لحیم طلا ازجمله فنون و تکنیک‌های ساخت طلاست که حساسیت‌های به‌کاررفته در پیاده‌سازی این تکنیک می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در ظاهر نهایی و کیفیت محصول داشته باشد. یکی از عمده‌ترین سؤالاتی که پیش روی افراد علاقه‌مند به دنیای جواهرسازی قرار می‌گیرد این است که سیم لحیم از ترکیب آلیاژ چه فلزاتی به دست می‌آید؟
ساخت لحیم طلا به چند شیوه و با دسته‌بندی‌های متفاوتی که میزان ناخالصی، ترکیبات خاص و میزان استحکام لحیم را تعیین می‌کند انجام میشود. همچنین در ادامه به بررسی انواع لحیم نقره و پلاتین و پالادیم نیز خواهیم پرداخت.
چرا لحیم جواهرات موضوعی حساسیت‌برانگیز است؟
لحیم‌کاری طلا می‌تواند در جریان ترمیم یا ساخت جواهرات زینتی به کرار مورداستفاده قرار گیرد. جواهرات زینتی دارای اتصالاتی باظرافت و آناتومی متفاوت هستند. برش‌های مختلف طلا به‌وسیله‌ی لحیم در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و چنانچه میزان حرارت و آلیاژ به‌کاررفته در لحیم از میزان استانداردی برخوردار نباشد، جواهر زینتی نمی‌تواند در طولانی‌مدت، استحکام خود را حفظ کند یا در مراحل ابتدایی، فرم آناتومیکی غیرحرفه‌ای و نامتناسبی را از خود به نمایش خواهد گذاشت. به این منظور شیوه‌های متفاوتی از ترکیب آلیاژها در نظر گرفته‌شده است.
میزان سختی لحیم چه کاربردی دارند؟
تفاوتی ندارد که قصد کار کردن با کدام فلز ارزشمند را داشته باشید، لحیم‌هایی با درجه‌ی نرم، متوسط و سخت، با درصدهای تعیین‌شده به شما کمک می‌کنند تا اتصالاتی متفاوت و ظریف را ایجاد کنید. میزان سختی لحیم نشان‌دهنده‌ی حساسیت آن در مقابل حرارت است.
به این معنی که هر چه میزان سختی یک لحیم بیشتر باشد، برای ذوب شدن نیز به حرارت بیشتری نیاز خواهد داشت. به‌طور بدیهی می‌توان انتظار داشت که از لحیم‌های سخت برای قسمت‌های وسیع و کلیدی و از لحیم‌های نرم برای قسمت‌های ظریف‌تر استفاده خواهد شد.
چرا لازم است انواع لحیم و شیوه‌ی ساخت آنان را بشناسید؟
به‌عنوان یک جواهرساز، مدت قابل‌ملاحظه‌ای لازم خواهد بود تا حساسیت کافی به بافت‌ها و ترکیبات مختلف طلا را به دست آورده و از این کیفیات برای ساخت جواهراتی به‌مراتب حرفه‌ای‌تر استفاده کنید. آشنایی با انواع لحیم باعث میشود تا فرم سرسخت فلزات گران‌بها، در دستان شما تغییریافته و تبدیل به تخیلی‌ترین جواهراتی شوند که صرفا به‌صورت ذهنی برای شما قابل‌تصور بوده‌اند.
همچنین دستیابی به این حساسیت‌ها به شما امکان می‌دهد تا با اطمینان و دست بازتری به سمت طراحی جواهراتی کلکسیونی که مزین به سنگهای قیمتی گوناگون و ارزشمند هستند بروید. خرید لحیم طلا و انواع لحیم‌های مورداستفاده در ایجاد اتصالات فلزی، کم‌دردسرترین راه برای هموار کردن این مسیر است و شما در هنگام خرید صرفا کافی است تا به درجه‌ی ذوب لحیم توجه داشته باشید.
آیا می‌توان از لحیم طلا برای پلاتین استفاده کرد؟
تداخل چنین آلیاژهایی می‌تواند مشکلاتی را در ادامه ایجاد کند و انتظارات شمارا به‌راحتی برآورده نکند. ما همواره توصیه می‌کنیم تا از لحیم‌هایی متناسب با ساختار جواهر استفاده کنید و درصدها را فدای زمان و محدودیت‌های ابزاری نکنید. کیفیت کاری شما نقش مهمی در اعتبار و ساخت جواهرات حرفه‌ای دارد و ساخت جواهراتی ساده اما حرفه‌ای، به‌مراتب برای پربار کردن رزومه‌ی شما مفیدتر خواهد بود. حساسیت به انواع لحیم و ترکیب دقیق عناصر، توجه شمارا می‌طلبد و عملی بسیار سرنوشت‌ساز است.
