پس از دو روز نوسان هیجانی در بازارها، روز گذشته آرامش بیشتری را در بورس و ارز شاهد بودیم؛ به‌طوری‌که شاخص سهام با رشد ۴۰۷ واحدی بخشی از افت‌های ابتدای هفته را جبران کرد. هرچند هنوز نشانه‌های احتیاط مشهود بود، اما فشار فروش بورس‌بازان کاهش یافته بود و خریداران فعالیت بیشتری داشتند. نرخ دلار نیز رشد محدود ۱۵ تومانی را زیر سطح ۴۷۰۰ تومانی تجربه کرد. وضعیت اشباع خرید در بازار ارز و کاهش تقاضای تکنیکالی موجب احتیاط خریداران دلار شد. همزمان برخلاف روزهای شنبه و یکشنبه عرضه بیشتری از سوی صرافی‌ها صورت گرفت.
بورس تهران پس از اوج‌گیری هیجانات منفی و افت شاخص کل طی دو روز متوالی، روز گذشته به مدار صعودی بازگشت و با رشد ۴۰۷ واحدی (معادل ۴/ ۰ درصد) همراه شد. از نکات مورد توجه روزهای اخیر بازار سهام، سردرگمی معامله‌گران بورس تهران به دلیل افزایش محسوس نرخ دلار بود. تلاطم بازار ارز که از عوامل غیراقتصادی نشات می‌گرفت، نوعی نگرانی در میان سهامداران ایجاد کرده بود. این وضعیت اما طی معاملات روز گذشته و در پی آرامش نسبی در بازار ارز، تا حدودی کاهش یافت. در این میان رفتار معامله‌گران نشان میدهد همچنان رویکرد محتاطانه‌ای در میان سهامداران وجود دارد. حجم و ارزش کم معاملات دیروزخود گواه این موضوع است.
بی‌توجهی بورس تهران به رشد دلار
همان‌طور که در گزارش روز یکشنبه «دنیای اقتصاد» تحت عنوان «سرگیجه بورس‌بازان» عنوان شد، فضای هیجانی موجود در بازار ارز در پی عوامل غیراقتصادی عامل ایجاد سردرگمی در میان معامله‌گران بود و مانع از اتخاذ استراتژی مشخص برای ماندن یا خروج از دادوستد سهام شده است.دلار از ابتدای دی ماه به واسطه تحولات گوناگون همچون برخی ناآرامی‌های داخلی و همچنین قبل و بعد از اعلام نظر ترامپ درخصوص برجام رفتاری هیجانی در پیش گرفته است؛ به‌طوری که در این بازه زمانی شاهد رشد حدود ۱۲ درصدی این ارز بوده‌ایم. هر چند در شرایط عادی، افزایش نرخ دلار اثرات مثبتی بر وضعیت سودآوری شرکت‌های صادرات محور بازار سهام به جا می‌گذارد، اما در حال حاضر فعالان بازار سهام بر این اعتقادند که رشد کنونی نرخ دلار تحت تاثیر عوامل غیراقتصادی بوده است. موضوعی که سبب بی‌واکنشی بازار به این عامل شده است. به عبارتی دیگر در زمان تاثیرگذاری یک عامل غیراقتصادی بر بازارها، رابطه همبستگی که باید به‌طور مستقیم ایجاد شود، بر هم خورده و افزایش ریسک‌گریزی (کاهش ریسک‌پذیری) فعالان بازاررا در پی داشته است. در این حالت نه تنها این موضوع، اثر مثبتی بر بورس تهران نمی‌گذارد، بلکه می‌تواند برعکس عمل کند؛ چرا که در این زمان سرمایه‌گذاران دارایی خود را به سمت بازارهای کم‌ریسک‌تر یا به اصطلاح امن‌تر همچون دلار و سکه انتقال می‌دهند. موضوعی که طبیعتا سبب تشدید فشار فروش در بازار سهام می‌شود. واکنش منفی بورس به جهش نرخ دلار در بازار ارز در جریان معاملات روز یکشنبه خود تاکید‌کننده سنگینی سایه ریسک‌های سیستماتیک بر سر بازار است.
