اثربخشی تصمیمات مالی اتخاذ شدهٔ واحدهای صنعتی بر اساس صورتهای مالی تاریخی در شرایط تورمی

تصمیم از مهمترین دستاوردهای مدیریت است و ارقام و اطلاعات مندرج در صورتهای مالی قبل از هر چیزی مبنایی برای تصمیم گیری های مالی و اقتصادی هستند. آنچه در این مقاله ارائه شده است خلاصه ای از بررسی انجام شده در مورد اثربخشی تصمیمات مالی مدیران در شرایط تورمی است كه بر اساس صورتهای مالی اتخاذ شده اند.
اكثر قریب به اتفاق تصمیمات مدیران مستقیماٌ آثار و پیامدهای مالی دارد یا به طور غیرمستقیم وضعیت مالی موسسه را تحت تأثیر قرار میدهد . بنابراین لازم بود كه بررسی شود صورتهای مالی تهیه شده توسط بنگاهها تا چه اندازه توانسته است اطلاعات كافی در اختیار آنان قرار دهد و آنان را در تصمیمگیریهای مطلوب در شرایط ناپایدار اقتصادی یاری كند.
امیدواریم ، با توجه به شرایط تورمی حاكم بر اقتصاد امروز كشور، این مقاله بتواند كمك و راهنماییهایی در جهت ارزیابی صحیح مدیران از شرایط محیطی و اطلاعات مورد استفادهٔ آنان ارائه و زمینهٔ قابل قبولی را برای تصمیم گیریهای مالی آن فراهم كند.
● مقدمه
گسترش فعالیتهای تجاری در بین كشورها و همچنین پیچیدگیهای سازمانی شرایطی را فراهم آورده است تا مدیران به عنوان تصمیمسازان اصلی برای دستیابی به اهداف سازمانشان و اطمینان از هدایت و صرف صحیح منابع تأكید بیشتری داشته باشند. بدین لحاظ مهمترین، كاربردیترین و مؤثرترین بحث در صنعت و اقتصاد، تصمیمگیریهای مدیران و چالش آنان در این عرصه است. از محدودیت موجود در این تصمیمات، تأثیر شرایط اقتصادی بر عملكرد آنها و تأثیر عواملی همچون تورم و اثرهای آن در جامعه و واحدهای اقتصادی و اطلاعات به كار گرفته شده برای تصمیمات است كه بسیار حائز اهمیتاند.
اثرهای ناشی از تغییر سطح عمومی قیمتها و كاهش مستمر ارزش پول باعث انباشت داراییهایی با قیمتهای متفاوت میشود كه در ساختار مالی واحدهای صنعتی مشاهده میشوند و در ارائهٔ صورتهای مالی به آنها توجه نمیشود. در شرایط تورمی و با توجه به ارتباط تصمیمات اساسی مدیران بنگاهها با تصمیمات سهامداران و سایر ذینفعان ، مبنای اطلاعاتی یكسان را طلب میكند تا در شرایط نامتعادل در تصمیمگیریهای مالی آنان را یاری كند.
● تصمیم گیری و اطلاعات
بزرگترین وظیفهٔ مدیران در سازمانها و در واقع وظیفهٔ بنیادین آنها در مراكز تصمیمگیری، اتخاذ تصمیم مناسب است. هر مدیر ملزم به تصمیمگیری است و برای آن از قوهٔ درك و دانستههای ذهنی استمداد میكند تا با استعداد و تجربه مسائل لازم و مربوط به مشكل مطرح شده را عاقلانه بررسی وتشخیص دهد تا در موضع و موقعی بهتر بتواند تصمیمات مؤثر اتخاذ كند.
مدیریت فرآیند تصمیم گیری است و تصمیمگیری مستلزم اطلاعات است. از میان اطلاعات گوناگونی كه مدیران به آن نیازمندند اطلاعات مالی جایگاه ویژهای دارد. اطلاعات مالی و حسابداری ابزار ارزشمندی جهت تصمیمات مربوط به تأمین،تخصیص و كنترل منابع اقتصادی در اختیار مدیران قرار میدهد كه از آن طریق بهترین و مؤثرترین آنها اتخاذ شود.