لحیم نقره عمدتا در چه مواردی کاربرد دارد
ساخت لحیم نقره با توجه به رنگ‌بندی نقره می‌تواند از حساسیت‌های خاصی برخوردار باشد و رنگ استاندارد در طراحی این ماده، نقره‌ی استرلینگ است. این موضوع در جریان جواهرسازی بسیار سرنوشت‌ساز خواهد بود. علاوه بر ساخت جواهرات ظریف نقره، استفاده از لحیم در تعمیر جواهرات نقره امری اجتناب‌ناپذیر است. این موضوع منجر به حفظ کیفیت و کاربرد طولانی‌مدت جواهر خواهد شد.
نقره فلزی کاربردی در ساخت کلکسیون‌های ارزشمند و حرفه‌ای است که می‌تواند علاوه بر جواهرات شخصی، در انواع کلکسیون‌های ظروف و قاشق نیز یافت شود. استفاده از لحیم نقره برای ساخت این کلکسیون‌ها کاربرد بالایی داشته و ازجمله حساسیت برانگیز‌ترین تکنیک‌های جواهرسازی است.
اگر قصد داشته باشید به‌طور مثال یک ظرف یا تابلوی نقره را منقش و تزئین کنید، ناگزیر به آشنایی با لحیم نقره هستید. توجه به رنگ‌بندی آلیاژ نقره، از اهمیت بالایی برخوردار است و خود را در جلوه‌ی نهایی محصول به‌سادگی نشان خواهد داد. آموزش ساخت لحیم نقره که در پایان مقاله قرارگرفته است می‌تواند راهنمای کاملی از درصد و میزان ترکیب آلیاژها را در اختیار شما قرار دهد. شما می‌توانید این لیست را یادداشت کرده و در کنار میز کار خود به‌طور دائم داشته باشید.
طرز تهیه‌ی لحیم مس را بشناسید
در لحیم‌کاری کم ذوب یا با درجه حرارت کم برای اتصالات مسی لازم است از سرب و قلع استفاده کرد. نسبت‌های این دو تعیین‌کننده‌ی دمایی هستند که برای ذوب کردن لازم است. در ساخت انواع لحیم مس از کادمیوم، آنتیموان و بیسموت نیز استفاده میشود.
در هنگام ساخت لحیم مس به درجه حرارتی که برای ذوب کردن مس لازم است توجه داشته باشید، چراکه لحیم درنهایت لازم است نقطه‌ی ذوب پایین‌تری داشته باشد تا رسالت لحیم‌کاری به انجام برسد. برای لحیم قطعات ایستا که در معرض شکستگی نیستند، از ترکیب مس و نقره برای ایجاد لحیم استفاده میشود. ترکیبات لحیم مس را می‌توانید بسته به نوع اتصالات و درجه حرارتی که قادر به ایجاد آن هستید نیز تغییر دهید.
تفاوت لحیم‌کاری با جوشکاری چیست؟
در فرآیند جوشکاری ظرافت کار تا حد قابل‌ملاحظه‌ای پایین می‌آید و این تکنیک برای ساخت سازه‌های ظریف و حساس کاربردی نیست. اما در فرآیند لحیم، از یک ماده‌ی مجزا برای ایجاد اتصال یا رفع ایراد استفاده میشود و از این بابت، ساختار کلی شی، تا جای ممکن دست‌نخورده باقی خواهد ماند.
در فرایند جوشکاری از ماده‌ی مجزایی استفاده نمی‌شود و مستقیماً با یک حرارت بسیار بالا که بخشی از ساختار فلز پایه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، برای ایجاد اتصال استفاده میشود. این موضوع مساوی است با تغییرات آناتومیکی شدید که در ادامه از ظاهر و نمای محصول خواهد کاست.
ایجاد لحیم‌های چندلایه و نکات تخصصی آن
زمانی که یک محل سابقاً در معرض لحیم‌کاری قرارگرفته است، نمی‌توان آن را مجددا در معرض حرارت و لحیم قرارداد. زمانی که شما بخواهید اتصالات و لحیم‌های ثانویه را ایجاد کنید لازم است تا به میزان حساسیت سطح ابتدایی و حرارتی که جواهر شما قادر به تحمل آن است توجه داشته باشید.
به‌طور مثال اگر در مرحله‌ی ابتدایی از لحیم سخت استفاده‌شده است، لحیم‌های ثانویه لازم است متوسط باشند و به همین ترتیب به سمت درجات نرم‌تری از لحیم خواهیم رفت. این موضوع می‌تواند از استحکام قسمت‌هایی که سابقاً در معرض حرارت و لحیم قرارگرفته‌اند محافظت کند.