روز گذشته اما شاهد آرام شدن نسبی فضای بازار ارز بودیم. این آرامش نسبی به بازار سهام نیز تسری پیدا کرد و این بازار تا حدودی با کاهش التهاب همراه شد. این موضوع اما به معنای تخلیه کامل استرس از بورس تهران نیست. جزئیات معاملات دیروز بازار سهام نیز نشان میدهد همچنان نگرانی‌ها وجود دارد. در این خصوص می‌توان به دو دسته از معامله‌گران یعنی خریداران و فروشندگان در بورس تهران اشاره کرد. در بررسی دادوستدهای این دو گروه ۴ مدل رفتاری قابل شناسایی است که نشان میدهد با وجود کاهش التهابات در بازار، همچنان نگرانی‌هایی وجود دارد که عمدتا از ریسک‌های سیستماتیک نشات می‌گیرد. در واقع به خاطر ابهامات زیادی که همچنان وجود دارد، با قطعیت نمی‌توان درخصوص آینده سخن گفت. در هر حال آنچه عیان است وابستگی شدید آینده بازار به آرامش در فضای سیاسی کشور است که به‌طور خاص به صحبت‌های شب گذشته رئیس‌جمهور و همچنین فضای آتی بازار ارز ارتباط دارد.
مدل رفتاری فروشندگان سهام
۱- در یک نگاه معامله‌گرانی دیده می‌شوند که با هراس از ریسک‌های موجود، سراسیمه به جمع فروشندگان سهام پیوسته‌اند. در شرایط کنونی اما شاهد کاهش این دسته از فروشندگان هستیم. موضوعی که نشان میدهد التهابات بازار تا حدودی کاهش یافته و سرمایه‌گذار حاضر به فروش هیجانی سهام خود در قیمت‌های پایین نیست. بنابراین این دسته از فروشندگان یا پیش از این از بازار سهام خارج شده‌اند یا از میزان نگرانی‌هایشان تا حدود زیادی کاسته شده است.
۲- دسته دیگر اما معامله‌گرانی هستند که با رشد محدود قیمت سهام و فاصله گرفتن آن از کف‌های روانی متداول در میان فعالان بازار سهام، اقدام به فروش می‌کنند. این گروه از فروشندگان نیز تایید‌کننده این موضوع هستند که همچنان هیجان و التهاب موجود در بازار سهام به‌طور کامل تخلیه نشده است و هنوز نگرانی‌هایی وجود دارد.
مدل رفتاری خریداران بورسی
۱- خریدارانی که تا حدودی ریسک‌پذیرتر بوده و در سهام بنیادی‌تر به فعالیت می‌پردازند، هنوز به حالتی که احساس کنند از روند صعودی پرشتاب جا مانده‌اند، نرسیده و به همین دلیل همچنان در خریدهای خود رفتاری محتاطانه اختیار کرده‌اند. این دسته از معامله‌گران ترجیح می‌دهند دست نگه‌داشته و در کف‌های قیمتی یا کمترین قیمت ممکن به جمع خریداران سهام اضافه شوند.
۲- گروهی دیگر را عمدتا سرمایه‌گذارانی تشکیل می‌دهند که با نگاهی کوتاه‌مدت و سفته‌بازانه وارد گردونه معاملات بازار سهام شده‌اند. این دسته از معامله‌گران بر این اعتقادند که با وجود کاسته شدن از التهابات بازار ارز، قیمت‌های کنونی نیز برای برخی از سهام موجود در بورس تهران از جذابیت بسیار بالایی برخوردار است. این سرمایه‌گذاران با فرض پایداری دلار در قیمت‌های فعلی، روی سهامی که نرخ دلار از اهرم سنگین‌تری برای افزایش سودآوری برخوردار است، وارد می‌شوند. خریدارانی که البته از سیگنال‌های تکنیکال نیز بهره می‌گیرند. (در معاملات روز گذشته نیز بخش عمده رشد بورس در این دسته از سهام همچون پتروشیمی‌ها دیده شد.)
