قواعد اساسي لازم الاجرا در قراردادهاي مرتبط با آی تی

قواعد اساسي لازم الاجرا در قراردادهاي مرتبط با آی تی

در پيمانكاري جزء فقط مقاطعه كار (پيمان كار اصلي) با كارفرما طرف قرارداد است و بهتنهايي در مقابل او مسئوليت دارد. در هم پيماني تمام افراد طرف قرارداد در مقابلكارفرما مسئولند. انواع مختلف شركت ها از جمله شركت هاي سهامي با توانايي هاي توسعهيافته و تركيبي ايجاد مي شود. در گروه بندي منافع اقتصادي، بنگاه ها ضمن حفظاستقلالشان از يك نظام حقوقي خاص داراي تشريفات كمتر نسبت به شركت ها در راستايمنافع مشترك پيروي مي كنند.

قواعد اساسي لازم الاجرا قبل از انعقادقرارداد:

براي اين كه يك قرارداد منعقد شود، كافيست توافق در خصوص موضوع وقيمت وجود داشته باشد. در طول دوره پيش قراردادي يعني دوره مباحثات و تمهيداتقرارداد انفورماتيك، مقاطعه كار بايد كارفرما را از مسائل زير آگاه نمايد:

• مختصات راه حل پيشنهادي
• ويژگي هاي فني
• محدوده راه حل ارائه شده
• رفع ابهام از نيازهاي كارفرما در صورت ضرورت
• مشكلات (تنگناهاي) استفاده از سيستم
• مقتضيات محيطي سيستم

هر مشكلي كه در مرحله راه اندازي سيستم ممكن است ايجاد شود. همچنين كارفرما بايد:

• نهايت تلاش براي شناسايي مقاطعه كار را انجام دهد، ازجمله تخصص، توان مالي وغيره
• از كليه مختصات سيستم مطلع شود تا بتواند در كمال آگاهي انتخاب نمايد
• از مقاطعه كار اطلاعات تكميلي بخواهد
• راه حل پيشنهادي مقاطعه كار را با سيستم هاي رقيب مقايسه كند
• اطلاعات منتشر شده در مجلات تخصصي را بخواند
• در صورت نياز از راهنمايي هاي يك مشاور بهره گيرد
• از ساير خدمات طرف قرارداد كسب اطلاع كند
• تقاضا كند كه طرز كار سيستم نمايش داده شود و غيره

دفترچهدستورالعمل و مختصات:

مكانيزه كردن يك شركت يا يك بخش خدماتي تصميم بسيارمهمي است. انتخاب فني سيستم، هزينه ها و تبعات وسيعي در بر دارد كه به دشواري قابلاندازه گيري است. اولين اقدام در اين مسير، توصيف نيازها به شكلي واقع گرايانه ودقيق است. كارفرما بايد كليه اقدامات لازم براي تحليل اين نيازها را به عمل آورد. در صورت عدم توان داخلي از خدمات مشاور بهره گيري نمايد. مهمترين سند براي شكل دادناين نيازها، تهيه دفترچه دستورالعمل است. دفترچه دستورالعمل سندي است كه تمايلات وخواسته هاي كارفرما را بيان مي نمايد و حداقل بايد داراي نكات زير باشد:

• نيازهاي فعلي كارفرما
• اهداف مورد نظر
• ابزار فني و انساني موجود براي اجراي سيستم
• مهلت هاي پيش بيني شده براي اجراي پروژه
• تحولات آتي

دفترچه پيشنهاد سندي است كه مقاطعه كار، شروط و پيشنهاداتخود را بر اساس دفترچه دستورالعمل كارفرما بيان مي دارد و نهايتا دفترچه مختصاتسندي است شامل دفترچه دستورالعمل و دفترچه پيشنهاد كه به امضا طرفين رسيده و درآينده ضميمه قرارداد مي گردد.

قوانين اساسي قراردادها:

مسئوليت مدني داراي جنبه عمومي است و نمي توان توسط قرارداد خلاف آنتوافق كرد.

قراردادهاي خصوصي نسبت به كساني كه آن را منعقد نموده اند در صورتي كه مخالفصريح قانون نباشد نافذ است.

عايت حقوق مصرف كننده، از جمله مجازات تقلب در فروش كالا، درج شروط تحميلي درقرارداد، قيمت و شرايط نامناسب فروش، عدم ارائه خدمات پس از فروش و غيره.

رعايت قوانين و مقررات اداري كشور و ترجيحا خصوصي دستگاه در قرارداد با بخشدولتي.