● اهداف گزارشگری
از اهداف اولیهٔ حسابداری و گزارشگری مالی تأمین نیازها و خواستهای اطلاعاتی استفاده كنندگان (سرمایه گذاران، بستانكاران، مدیران و جز آنها) جهت كمك در اتخاذ تصمیمات اقتصادی در ارتباط با واحد تجاری است. فرآیند اصلی انتقال اطلاعات به استفاده كنندگان مجموعهای از صورتهای مالی است، حاوی اطلاعاتی دربارهٔ وضعیت مالی (ترازنامه) ، نتایج عملیات (صورت سود و زیان) ، جریان نقدی (صورت گردش وجوه نقد) و صورت سود و زیان جامع است كه برای طیفی گسترده جهت پاسخگویی به تأمین نیاز آنان تهیه میشود.
تغییرات و تحولات در عرصهٔ فعالیت واحدهای اقتصادی به صورت مستمر و پرشتاب در حال وقوع است. در این چنین فضایی ضرورت تهیه و ارائهٔ اطلاعات مالی مربوط ، قابل اعتماد و مقایسه پذیر امری اجتناب ناپذیر است. اطلاعاتی كه باید ضمن فراهم آوردن زمینه و امكان تصمیمگیری و قضاوت برای استفاده كنندگان و ذینفعان بیرون بنگاه خواستها و نیازهای مدیران به عنوان مهمترین عاملان تصمیمگیری فراهم كند.
● تورم در ایران
تورم یك مشكل جهانی است كه اكثر كشورها با آن روبه رو هستند. در كشورهای در حال رشد به دلیل موقعیت آنها در اقتصاد جهانی و نیز به دلیل ساخت اقتصادی آنها تورم به شكل حادتری بروز میكند. ایران نیز به عنوان كشوری در حال توسعه سالیان دراز با تورم دست و پنجه نرم كرده است. ریشههای اصلی تورم در ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی از یك طرف در وابستگی اقتصاد به كشورهای خارج كه از جمله در تورم وارداتی نمود مییافت و از طرف دیگر در ساخت نامتجانس كشور،انهدام كشاورزی و رشد نامتناسب صنایع مونتاژ و خدمات نهفته بود.
در دورهٔ پس از انقلاب افزایش بسیار سریع قیمتها همچنان ادامه یافت و به طور كلی تورم مهمترین مشكل اقتصادی كشور در این دوره بوده است. ابعاد این مشكل به گونه ای است كه مهار آن همواره یكی از مهمترین وجوه سیاست اقتصادی دولت را طی سالهای پس از پیروزی انقلاب تشكیل داده است.
● تورم و اثرهای آن در گزارشهای مالی
صرفنظر از جنبه های تخصصی و فنی موضوع، نحوهٔبازتاب نرخ تورم و یا افزایش سطح قیمتها در صورتهای مالی نهایی بنگاهها، رضایت یا عدم رضایت گروههای ذینفع را به دنبال دارد. علیرغم طرح موضوع در كمیتههای تخصصی بینالمللی در اكثر كشورهای پیشرفته و بحث و تبادلنظر هیچیك از آنها نتوانسته اند به روش یكسانی در این زمینه دست یابند.
در اكثر كشورهای مذكور صاحبنظران امور اقتصادی و مالی بازتاب اثرهای ناشی از افزایش سطح عمومی قیمتها (نرخ تورم) را در صورتهای مالی پایان دورهٔ واحدهای اقتصادی ضروری تشخیص دادهاند. ارقام و اطلاعات مندرج در صورتهای مالی، قبل از هر چیز مبنایی برای تصمیمگیریهای مالی و اقتصادی است و بدین منظور این اطلاعات باید دو ویژگی مهم مربوط بودن و به هنگام بودن را دارا باشند. به همین دلیل است كه حسابداری تورمی سعی دارد ارقام مندرج در صورتهای مالی را با دخالت دادن اثرهای تورم به هنگام سازد.