مروری بر بازگشایی بازارهای جهانی
همان‌طور که اشاره شد رشد قیمت فلزات در بازارهای جهانی، مهمترین عامل حمایت‌کننده سهام طی روز گذشته بورس تهران بود. موضوعی که سبب شد به دنبال اصلاح قیمتی روزهای اخیر نمادهای کالایی (کامودیتی‌ها) حالا شاهد افزایش جذابیت این نمادها برای سرمایه‌گذاران باشیم. روز گذشته با بازگشایی بازارهای جهانی، فلزات اساسی در قیمت‌های مناسبی معامله شدند. در این خصوص شاخص‌های اقتصادی نشان از شروع یک هفته مطلوب برای کامودیتی‌ها همراه با تضعیف شاخص دلار دارد. در هفته جاری بانک‌های مرکزی ژاپن (BOJ) و اروپا (ECB) جلسه دارند که می‌تواند بر نرخ ین و یورو اثرگذار باشد.
تغییر نرخ یورو و ین بر شاخص دلار اثرگذار خواهد بود. نوسان شاخص دلار نیز روند قیمت‌ها در بازارهای جهانی را دستخوش تغییراتی خواهد کرد. قیمت مس دیروز با رشد ۸/ ۰ درصدی همراه شد و به ۷۱۰۰ دلار در هر تن رسید. بهای روی نیز با رشد ۲۵/ ۰ درصدی تا سطوح ۳۴۱۵ دلار در هر تن افزایش یافت. همچنین دیروز آلومینیوم با رشد ۸/ ۰ درصدی، ۲۲۳۸ دلار در هر تن معامله شد. قیمت سرب نیز با افزایش ۶/ ۰ درصدی به سطوح ۲۶۰۳ دلار در هر تن در بورس لندن رسید.در این میان اگرچه روند تغییرات قیمتی فلزات پایه و محصولاتی همچون نفت همچنان قطعیتی ایجاد نمی‌کند، با وجود این رشد نسبی محصولاتی همچون مس و روی در بازارهای جهانی، از اخبار مساعدی است که همچنان پشتوانه رشد سودآوری شرکت‌های مرتبط به حساب می‌آیند.
در بازار چه گذشت؟
همان‌طور که اشاره شد، در دادوستدهای روز گذشته شاخص کل بورس تهران ۴۰۷ واحد (معادل ۴/ ۰ درصد) رشد کرد و به رقم ۹۸ هزار و ۶۲۸ واحد رسید. در این روز نماد معاملاتی شرکت‌های صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، پتروشیمی جم، ملی صنایع مس ایران، پتروشیمی خارک و پتروشیمی پردیس در صدر نمادهای با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص کل بازار سهام قرار گرفتند. در مقابل اما نماد معاملاتی شرکت‌های بانک ملت، سایپا و توسعه معادن و فلزات مانع از رشد بیشتر این نماگر شدند.همان‌طور که اشاره شد هر چند روز گذشته شاهد کاهش التهاب و هیجان در بازار سهام بودیم اما همچنان نگرانی‌هایی از عوامل غیراقتصادی در فضای معاملاتی بورس تهران سایه افکنده است که باعث رفتاری احتیاطی در میان سرمایه‌گذاران شده است. انعکاس این موضوع را می‌توان در حجم و ارزش کم معاملات مشاهده کرد. به این ترتیب دیروز ارزش معاملات خرد سهام با کاهش ۳۵ درصدی نسبت به میانگین نیمه اول دی، به ۱۵۲ میلیارد تومان رسید. ۳۸ درصد از این رقم نیز روز گذشته در اختیار ۱۰ نماد با بیشترین ارزش معاملات قرار گرفت.
بررسی روند صنایع بورسی در روز گذشته نشان میدهد از ۳۸ صنعت مورد بررسی، شاخص ۱۵ صنعت با رشد همراه شد و ۱۸ صنعت نیز معاملات روزانه خود را با افت پشت سر گذاشتند. (شاخص ۵ صنعت بدون تغییر ماند). بیشترین بازدهی‌های دیروز بورس تهران از آن صنایع تک نماد شد. به این ترتیب در این میان گروه زغال‌سنگ به واسطه رشد قابل توجه تک نماد خود (کطبس) بیشترین بازدهی را (۸۸/ ۴ درصد) در میان صنایع بورسی کسب کرد. پس از آن نیز گروه زراعت با تک نماد «زمگسا» با رشد ۶/ ۴ درصدی همراه شدند. در مقابل اما انبوه‌سازی‌ها با تحمیل زیان حدود ۷/ ۱ درصدی به سهامداران خود در قعر جدول بازدهی روز گذشته صنایع بورسی قرار گرفتند. در عین حال روز گذشته خودرویی‌ها با دادوستد ۶۱ میلیون سهمی بیشترین حجم معاملات را به خود اختصاص دادند. بیشترین ارزش معاملات نیز به میزان ۳۱ میلیارد تومان به نام پتروشیمی‌ها ثبت شد.