شروط تحميلي در قرارداد:

• فسخ يك جانبه قرارداد كه اجازه ختم قرارداد را به يكي از طرفين بدون داشتن عذر موجه و اخطار قبلي مي دهد.
• غير قابل استناد نمودن مستندات و اطلاعات ارائه شده در زمان قبل و حين انعقادقرارداد توسط مقاطعه كار.
• معاف نمودن مقاطعه كار از ارائه خدمات مشاوره به كارفرما.
• معاف نمودن كارفرما از همكاري با مقاطعه كار.
• منتفي نمودن خدمات و پشتيباني در مورد نرم افزارها و مستندات آنها.
• منتفي نمودن مسئوليت ناشي از نتايج مضر استفاده از محصول، خدمات و پشتيبانيمقاطعه كار.

شرايط اعتبار قراردادها

رضاي طرفين

اهليت طرفين

مشروع بودن طرفين جهت قرارداد

مشخص بودن موضوع قرارداد

در مورد قراردادهاي انفورماتيك به واسطه منافع اقتصادي موضوع اين قراردادها وتفاوت در توانمندي فني كارفرما و مقاطعه كار تهيه دفترچه مختصات توصيه ميشود.

بنابراين طرفين قرارداد جاهل به قانون شناخته نمي شوند.

اجزاي عمومي و اختصاصي قراردادهاي انفورماتيك

تشخيص هويت طرفين،:

شامل عنوان دقيق، نوع شركت، آدرس، شماره ثبت شركت،ميزان سرمايه شركت، نام و عنوان يا مسئوليت نمايندگان و غيره.

مقدمه:

 قبل از متن قرارداد براي توضيح مفاد قرارداد، تاريخچه و دليلوجود قرارداد بكار مي رود. بايد دقت داشت كه مقدمه همان اعتباري را دارد كه سايربندهاي قرارداد دارند.

تعاريف:

براي تعريف كردن برخي از اصطلاحات قرارداد كه نياز به تبيين وتعريف دارند.

اسناد قراردادي:

 كه در صورت وجود ضروري است فهرستي از آنها به همراهرابطه قراردادي بين اسناد مختلف و ارزشي كه طرفين قرارداد براي آنها قائلند بههمراه اين اسناد ضميمه قرارداد گردد.

موضوع قرارداد:

ماهيت و توصيف حقوقي عملياتي را كه اجراي آنها مورد نظرطرفين است و محدوده حقوق و تكاليف هر يك از آنها را مشخص مي كند. بايد كاملا روشنبيان گردد به نحوي كه براي كليه افراد ذينفع در عمليات قرارداد فهميده شود. از جملهقراردادهاي

مطالعات انفورماتيك (عموما براي نيازسنجي، تجزيه و تحليل و طراحي جامع بكار ميرود)

توليد نرم افزار سفارشي (عموما براي نرم افزارهاي ويژه بكار مي رود)

استفاده از بسته نرم افزاري (عموما براي نرم افزارهاي عمومي بكار مي رود)

پشتيباني نرم افزار (براي نرم افزارهاي خريداري يا توليد شده بكار مي رود)

نگهداري سخت افزار (براي سخت افزارهاي موجود بكار مي رود)

محل جغرافيايي:

عمدتا براي قراردادهاي پشتيباني نرم افزار يا نگهداريسخت افزار بكار مي رود و در آن سايت كاري مشخص مي گردد.

تعهدات طرفين قرارداد،:

شامل تعهدات اساسي هر يك از طرفين قرارداد به طورمتمركز بوده هر چند كه در شروط مختلفي از قرارداد به آنها اشاره شده باشد، از جملهدر قراردادهاي انفورماتيك مي توان به تعهدات زير اشاره نمود:

تعهد وسيله/نتيجه كه مقاطعه كار را مكلف مي سازد براي نيل به يك نتيجه معين،بهترين وسايل ممكن را بكار گيرد.

تعهد مشاوره/همكاري كه مقاطعه كار را مكلف مي نمايد اطلاعات مورد نياز كارفرمارا در اختيارش قرارداده به نحوي كه كارفرما در كمال آگاهي بتواند تصميم بگيرد. دراين زمينه كارفرما نيز ملزم به همكاري است.