آموزش لحیم‌کاری طلا و چند تکنیک رایج
در جریان لحیم‌کاری طلا، شما تنها با شیوه‌ی ذوب کردن و ساخت لحیم روبه‌رو نیستید، دراین‌بین لازم است تا بیاموزید که به کمک مشعل، حرارت کافی را به دو سطح فلز طلا نیز ساطع کنید. در دوره‌های آموزشی لحیم طلا به‌هیچ‌عنوان از لحیم آهن استفاده نمی‌شود چراکه این شیوه شمارا نسبت به خواص و کیفیات طلا حساس نخواهد کرد و تمرینی کم‌ارزش است.
به همین دلیل توصیه میشود تا به‌عنوان تمرین نیز به سراغ طلای واقعی بروید. همچنین در جریان آموزش تخصصی لحیم‌کاری طلا، شما با انواع اتصالات و کاربرد هر یک از درجات لحیم آشنا میشود. اتصالات جواهرات بسیار نزدیک به یکدیگر هستند و ابتدا لازم است لحیم‌های سخت را در دستور کار قرار دهید. به این معنی که رفته‌رفته حرارت کمتری برای ایجاد لحیم‌های نرم استفاده شود تا لحیم‌های قبلی ذوب نشوند.
همچنین عیار لحیم بهتر است با عیار قطعه طلای شما هماهنگی داشته باشد. این موضوع در ادامه بر حفظ استحکام و فرم جواهر تاثیر می‌گذارد. شما در جریان ساخت لحیم طلا ممکن است در معرض مواد شیمیایی مختلفی قرار بگیرید که برای سلامتی شما مضر هستند، به همین دلیل استفاده از ماسک مدل 95 را به شما توصیه می‌کنیم. بخصوص اگر استفاده از موادی مانند کادمیوم رادارید. همچنین برای ایمنی بیشتری می‌توانید یک هود را به محیط کار خود اضافه کنید.
نکاتی که پس از لحیم‌کاری لازم است به آن توجه داشته باشید
حرارت دادن به فلزات کاربردی در لحیم می‌تواند سبب ایجاد اکسیداسیون و درنتیجه ایجاد یک‌لایه از مس شود. در دنیای جواهرسازی، این لایه را به کمک یک ترکیب اسیدی می‌توان از بین برد و باعث شفاف و صیقلی شدن سطح میشود.
معمولاً لحیم‌کاری می‌تواند در چند مرحله صورت بگیرد و در هر بار، این زدودن و پاک‌سازی کاربردی خواهد بود. ازجمله حساسیت‌هایی که کار لحیم‌کاری را تبدیل به امری تخصصی کرده و می‌تواند سبب صرف زمان قابل‌ملاحظه‌ای شود نیز همین عوارض حرارتی است که لازم است به‌عنوان یک فرد فنی به آن توجه داشته باشید.
ترکیبات لحیم برنج شامل چه مواردی میشود؟
برنج ازجمله فلزات کاربردی در طراحی جواهرات زینتی، ظروف و ابزارهای کاربردی منزل است و بسیاری از افراد علاقه دارند تا بتوانند در صورت آسیب دیدن چنین اشیایی، خود به‌تنهایی در مورد لحیم و تعمیر کردنشان اقدام کنند. شما برای ساخت این لحیم می‌توانید به سراغ آلیاژهایی مثل مس و قلع بروید. آلیاژها در ساخت لحیم نقش تعیین‌کننده دارند چراکه تضمین‌کننده‌ی استحکام جواهر پس از تعمیر هستند.
همان‌طور که قابل‌درک است، ساخت لحیم برنج می‌تواند هزینه‌هایی غیرمنتظره را به دنبال داشته باشد اما این موضوع برای افرادی که از سازه‌های مهم و ارزشمند برنجی استفاده می‌کنند، از اهمیت بالایی برخوردار است و عدم توجه به ترکیبات خاص لحیم می‌تواند ایمنی سازه‌ی برنجی یا دستگاهی که یک قطعه‌ی برنجی در آن به‌کاررفته است را به خطر اندازد.
شما می‌توانید در هنگام خرید لحیم‌های آماده‌ی برنجی، با توجه به نقطه‌ی حرارت درج‌شده بر روی لحیم، به کاربرد آن پی ببرید. درجه‌بندی‌های به‌کاررفته در لحیم برنج با در نظر گرفتن شار و نوع لحیم در نظر گرفته میشود. 5 محدوده‌ی دمایی و 5 استاندارد برای آلیاژهای لحیم برنج در نظر گرفته‌شده است که وجه مشترک آنها محدوده‌ی ذوب بالای آن است.
