تخمین زده می‌شوند
۴) تجزیه و تحلیل ساخت/ خرید انجام می‌شود
۵) هزینه‌های تأمین‌كننده ارزیابی می‌شود
۶) كل هزینه‌ها ارزیابی می‌شود
▪ اگر هزینه‌ها بالا باشد، به گام ۲، طراحی محصول، رجوع كرده و در طرح آن تجدیدنظر خواهد شد
▪ اگر هزینه‌ها مناسب باشند، گام ۷ اجرا می‌شود
۷) محصول تولید می‌شود
۸) هزینه‌ها به صورت دوره‌ای كاهش می‌یابند
● هزینه‌یابی برمبنای هدف
روند شكل‌گیری محصول در دیدگاه هزینه‌یابی برمبنای هدف، عبارت است از:
۱) نیازمندیهای محصول و خواسته‌های بازار شناسایی می‌شوند
۲) سود هدف تعیین می‌شود
۳) توازن لازم بین خواسته‌های بازار، گام ۱ و هزینه هدف، برقرار می‌شود
۴) گزینه‌های طراحی محصول و فرایند بررسی می‌شوند. در این گام ورودی‌های زیر دریافت می‌شود:
▪ براورد هزینه‌ها
▪ تجزیه وتحلیل ساخت
▪ هزینه‌یابی هدف تامین‌كننده
▪ مهندسی ارزش
۵) پس از انتخاب طرح و فرایند مناسب در گام ۴، محصول تولید می‌شود
۶) هزینه‌ها به صورت دوره‌ای كاهش می‌یابند
● هزینه‌یابی برمبنای هدف در شركت هوندا
شركت هوندا با تشدید رقابت جهانی و افزایش ارزش «ین» تصمیم گرفت با اجرای روش هزینه‌یابی برمبنای هدف، قیمت و هزینه خودروی «سیویك» را كاهش دهد. در این خصوص، اقدامات زیر انجام شد:
۱) برخی قطعات را با قطعاتی ارزان‌تر جایگزین كردند
۲) برخی اجزای محصول، ساده‌تر شد
۳) طراحی برخی محصولات، ساده‌تر شد
۴) برخی تجهیزات پرهزینه شركت، تعویض شد
● مفاهیم مرتبط به هزینه‌هابی هدف
۱) كنترل كیفیت جامع (TQM)
۲) تجزیه و تحلیل عوامل شكست كار (FMEA)
۳) طراحی برای هزینه
۴) برنامه بهبود مستمر
۵) ماتریس خانه كیفیت
۶) طراحی برای تولید و مونتاژ
۷) مهندسی ارزش
● هزینه‌یابی هدف در سه شركت ژاپنی
۱) نیسان (خودروساز)
شركت نیسان، برای تعیین هزینه‌های تولید و قیمت محصول، از مهندسی ارزش بهره جست. بر اساس استراتژی نیسان، قیمت براساس توقعات مشتریان از كاركردهای محصول تعیین می‌شود. پس از تعیین قیمت، باید با استفاده از هزینه‌یابی هدف در اندیشه كاهش هزینه‌ها بود.
۲) كوماتسو (تجهیزات عمرانی)
شركت كوماتسو، از تحلیل طراحی و تحلیل كاركرد برای دست‌یابی به هزینه هدف بهره گرفت. مدیریت هزینه‌ها نیز به عنوان استراتژی كوماتسو تعیین شد.
۳) المپیوس (سازنده دوربین)
این شركت، تحلیل كاركرد را در پیش گرفت و همچون نیسان بر استراتژی مدیریت كاركردهای محصول تمركز كرد.
● استراتژهای مدیریت هزینه و مدیریت كاركردهای محصول
همان‌طور كه در الگوریتم هزینه‌یابی هدف گفته شد، در گام سوم باید میان هزینه‌ها و كاركردها یا نیازمند‌های محصول، توازن برقرار شود. به این منظور، می‌توان سه استراتژی مهم زیر را در پیش گرفت:
۱) استراتژی مدیریت هزینه‌ها:
هزینه‌های سازمان باید مدیریت و كنترل شوند. تقویت سیستم كنترلی سازمان می‌تواند در این زمینه موثر باشد. این روش، مشابه استراتژی كاهش هزینه‌های « مایكل پورتر» است. بدیهی است كه در اجرای این استراتژی، سازمان باید ساختار، فرهنگ سازمانی و سیستم‌های سازمانی را متناسب با استراتژی‌های خود تنظیم كند.