مدت قرارداد، فسخ آن و فرس ماژور:

 شامل مدت قرارداد در قراردادهاي بامدت معين، شرايط تمديد قرارداد در صورت لزوم، دلايل فسخ، مدت پيش آگاهي از فسخ،نتايج فسخ و فرس ماژور. (موضوع فسخ عمدتا در قراردادهاي با مدت نامعين مطرح ميگردد)

قيمت، نحوه پرداخت و خسارت تاخير،:

شامل مبلغ قرارداد، چگونگي كسر كسوراتقانوني، زمان هاي پرداخت و مبلغ پرداختي، وسيله پرداخت(چك، واريز مستقيم وغيره)،نحوه محاسبه خسارات ديركرد و در صورت نياز مشخصات بانكي گيرنده. (عموما خسارات غيرمستقيم مستقل از خسارات مستقيم و به صورت درصدي از كل مبلغ قرارداد محاسبه مي گردد)

مالكيت مطالعاتي و فكري:

در قراردادهاي انفورماتيك تعيين مالكيتمطالعاتي و فكري براي طرفين قرارداد اساسي است و مي تواند بر ساير جنبه هاي قراردادخصوصا شرايط مالي، مسئوليت ها و ضمانت تاثير بگذارد. (عموما مالكيت مطالعاتي متعلقبه مقاطعه كار و مالكيت فكري متعلق به كارفرما است)

ضمانت،:

شامل ضمانت در صورت شبيه سازي محصول توسط مقاطعه كار، ضمانت عيوبپنهان، ضمانت انطباق محصول با مختصات پيش بيني شده در قرارداد و غيره. (عموما درقالب ضمانت حسن انجام كار و به صورت درصدي از مبلغ قرارداد تعيين مي گردد)

عدم رقابت و عدم درخواست كاركنان:

مقاطعه كار و كارفرما متعهد مي گردندمعاملات خاصي را انجام ندهند، سعي در استخدام و بكارگيري كاركنان يكديگر ننمايند وغيره.

· مقررات عمومي، شامل روش حل دعاوي، قانون حاكم به قرارداد، حل مسالمت آميزدعاوي، چگونگي تفسير عناوين، تماميت قرارداد، محل اقامت، استقلال شروط و غيره.

نمايندگان و امضاها،:

كه بايد توسط اشخاص حقيقي از طرف خود يا بهنمايندگي از طرف كارفرما و مقاطعه كار (در صورتي كه اشخاص حقوقي باشند) و اختياراتلازم براي متعهد ساختن شركت را برخوردارند، صورت گيرد.

تاريخ شروع قرارداد:

كه مي تواند تاريخ امضا قرارداد، ابلاغ قرارداد ياغيره باشد كه در متن قرارداد بايد به آن اشاره گردد.

تغييرات در متن قرارداد:

كه بايد اجازه، سطح و نحوه انجام آن در متنقرارداد مشخص گردد.

همچنين تهيه فهرست موضوعات، تدوين طرح و نقشه قرارداد،قرائت آن را آسان مي نمايد.

ويژگي هاي خاص قراردادهايمطالعات انفورماتيك

كميته پيگيري:

 متشكل از رئيس پروژه كارفرما، رئيس پروژه شركت خدماتمشاوره انفورماتيك و هر شخصي كه مطابق دستور جلسه حضور او ضروري تشخيص داده شود.

همكاري متقابل:

انجام گرفتن مطالعات اوليه بدون همكاري فعال و مداومكارفرما و شركت خدمات مشاوره انفورماتيك ميسر نمي باشد. بدين منظور كارفرما ميبايست كه شركت خدمات مشاوره انفورماتيك را با كليه افراد اداره خود كه در جريانموضوع مورد مطالعه قرار دارند مرتبط سازد و از اين ميان شخصي را كه قادر بهپاسخگويي به مشكلات مطرح شده و قبول راه حل هاي پيشنهادي توسط شركت خدمات مشاورهانفورماتيك باشد، انتخاب و معرفي نمايد.

مالكيت مطالعات:

متعلق به شركت خدمات مشاوره انفورماتيك است، مگر آنكهخلاف آن شرط شده باشد. مالكيت مطالعات در صورت واگذاري به كارفرما، شامل وسايل،ابزارها، روش ها و دانش فني استفاده شده توسط شركت خدمات مشاوره انفورماتيك نيست. البته كارفرما حق دارد از مطالعات بهره مند شود. كارفرما نمي تواند بدون موافقتكتبي شركت خدمات مشاوره انفورماتيك تمام يا قسمتي از مطالعات را حتي به صورت رايگاندر اختيار افراد ثالث قرار دهد. همچنين شركت خدمات مشاوره انفورماتيك نمي تواندبدون موافقت كتبي كارفرما كارهاي انجام گرفته در طول مطالعات را به اجرا گذارد.