● حسابداری تغییر عمومی قیمتها
به منظور روشن ساختن تأثیراتی كه تغییر قیمتها در محتوای صورتهای مالی پدید میآورد، مشخصترین رهنمودها این است كه صورتهای مالی تهیه شده به ارزشهای تاریخی با استفاده یكی از روشهای ارائهٔ اطلاعات به ارزشهای جاری و یا ارائهٔصورتهای مالی جامع به ارزشهای جاری همگن تبدیل شود. سیستمهای متنوع و گوناگونی برای اندازهگیری سود و چگونگی حفظ سرمایه وجود دارد كه كاربرد كلیهٔ آنها به دنبال ارائهٔ اطلاعات كارآمد است و فارغ از اینكه چگونه تهیه میشوند همگی یك هدف را دنبال میكنند و آن كارآمدی اطلاعات برای تصمیمگیری مناسب در جهت حفظ سرمایه است.
● اهداف تحقیق
هدف كلی این تحقیق بررسی اثربخشی تصمیمات مالی اتخاذ شدهٔ مدیران در شرایط تورمی بر اساس صورتهای مالی تاریخی است و به همراه بررسی صورتهای مالی تعدیل شده و نسبتهای مالی شركت فنرسازی خاور طی دورهٔ پنجسالهٔ ۷۵ لغایت ۱۳۷۹، نتایج را جهت افزایش اثربخشی تصمیمات مدیران ارائه داده و برای رسیدن به نتایج موردنظر موارد زیر را بررسی كرده است.
● توجه مدیران به تغییرات اقتصادی مخصوصاٌ تورم
▪ اتكای مدیران به اطلاعات مالی تاریخی (صورتهای مالی)برای اتخاذ تصمیمات مالی .
▪ به كارگیری اطلاعات مالی تاریخی مدیران برای اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری تصمیمات و سیاستهای مربوط به تقسیم سود بر اساس صورتهای مالی تاریخی.
▪ به كارگیری اطلاعات مالی تاریخی مدیران برای اتخاذ تصمیمات تأمین منابع مالی.
▪ سیاستها و تصمیمات تعیین قیمت محصولات تولیدی بر اساس صورتهای مالی تاریخی.
● روش شناسی تحقیق
برای آنكه كار پژوهش در محدودهٔ زمانی و فرصتهای موجود عملی شود این بررسی متناسب با شركت مورد مطالعه در یكی از صنایع اصلی كشور یعنی زنجیرهٔ خودروسازی انجام پذیرفته است.
نوع طرح تحقیق كه به اثربخشی تصمیمات مالی پرداخته است و بررسی و تشریح مشخصههای گروه مربوط و به رفتار آنها (مدیران) توجه دارد تحقیق توصیفی است و چون توصیف خصوصیات موردها از روش پرسشنامه به تحلیل محتوا پرداخته میشود تحقیق پیمایشی است و در بررسی صورتهای مالی شركت فنرسازی خاور روش تحقیق طولی است.
روش جمعآوری اطلاعات در بخش تدوین مبانی نظری از طریق مطالعه و بررسی كتابخانه ای و بخش عمده ای از طریق توزیع پرسشنامه برای مدیران ارشد اجرایی جمعآوری شده است. برای بررسی شركت نمونه نیز مستقیماٌ اطلاعات از شركت دریافت شده است. برای تعیین حجم نمونه از روشهای آماری با احتمال ۹۵ درصد و میزان خطای نمونه ۱۵ درصد یا كمتر محاسبه وتعداد ۵۰ مورد برای رسیدگی از طریق فهرست شركتهای فعال در زنجیرهٔ گروه تولیدی خودروسازیهای كشور استخراج و مورد سنجش قرار گرفته است و از روشهای آماری میانگین،انحراف معیار و فاصله های اطمینان و نرم افزارهایACCESS و EXCELL جهت طبقه بندی و تحلیل دادههای حاصل از پرسشنامه استفاده شده است.
