شرایط به شکلی پیش رفته که در این سال‌ها هرگاه صحبت از فروش سهام شرکت‌های خودروساز داخلی به میان آمده است، قطعه‌سازان اولین مشتریان دست به نقد این سهام بوده‌اند. اتفاقا همین چند وقت پیش نیز که ایران‌خودرو برای فروش بلوک ۸/ ۱۵ درصدی «شرکت سرمایه‌گذاری سمند» فراخوان داد، قطعه‌سازان اولین کسانی بودند که برای خرید آن پیشقدم شدند. هرچند قطعه‌سازان نتوانسته‌اند در تمامی معاملات مربوط به سهام خودروسازان موفق عمل کنند، با این حال در مجموع این امکان را یافته‌اند که با خرید بخشی از سهام شرکت‌های خودروسازی، در هیات مدیره آنها صاحب کرسی مدیریتی شوند. بر این اساس، در حال حاضر قطعه‌سازان، صاحب بخشی از سهام خودروسازها هستند، هرچند فعلا قدرت لازم و کافی را برای پیشبرد اهداف خود در صنعت خودرو نداشته و بنابراین هنوز با رویای دیرینه‌شان فاصله دارند.تردیدی وجود ندارد که افزایش سهام قطعه‌سازان در شرکت‌های خودروسازی، سهم و نقش مدیریتی‌شان را در صنعت خودرو پررنگ می‌کند و این یعنی تعبیر رویای خودروساز شدن آنها.
به نظر می‌رسد یکی از اهداف اصلی قطعه‌سازان برای ورود به عرصه خودروسازی، تمایلات سرکوب شده آنها از سوی خودروسازان است. در حال حاضر رابطه موجود میان خودروسازان و قطعه‌سازان ایرانی از استانداردهای جهانی برخوردار نیست؛ به‌نحوی‌که نه حساب و کتاب مالی میان آنها درست و منطقی است و نه قطعه‌سازان در پروژه‌های خودروسازی نقش قابل توجهی دارند.بنابراین خودروساز شدن قطعه‌سازان می‌تواند آنها را به نوعی از وابستگی مالی به خودروسازها تا حد قابل‌توجهی رها کند و همچنین تمایلات درونی آنها از جمله مشارکت در طراحی محصول را پاسخ دهد. در ادامه گزارش نگاهی به پروژه‌های مختلفی که قطعه‌سازان برای رسیدن به آرزوی خود یعنی خودروساز شدن اجرا کردند، می‌اندازیم؛ پروژه‌هایی که البته تا حد زیادی ناکام ماندند.
مرور تقویم خودروسازی کشور نشان میدهد قطعه‌سازان اولین بار به‌صورت جدی در سال ۸۸ تلاش برای خرید سهام خودروسازان را آغاز کردند. در آن دوران اعلام شد که ۴۰ درصد از سهام باقیمانده دولت در خودروسازی، به بخش خصوصی واگذار می‌شود و از همان ابتدا، قطعه‌سازان به‌صورت نامحسوس و چراغ خاموش، برای خرید سهام موردنظر دست به کار شدند. هرچند قطعه‌سازان در آن دوران تمایل چندانی نداشتند که نام آنها در زمره خریداران سهام ایران‌خودرو و سایپا به چشم بیاید، با این حال خیلی زود این خبر منتشر شد و در نهایت قطعه‌سازها نیز رسما از هدف خود رونمایی کردند.
تشکیل کنسرسیوم، راهکاری بود که قطعه‌سازان برای خرید تمام یا بخشی از ۴۰ درصد سهام باقیمانده خودروسازی کشور در آن زمان، در نظر گرفته و قصد داشتند در یک اقدام مشارکتی، صاحب سهم در صنعت خودروی کشور شوند. طبق گفته قطعه‌سازان، قرار بود در این کنسرسیوم، ده‌ها هزار کارگر قطعه‌سازی کشور، سهامدار ایران‌خودرو و سایپا شوند تا سهام مربوطه به اصطلاح به دست غریبه‌ها نیفتد. با وجود آنکه در آن زمان مشتریان قدرتمندی از جمله نهادهای نظامی نیز برای خرید سهام خودروسازان اعلام آمادگی کرده بودند، قطعه‌سازان پا پس نکشیده و به شدت پیگیر خرید سهام موردنظر شدند و استدلال آنها این بود که چون سال‌ها برای خودروسازی کشور زحمت کشیده و با پیچ و خم‌های فنی آن آشنایی دارند، شایسته‌ترین و بهترین گزینه برای خرید سهام این صنعت محسوب می‌شوند.