تبادل اسناد و مدارك و رازداري:

كارفرما بايد كليه اسناد، مدارك،اطلاعات و عناصري را كه به منظور درك بهتر موضوع مطالعه و مشكلات طرح شده ضرورتدارد را در اختيار شركت خدمات مشاوره انفورماتيك قرار دهد. شركت خدمات مشاورهانفورماتيك مي بايست تمام تلاش خود را جهت عدم افشاي اسناد و مدارك محرمانه ارائهشده توسط كارفرما بكار گيرد. همچنين بلافاصله پس از خاتمه يا فسخ قرارداد كليهاسناد و مداركي كه توسط كارفرما در راستاي اجراي قرارداد در اختيارش قرار گرفته استرا مسترد نمايد. نهايتا نوع فعاليت هاي مطالعاتي ايجاب مي كند رازداري را در طولاجراي قرارداد و تا سه سال بعد از آن كه شامل كاركنان آنها نيز مي باشد.

تاخير: هرگونه تاخير ناشي از عمل كارفرما در نتيجه ارائه اطلاعاتغيرواقعي و ناقص، عدم تخصيص فضاي مناسب در مقايسه با مشخصات مورد توافق، عدمتوانايي سازمان اداري كارفرما، تاخير در تائيد مدارك و فقدان همكاري توسط كاركنانمرتبط در اداره كارفرما، شركت خدمات مشاوره انفورماتيك را از هرگونه تعهدي راجع بهمهلت هاي اجرا معاف مي نمايد.

ادامه مطالعات:

در صورتيكه مطالعات درواقع مطالعات اوليه توليد يك نرم افزار سفارشي باشد، كارفرما متعهد مي شود هر گونه خدمات انفورماتيك مرتبط بامطالعات موضوع قرارداد را ابتدا به شركت خدمات مهندسي انفورماتيك پيشنهادنمايد.

ويژگي هاي خاص قراردادهاي امتياز:

 بهره برداري يا امتيازاستفادهمولف يك نرم افزار داراي حقوق بهره برداري نسبت به آن است. قراردادامتياز بهره برداري، قراردادي است كه توسط آن مولف تمام يا بخشي از حق بهره برداريرا به يك كاربر واگذار مي كند. حق بهره برداري عبارتند از:

• حق تكثير.
• حق ترجمه، اشتقاق، تنظيم و هر گونه تغيير در نرم افزار و تكثير نرم افزاري كهاز آنها منتج مي شود.
• عرضه به بازار به صورت معوض يا مجاني به هر منظور از جمله اجاره.
• حق تجزيه.
• حق تحليل.

برخلاف امتياز بهره برداري كه مي تواند شامل واگذاري يك ياتعدادي از حقوق فهرست شده در بالا گردد، امتياز استفاده عبارتست از نمايندگي در حقاستفاده صرف. همچنين تفكيك بين مفاهيم نمايندگي و انتقال اهميت دارد. نمايندگيعبارتست از انتقال انحصاري يا غير انحصاري يك يا تعدادي از حقوق بهره برداري از نرمافزار در حالي كه انتقال عبارتست از واگذاري كليه حقوق مالكانه ناشي از نرم افزار.

- تعيين محدوده امتياز يا استفاده

• محل بهره برداري
• نوع سخت افزار
• نوع و نگارش سيستم مورد بهره برداري يا استفاده
• پيكره بندي(تك كاربره، چند پايانه، شبكه، …)
• شخص كاربر
• تعداد كاربران
• تعداد نسخه هاي محافظت شده
• مدت امتياز

- تعيين حقوق امتياز يا استفاده و ضمانت هاي لازم

• حق تصحيح نرم افزار
• نحوء نصب نرم افزار و انطباق آن با ساير نرم افزارهاي پايه
• دستيابي به برنامه مبدا يا دي كامپايل كردن
• تصوير برداري، پخش عمومي و محرمانگي اسناد همراه محصول
• شبيه سازي محصول، عدم انطباق محصول با امتياز
• تعويض رايگان قالب فيزيكي نرم افزار(Diskette يا CD-ROM)
• نگهداري رايگان، نگهداري و خدمات پس از فروش
• انتقال قرارداد
• تهيه بسته نرم افزاري نياز به پيگيري دقيق آن از سويدارنده امتياز دارد. بدين منظور مشتري بايد يكي از كاركنان لايق خود را كه به شرايطاستفاده از نرم افزار آگاهي دارد مسئول نمايد.