در پرسشنامهٔ طراحی شده طیف لیكرت شامل عبارات و گزینه های جوابیه نشانگر میزان موافقت یا مخالفت پاسخگو نسبت به موضوع تعیین شده و برای اطمینان از آزمون پرسشنامه بهرهبرداری شده است. چهل سؤال پرسشنامه طوری تنظیم شده است كه بتواند شش گروه بررسیهای موردنظر این تحقیق را ارائه كند.
ضمناٌ برای بررسی صورتهای مالی شركت فنرسازی خاور و تجزیه وتحلیل صورتهای مالی شركت از میان روشهای مختلف اندازه گیری و تبدیل اقلام، از روش حسابداری بر مبنای ارزش جاری مبتنی بر واحد پول دارای قدرت خرید ثابت (CC/CD) بهره گرفته شده و پس از تهیهٔ ترازنامهٔ تعدیل شده نسبتهای مالی محاسبه و مورد بررسی قرار گرفته است.● یافته های تحقیق
از دیدگاه مدیران ارشد اجرایی و بر اساس بررسی وتحلیل یافتههای حاصل از پرسشنامه ها، تأثیرات صورتهای مالی بر تصمیمات مالی و همچنین تأثیر شرایط اقتصادی بر اطلاعات مالی و اتكای مدیران بر صورتهای مالی به شرح زیر است.
▪ در تصمیمات عمدهٔ مالی از اطلاعات مندرج و استخراج شده در صورتهای مالی بهره برداری میشود.
▪ در تصمیمات راهبردی مدیریت اطلاعات دوره ای حاصل از دفاتر مالی سهم عمده ای دارد.
▪ علاوه بر اطلاعات مالی طبق دفاتر شركت از گزارشهای حاصل از اطلاعات خارج از دفاتر مالی نیز بهره برداری میشود.
▪ در تصمیمات عمدهٔ مالی میزان نرخ تورم برای اكثریت مدیران از اهمیت كافی برخوردار نیست.
▪ حساسیت كافی برای جمعآوری اطلاعات و شاخصهای اقتصادی مخصوصاٌ تورم وجود ندارد.
▪ به تهیه كنندگان اطلاعات توصیه های لازم و كافی برای توجه به اثرهای تغییرات اقتصادی نمیشود.
▪ در تصمیمات سرمایه گذاری صورتهای مالی تاریخی پوشش اطلاعات كافی را در برندارد.
▪ به دلیل عدم توجه به تغییرات شرایط اقتصادی در برآوردهای انجام شده بر اساس اطلاعات مالی، طرحها با كمبود نقدینگی مواجه میشوند.
▪ توجه به ارزش زمانی پول در گزارش توجیهی سرمایه گذاریها اهمیت دارد.
▪ استفاده از اعتبار شركت كه بر اساس صورتهای مالی تعیین میشود كاربرد فراوانی برای تأمین منابع مالی از طریق تسهیلات بانكی دارد.
▪ توجه به صورتهای مالی و اتخاذ تصمیم مناسب برای تقسیم سود از منابع ارزان تأمین منابع مالی است.
▪ تصمیمات تقسیم سود به دلیل تأثیرات مالی برای مدیران حائز اهمیت است و لذا باید برنامهٔ نحوهٔ تقسیم سود تدوین شود.
▪ تصمیمات تقسیم سود عمدتاٌ بر اساس صورتهای مالی سالیانه اتخاذ میشود.
▪ غالباٌ شركتها برای اجرای تصمیمات تقسیم سود از تسهیلات بانكی برای پرداخت سود سهام استفاده كنند.
▪ در صورت ارائهٔ صورتهای مالی تعدیل شده و تكمیلی به همراه صورتهای مالی، صاحبان سهام تصمیمات اثربخشتری اتخاذ كنند.
▪ عمدتاٌ و به صورت مستمر برای تعیین قیمتگذاری محصولات از اطلاعات مالی بر اساس قیمت تمام شده استفاده میشود.
▪ قیمتگذاری را به عنوان تصمیمی برای آینده در نظر میگیرند و به اطلاعات خارج از دفاتر مالی نیز توجه میكنند.