۲) استراژی مدیریت كاركردها و نیازمندی‌ها محصول:
در این استراتژی، سازمان می‌كوشد تا با تحلیل كاركردها و نیازمند‌های محصول، كاركردهای نه چندان مطلوب را حذف یا تعدیل كند.
۳) استراتژی تركیبی:
لزوما" هریك از استراتژی‌های پیش‌گفته، به تنهایی انتخاب و اجرا نمی‌شوند. گاهی لازم است تركیب ونسبتی از استراتژی‌های یاد شده را انتخاب و اجرا كرد.
● ماتریس انتخاب استراتژی مناسب
ماتریس انتخاب استراتژی مناسب را می‌توان براساس دو بعد مهم زیر بنا كرد:
۱) اهمیت كاركرد برای مشتری
۲) توان سازمان در كاهش هزینه‌ها
بنابراین می‌توان گفت:
▪ اگر اهمیت كاركرد برای مشتری، پایین و توان سازمان در كاهش هزینه پایین باشد، باید استراتژی مدیریت كاركرد را انتخاب كرد.
▪ اگر اهمیت كاركرد برای مشتری، بالا و توان سازمان در كاهش هزینه بالا باشد، باید استراتژی مدیریت هزینه را انتخاب كرد.
▪ اگر اهمیت كاركرد برای مشتری، پایین وتوان سازمان در كاهش هزینه بالا باشد، باید استراتژی تركیبی را انتخاب كرد.
▪ اگر اهمیت كاركرد برای مشتری، بالا و توان سازمان در كاهش هزینه پایین باشد، باید استراتژی تركیبی را انتخاب كرد.
● طراحی سازمانی مناسب
اجرای تفكر هزینه‌یابی برمبنای هدف، نیازمند ایجاد سازمانی متناسب با این طرز تفكر است. این سازمان باید واجد ویژگی‌های زیر باشد:
۱) تعهد مدیریت
۲) كارگروهی و تیمی
۳) فرهنگ سازمانی قوی
۴) همكاری با تامین‌كننده
۵) دانش هزینه‌یابی هدف، طراحی برای ساخت، مهندسی ارزش
۶) سیستم كنترل و ارزیابی
● نتیجه‌گیری
امروزه، صاحبان و مدیران شركت می‌دانند كه هزینه‌ها را باید جدی گرفت، زیرا مشتریان به قیمت كالا به عنوان یكی از عوامل موثر در انتخاب كالا می‌نگرند. مدیریت استراتژیك هزینه‌ها و ترفندهای آن (مانند هزینه‌یابی برمبنای هدف) راهكارهایی را ارائه می‌دهند تا سازمانها بتوانند هزینه‌های خود را به گونه‌ای مدیریت كنند كه نه تنها در عرصه رقابت باقی بمانند بلكه حضوری قوی و مقتدرانه داشته باشند. بنابراین، ضرورت دارد كه سازمانها سیستم مدیریت هزینه خود را با استفاده ازرویكرد‌های نوین حسابداری مدیریت، «باز طراحی» كنند تا بتوانند همچنان نیرومندانه بگویند: «همیشه حق با مشتری است».
نویسنده : محمدرضا شاهینی منابع: ۱.M.sakuai/"Target Costing and How to Use It/"Journal of Cost Managemet/volume۳/ summer ۱۹۸۹/pp ۳۹-۵۰. ۲. P. Horvath/Target Costing: state of the Art Report (Bedford/Texas:consortium for Advanced Manufacturing- international/۱۹۹۳). ۳. J.Fish." Implementing Target Costing/" journal of Cost Management/volume۹/sumner ۱۹۹۵/ pp. ۵۰-۵۹.
منبع خبر: ماهنامه صنعت خودرو
۱۱ اسفند ۱۳۸۹ ساعت ۰:۵۰:۳۸ قبل از ظهر