ويژگي هاي خاصقراردادهاي توليد نرم افزارهاي سفارشي (توسعه ويژه)

اجراي يك نرمافزار ويژه تعهدي است كه توسط آن يك شركت خدمات مهندسي انفورماتيك برنامه يا مجموعهاي از برنامه هاي ويژه را به تقاضاي كارفرما توليد مي كند(اصطلاحا توسعه مي دهد). از آنجائيكه موضوع اين قراردادها تحويل يك شي موجود نيست بلكه ايجاد يك چيز درآينده با هدفي مورد نظر است، بنابراين بدون ترديد قرارداد با اتفاقات غيرقابل پيشبيني مواجه خواهد شد كه كنترل و پيش بيني آنها در قالب ملاحظاتي مناسب در قراردادبسيار مهم مي باشد.

معيارهاي انتخاب شركت خدمات مهندسي انفورماتيكدر اين پروژه ها انتخاب شركت خدمات مهندسي انفورماتيك بسيار مهم بوده و صرفا بهمهلت ها و قيمت ها نبايد تكيه كرد:

قدرت مالي

توانايي هاي فني

مدت زمان ضمانت هاي اعطايي

حقوق مربوط به مالكيت نرم افزار

در غياب يك شرط قراردادي، نرم افزار در مالكيت مولف آن يعني شركت خدمات مهندسيانفورماتيك باقي مي ماند.

تعيين اينكه كارفرما فقط نسبت به خود نرم افزار داراي حق است يا اين حق نسبت بهابزارها، روش ها و دانش فني استفاده شده توسط شركت خدمات مهندسي انفورماتيك و اسنادنرم افزار نيز وجود دارد.

تعيين اينكه كارفرما و شركت خدمات مهندسي انفورماتيك حق استفاده، بهره برداري،تكثير، نمايندگي و تجاري كردن امتياز بهره برداري از نرم افزار را دارند.

تعيين مالكيت برنامه مبدا.

تدوين دفترچه مختصات و نحوه اجراي عملي

تحليل كاركردي:

هدف، شمارش مجموع كاركردهايي است كه بايد مكانيزه شوند. بنابراين منظور تشريح منطقي اين كاركردها و توصيف ويژگي هاي اساسي راه حل ها است.

تحليل ارگانيك:

برنامه ها به طور مشخص معين مي شوند تا با توجه به تحليلكاركردي با سخت افزار مورد نظر و با زبان برنامه ريزي هماهنگ گردند.

برنامه ريزي:نتايج مورد نظر مرحله به مرحله مشخص مي گردد.

محل اجرا،بايد مشخص گردد.

ابزارهاي اجرا،از جمله سخت افزارها و ساير نرم افزارهاي مورد نياز بايدمشخص گردند.

وضعيت كيفي كاركنان كارفرما و دوره هاي آموزشي مورد نياز بايد تعيين گردند.

پيش بيني روش هاي مختلف استقرار يا جانشيني.

مراحل دريافت نرم افزار

دريافت موقت،

شامل تحويل نرم افزار در قالب مناسب، انطباق آن با مختصاتو آزمايش با برنامه هاي آزمون است.

دريافت قطعي،

شامل كنترل قابليت ها و كاركردها در حين اجراي واقعي نرمافزار است.

رازداري

از آنجائيكه كارفرما و شركت خدماتمهندسي انفورماتيك در طول اجراي اين قرارداد از اطلاعات و دانش فني محرمانه اطلاعپيدا مي كنند، درج بندي ناظر بر محرمانه بودن پروژه و عمليات آن در قرارداد اهميتدارد.

تعاريف قرارداد استاندارد يا نمونه،

قرارداد از پيش تهيهشده اي است كه حاوي شرايط قابل اعمال براي بهره برداري است.

بسته نرم افزاري

–Pakage،برنامه يا مجموع برنامه هاي رايانه اياستانداردي است كه داراي برنامه موضوع است. اين بسته شامل اسناد مربوطه نيز ميباشد.

پشتيباني نرم افزار

به مجموعه اقداماتي اطلاق مي گردد كه هدفاز آنها تغيير كاركرد نرم افزار نيست ولي بهره برداري عادي از نرم افزار را پس ازرفع مشكل كم و بيش مسئله ساز يا پس از اصلاحاتي كه تاثيري در نتيجه طرز كار نرمافزار ندارد ممكن ميسازد.

نرم افزار ويژه يا سفارشي

برنامه يامجموعه اي از برنامه ها است كه به منظور پاسخگويي به نيازهاي يك بنگاه تهيه مي شود. اين نرم افزار ممكن است از يك برنامه، مجموعه اي از برنامه هاي مستقل يا غير مستقل،انطباق برنامه هايي كه قبلا موجود بوده اند باشد.

نرم افزار اشتقاقي،يك نرم افزار ويژه است كه بر مبناي نرم افزاري كه قبلا وجود داشته توسعه يافته است.