در مقابل البته واگذاری سهام خودروسازان به قطعه‌سازها مخالفان خاص خود را نیز داشت، به‌نحوی‌که آنها معتقد بودند صنعت قطعه هنوز در امور روزانه خود نیز مانده، بنابراین توان اداره خودروسازی را نخواهد داشت. هرچه بود، در نهایت در آن مقطع، قطعه‌سازان نتوانستند برنامه‌های مدنظر خود را برای خرید سهام خودروسازان پیش ببرند و کنسرسیومی نیز میان آنها شکل نگرفت. این در حالی است که قطعه‌سازان بعدها با تشکیل زیرمجموعه‌های مختلف، موفق شدند بخشی از سهام خودروسازان داخلی را از آن خود کنند. در این بین، هم اکنون شرکت قطعه‌سازی کروز، مالک حدود ۲۳ درصد از سهام ایران‌خودرو است. این قطعه‌ساز البته در این سال‌ها سعی کرده سهم خود را در مالکیت ایران‌خودرو افزایش دهد و نقش بیشتری در مدیریت بزرگ‌ترین خودروساز ایران داشته باشد، با این حال فعلا موفق به تحقق این هدف نشده است.
پلت‌فرمی که ساخته نشد
اما ناکامی قطعه‌سازان در ماجرای سال ۸۸ سبب شد آنها روشی دیگر را برای تحقق رویای خودروساز شدن‌شان انتخاب کنند. تابستان سال ۹۲ بود که رئیس انجمن قطعه‌سازان در نشستی با اهالی رسانه، خبر از ساخت پلت‌فرم مشترک ازسوی قطعه‌سازها داد. وی عنوان کرد که مقدمات طراحی و ساخت پلت‌فرم مشترک با یکی از دو خودروساز بزرگ کشور نهایی شده و در آینده نزدیک خودروهای جدیدی روی آن ساخته خواهد شد. طبق این طرح، قرار بود پلت‌فرم مشترک موردنظر با هدف تولید خودروهای کم مصرف و استاندارد طراحی و ساخته شود، آن هم با مشارکت مالی خودروسازان.در واقع قطعه‌سازان وقتی دیدند برای تصاحب سهام مدیریتی خودروسازی چندان شانسی ندارند، این بار از در همکاری مشترک وارد شده و به‌دنبال خودروساز شدن از مسیر مشارکت با ایران‌خودرو و سایپا رفتند. این در حالی بود که همکاری مشترک میان قطعه‌سازان و خودروسازان هیچ‌گاه شکل نگرفت. از آنجا که اصل هدف قطعه‌سازان از این پروژه، تبدیل شدن به قطب سوم خودروسازی بود، می‌شد پیش‌بینی کرد که خودروسازان وارد بازی قطعه‌سازها نشوند، زیرا تشکیل چنین قطبی می‌توانست در نهایت گریبان خود آنها را بگیرد.
از همین‌رو قطعه‌سازان بعدها عنوان کردند به‌دنبال همکار خارجی برای تشکیل قطب سوم خودروسازی می‌گردند و حتی خبر از مذاکرات جدی با یکی از طراحان بزرگ دنیا برای ساخت پلت‌فرم اختصاصی دادند. بر این اساس قرار بود قطعه‌سازان داخلی با همکاری شرکت ایتالیایی پنین فارینا، پلت‌فرمی مشترک طراحی و محصولاتی جدید روی آن بسازند تا رسما خود را به‌عنوان قطب سوم صنعت خودرو کشور معرفی کنند. این در حالی بود که پروژه پلت‌فرم مشترک نیز به جایی نرسید و به‌تبع آن، تشکیل قطب سوم خودروسازی توسط قطعه‌سازان نیز به بایگانی رفت. البته از همان ابتدای مطرح شدن پروژه موردنظر، خیلی‌ها پیش‌بینی می‌کردند که این طرح به سرانجام نرسد، زیرا اولا اجماع و توافق کلی میان خود قطعه‌سازها برای اجرایی کردن آن وجود نداشت و ثانیا آنها چندان حاضر به سرمایه‌گذاری مستقیم نبودند. اتفاقا پرسش بسیار مهمی که در آن مقطع مطرح شد این بود که اگر قطعه‌سازان برای طراحی پلت‌فرم اختصاصی، منابع مالی دارند، پس چرا در حوزه تخصصی خود اقدام به سرمایه‌گذاری نمی‌کنند.هرچه بود، دومین تیر قطعه‌سازان نیز برای خودروساز شدن به سنگ خورد و آنها نتوانستند رویای خود را از مسیر پلت‌فرم مشترک تعبیر کنند.
«بهمن» هم رویای قطعه‌سازان را تعبیر نکرد
اما در شرایطی که مدت‌ها خبری از اقدامات قطعه‌سازان برای خودروساز شدن نبود، تابستان سال گذشته ناگهان خبر رسید که سهام گروه بهمن از سوی یکی از غول‌های قطعه‌سازی خریداری شده است.بر این اساس، حدود ۶۳ درصد از سهام گروه بهمن که یکی از خودروسازان بزرگ بخش خصوصی به‌شمار می‌رود، تیر ماه سال گذشته به این قطعه‌ساز (کروز) واگذار شد تا فصلی جدید در ماجرای خودروساز شدن قطعه‌سازها رقم بخورد. با خرید گروه بهمن توسط این قطعه‌ساز، خیلی‌ها گمان می‌کردند این‌بار رویای خودروساز شدن قطعه‌سازها تعبیر خواهد شد زیرا اولا گروه بهمن از زیرساخت‌های لازم برخوردار بود و ثانیا منابع مالی نیز برای تحقق این هدف داشت.