این گروه علاوه بر در اختیار داشتن بیشترین ارزش معاملات، ۴ نماینده نیز در فهرست نمادهای با بیشترین اثر بر رشد شاخص داشت. در این میان نماد «فارس» در پی حضور پررنگ حقوقی‌ها در دو سمت دادوستد در صدر نمادهای موثر بر شاخص قرار گرفت. «جم» نیز در پی پوشش مناسب سودآوری در ۹ ماه ابتدایی سال، روز گذشته در پی افزایش تقاضا از جانب حقیقی‌های بازار به این فهرست راه یافت. در مجموع دیروز شاهد رشد قیمتی بیش از ۷۰ درصدی نمادهای زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی بودیم.بیشترین افزایش قیمت روز گذشته بورس تهران نیز به نماد معاملاتی شرکت‌های شهد، پارس دارو، صنایع جوشکاب یزد، معادن منگنز ایران و نگین طبس اختصاص پیدا کرد. در مقابل اما نماد معاملاتی شرکت‌های داروسازی زهراوی، بین‌المللی توسعه ساختمان، کشت و صنعت پیاذر و کارخانجات تولیدی شیشه رازی بیشترین کاهش قیمت دوشنبه بورس تهران را تجربه کردند.
همگام با بازیگران بازار
روز گذشته خالص تغییر مالکیت میان بازیگران اصلی بازار حدود ۲۹ میلیون سهم و در مسیر حقیقی به حقوقی بود. این جابه‌جایی رقمی معادل ۱۵ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان از سبد سهام معامله‌گران حقیقی به پرتفوی حقوقی‌ها منتقل کرد. بیشترین میزان خالص خرید در معامله‌گران حقوقی اما به نماد معاملاتی گروه صنعتی پاکشو اختصاص داشت. به این ترتیب دیروز حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار سهم «پاکشو» به ارزش یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان به پرتفوی حقوقی‌ها منتقل شد. پس از «پاکشو»، بیشترین خالص خرید حقوقی‌ها در نماد معاملاتی تامین سرمایه امید شکل گرفت. به‌طوری‌که خالص خرید حقوقی‌ها در نماد «امید» به حدود ۶ میلیون و ۶۰۰ هزار سهم به ارزش یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان رسید.
در آن سوی بازار نیز حقیقی‌ها بیشترین تحرک خود را در نماد معاملاتی شرکت‌های نفت سپاهان، سرمایه‌گذاری غدیر و کالسیمین دیدند. به این ترتیب دیروز حدود ۵/ ۳ میلیون سهم «شسپا» به پرتفوی سهامداران حقیقی منتقل شد. این جابه‌جایی رقمی معادل ۵ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان به پرتفوی این گروه از معامله‌گران منتقل کرد. «وغدیر» نیز دیروز مورد توجه سهامداران حقیقی قرار گرفته است. نماد معاملاتی شرکت سرمایه‌گذاری غدیر در این روز شاهد تغییر مالکیت ۳ میلیارد تومانی به نفع این معامله‌گران بود. در «فاسمین» نیز ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار سهم به ارزش ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان در مسیر حقوقی به حقیقی منتقل شد.در میان صنایع ۳۸ گانه بورس تهران نیز بیشترین معاملات سهامداران حقیقی بازار روی نمادهای زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی متمرکز شد. به این ترتیب دیروز خالص تغییر مالکیت پتروشیمی‌ها افزون بر ۶/ ۵ میلیارد تومان و به نفع معامله‌گران حقیقی بازار رقم خورد. پس از پتروشیمی‌ها نیز بیشترین خرید حقیقی‌ها در میان گروه چند رشته‌ای صنعتی و پالایشی‌ها صورت گرفت.در آن سوی بازار اما معامله‌گران حقوقی بیشترین خرید خود را در نمادهای زیرمجموعه گروه بانک‌ها به میزان یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان انجام دادند.