تهیه‌ی لحیم نرم یا با دمای پایین:
محدوده‌ی دمایی زیر 450 درجه‌ی سانتی گراد است و چنانچه قصد داشته باشید از لحیم برنج برای ساخت جواهرات استفاده کنید، استفاده از لحیم‌هایی در این گرید را به شما پیشنهاد می‌کنیم. در این ترکیب قلع به میزان 97 درصد و مس به میزان 3 درصد مورداستفاده قرار می‌گیرد. این ترکیب از قیمت بسیار کمی نیز برخوردار است و ازجمله پر تقاضاترین انواع لحیم برنج محسوب میشود.
تهیه‌ی لحیم متوسط:
در این ترکیب از 95 درصد قلع و 5 درصد نقره استفاده میشود.
ساخت لحیم سخت برنج:
در این ترکیب از 92 درصد مس، 2 درصد نقره و 2 درصد فسفر استفاده میشود.
بااین‌حال در لحیم برنج بخصوص در اتصالات حساسیت‌برانگیز و قوی، توصیه می‌کنیم تا از تخصص افرادی که در این زمینه آموزش‌دیده‌اند استفاده کنید چراکه لحیم‌کاری غیراصولی و عدم استفاده از تکنیک‌های حرفه‌ای می‌تواند باعث ایجاد ریسک شود.
لیست دقیق انواع آلیاژ لحیم طلا و نقره و پلاتین
در ادامه لیست دقیق آلیاژها و درصدهایی که در هنگام ساخت لحیم جواهرات می‌توانید از آنها استفاده کنید درج‌شده است.
انواع آلیاژ لحیم:
- لحیم نرم
- لحیم متوسط
- لحیم سخت
طرز تهیه نقره نرم:
5 گرم نقره خالص را با 5 گرم آلیاژ برنج مخلوط می‌کنند و لحیم نرم را به دست می‌آورند که درجه حرارت ذوب آن 450 درجه سانتی‌گراد است.
ترکیبات لحیم نقره متوسط:
لحیم نقره متوسط که آنرا لحیم همه‌کاره میگویند و ترکیبی از 5 گرم نقره خالص به‌اضافه 4 گرم برنج می‌باشد که درجه ذوب این لحیم بین 450 تا 550 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.
طرز تهیه لحیم نقره سخت:
5 گرم نقره خالص را با 5/2 گرم آلیاژ برنج مخلوط کرده و لحیم سخت را به دست می-آوریم که درجه ذوب این لحیم بیشتر از 550 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.
طرز تهیه لحیم طلا:
- طرز تهیه لحیم نرم طلا: مقدار 5 گرم طلا و 500 سوت کادمیوم را باهم ترکیب نموده لحیم نرم به دست می‌آوریم.
- طرز تهیه لحیم معمولی یا متوسط: 5 گرم طلا و 500 سوت کادمیوم را باهم ترکیب نموده لحیم معمولی یا متوسط به دست می‌آوریم.
- طرز تهیه لحیم سخت: از مخلوط نمودن 5 گرم طلا و 200 سوت کادمیوم آنرا تهیه مینمائیم، طرز درست نمودن بدین صورت است که: 5 گرم شمش طلا را در بوته کاملاً ذوب مینمائیم سپس کادمیوم را به آن اضافه نموده و سریعا بوته حاوی این ترکیب را تکان داده تا کاملاً مخلوط گردد آنگاه در ریژه می ریزیم.
طرز تهیه لحیم از طلای 18 عیار:
-
لحیم سخت و طرز تهیه آن از طلای 18 عیار: لحیم سخت که آنرا از ترکیب 10 گرم طلای 18 عیار و 3 گرم طلای شمش واگرم کادمیوم آنرا به دست می‌آوریم.
-
لحیم متوسط و طرز تهیه آن را از طلای 18 عیار: لحیم متوسط که از ترکیب 7 گرم طلای 18 عیار و 3 گرم طلای شمش واگرم کادمیوم آنرا به دست می‌آوریم.
لحیم نرم و طرز تهیه آن:
لحیم نرم که از ترکیب 5 گرم طلای 18 عیار و 3 گرم طلای شمش واگرم کادمیوم آنرا تهیه می نمائیم.
طرز تهیه لحیم پلاتینی و پالادیم:
لحیم پلاتینی که 60 تا 70 درصد آن طلا و بقیه نقره و پالادیم می‌باشد.
باید بدانیم که لحیم‌کاری پلاتین با طلای سفید یا طلای زرد یا معمولی و موارد مشابه آنها مثل نقره با برنج و روش لحیم‌کاری سخت امکانپذیر می‌باشد.
لحیم نقره باید به رنگ نقره استرلینگ باشد و یا نزدیک به رنگ آن.
تهیه و تنظیم:مسعود رضایی - سایت زر (zar.ir)