در واقع مالکان جدید گروه بهمن به‌دنبال آن بودند تا این خودروساز بخش خصوصی را توسعه داده و چه در بخش کمی و چه در حوزه کیفی، بهمن را به رقیبی جدی برای غول‌های صنعت خودرو کشور تبدیل کنند. به‌عبارت بهتر، قرار بود پروژه تشکیل قطب سوم خودروسازی توسط قطعه‌سازان که پیش‌تر ناکام ماند، بار دیگر و از مسیری جدید پیگیری شود تا قطعه‌سازان رسما وارد عرصه خودروسازی شده و به رقابت با ایران‌خودرو و سایپا بپردازند. یکی از برنامه‌هایی که خریداران بهمن از آن صحبت به میان آوردند، تشکیل جوینت‌ونچر و همکاری مشترک با خودروسازان معتبر خارجی بود، به‌نحوی‌که آنها اعلام کردند مذاکراتی با برخی برندها از جمله نیسان و رنو و پژو داشته‌اند. با این حال در شرایطی که حدود یک سال و نیم از خرید سهام گروه بهمن توسط قطعه‌سازان می‌گذرد، این خودروساز بخش خصوصی هنوز تغییر و تحولی چشمگیر را تجربه نکرده و همچنان مشارکت نسبتا محدود گذشته خود با مزدای ژاپن و FAW چین را دنبال می‌کند.با این حساب هرچند قطعه‌سازان در حال حاضر صاحب یک برند خودروسازی (گروه بهمن) هستند، اما همچنان از هدف‌شان (تبدیل شدن به خودروسازی قدرتمند و رقیب برای ایران‌خودرو و سایپا)، دور مانده‌اند.
تشکیل کنسرسیوم قطعه‌سازان
قطعه‌سازان کشور اما با وجود همه ناکامی‌ها در تعبیر رویای خودروساز شدن، همچنان پیگیر این هدف بوده و پا پس نکشیده‌اند. نمونه استقامت آنها در این ماجرا را می‌توان در تلاش‌شان برای خرید بخشی از سهام ایران‌خودرو که حدود یک ماه پیش برای آن فراخوان داده شده، مشاهده کرد. بر این اساس، ایران‌خودرویی‌ها اعلام کرده‌اند که ۸/ ۱۵ درصد از سهام خود (مربوط به شرکت سرمایه‌گذاری سمند) را به‌صورت مزایده واگذار خواهند کرد.گفته می‌شود بلافاصله پس از انتشار این آگهی، یکی از قطعه‌سازان بزرگ داخلی برای خرید سهام موردنظر پیشقدم شد، با این حال مسوولان ایران‌خودرو مخالفت و اعلام کرده‌اند سهام شرکت سرمایه‌گذاری سمند را به آنها واگذار نمی‌کنند. البته به‌جز ایران‌خودرو، جامعه قطعه‌سازی کشور نیز مخالف واگذاری این سهام به قطعه‌ساز موردنظر بوده، زیرا بیم آن را داشته‌اند که این قطعه‌ساز با توجه به سهام فعلی‌اش در صنعت خودرو و خرید سهامی جدید، ایجاد انحصار کرده و قدرتی فراتر از آنچه باید، بیابد.
این موضوع به خوبی نشان‌دهنده اختلافات درونی در جامعه قطعه‌سازی بر سر خرید سهام خودروسازان است و مشخص می‌کند که اجماع و تفاهم لازم بر سر این مساله وجود ندارد. بر این اساس و طبق آخرین اخبار، واگذاری سهام ۸/ ۱۵ درصدی شرکت سرمایه‌گذاری سمند ایران‌خودرو به قطعه‌ساز موردنظر منتفی شده، هرچند احتمال اینکه در نهایت «قطعه‌سازان» صاحب این سهام شوند، وجود دارد.به گفته برخی منابع آگاه، قطعه‌سازان در حال تشکیل کنسرسیومی برای خرید سهام موردنظر هستند، کنسرسیومی که بسیاری از فعالان صنعت قطعه در آن حضور دارند. در واقع قطعه‌سازان قصد دارند با تشکیل این کنسرسیوم، اولا مانع واگذاری سهام ایران‌خودرو به یک قطعه‌ساز واحد شده و ثانیا بخشی از رویای خود مبنی بر خودروساز شدن را در قالب این پروژه تعبیر کنند. در این شرایط باید منتظر ماند و دید آیا قطعه‌سازان می‌توانند در نهایت به عرصه «خودروسازی» ورود کرده و رویای دیرینه‌شان را محقق کنند، یا همچنان در حسرت آن باقی خواهند ماند.