▪ در تصمیمات قیمتگذاری به تأثیر هزینهٔ استهلاك كه از عوامل عمده و نقاط ضعف تصمیم گیری تعیین قیمت است توجه كافی ندارند.
در بررسی و تجزیه و تحلیل صورتهای مالی شركت فنرسازی خاور از روش حسابداری بر مبنای ارزش جاری مبتنی بر واحد پول دارای قدرت خرید ثابت (CC/CD) و شاخص بهای تولیدكننده برای تعدیل حسابها مورد استفاده قرار گرفت و پس از تهیهٔ جداول و محاسبات مربوط به تعدیل داراییها به بررسی نسبتهای مالی تهیه شده و مقایسهٔ آن با نسبتهای محاسبه شدهٔ قبل از تعدیل نیز پرداخته شده است كه نشانگر كاهش وضعیت ایمنی ساختار مالی، كاهش نسبت استفادهٔ مناسب از داراییهای ثابت و همچنین كاهش توانایی شركت جهت پوشش بدهیهای بلند مدت است. ضمناٌ نتایج حاصل از تعدیل بیانگر عدم اختصاص مبلغ ۴۲۳۲ میلیون ریال در حسابهاست و به همین دلیل مبلغ سود تا پایان سال ۱۳۷۹ معادل این مبلغ بیشتر محاسبه و بین سهامداران و مراجع قانونی (وزارت اقتصاد و دارایی) توزیع شده است. بنابراین میتوان گفت كه به نوعی شركت سرمایه توزیع كرده است.
● نتیجه گیری و پیشنهادها
با استفاه از یافتههای تحقیق میتوان نتیجه گرفت كه مدیران به عنوان مرجع تصمیم گیری ضمن توجه به كیفیت و تناسب اطلاعات محیطی (خارج از دفاتر مالی)، صورتهای مالی سالانه را به صورت مؤثر مورد بهره برداری قرار میدهند و علیرغم وجود تورم برای مقابله با آن خود را تجهیز نمیكنند و برای اطلاع از میزان تغییرات تورم توجه لازم به عمل نمیآورند.
در انجام تصمیمات سرمایه گذاری جدید اتكا به صورتهای مالی برای آنها كافی نیست و از گزارشهای توجیهی كه با توجه به روشهای ارزش زمانی پول تهیه شده است بهرهبرداری كنند. تصمیمات تقسیم سود در بنگاهها عمدتاٌبر اساس اطلاعات مندرج در صورتهای مالی سالانه اتخاذ میشود و این امر به دلیل عدم ارائهٔ گزارشهای تعدیل شدهٔ اصلاحی و تكمیلی بنگاه را با مشكلات نقدینگی مواجه میكند و برای اجرای تصمیمات مذكور اجباراٌ به استقراض روی میآورد.
در تأمین روشهای مختلف مالی وضعیت اعتباری شركت از درجهٔ بالایی برخوردار است و این اعتبار بستگی به ساختار مالی بنگاه دارد و بدین لحاظ عمدتاٌ صورتهای مالی كه نشاندهندهٔ وضعیت نهایی بنگاه است مورد استفاده قرار میگیرد.تعیین قیمت برای كالاهای تولیدی در بنگاه از اهمیت خاصی برخوردار است و مدیران در تعیین آن بسیار حساس هستند و با استفاده از اطلاعات مالی در سطح قابل قبول به همراه قضاوتهای فردی و تأثیرات محیطی به آن اقدام میكنند. با توجه به مطالب فوق پیشنهادهای مشخص این بخش با در نظر داشتن چهار تصمیم عمدهٔ مالی و همچنین اتكای مدیران به اطلاعات مالی مندرج در صورتهای مالی و توجه آنان به تغییرات شرایط اقتصادی در دو بخش ارائه میشود.
الف) پیشنهادات مربوط به مدیران
در امر تصمیمگیری به كیفیت و تناسب اطلاعات خود توجه و حساسیت كافی داشته باشند.
به تهیه كنندگان اطلاعات توصیه های لازم جهت نحوهٔ تهیهٔ اطلاعات قابل اعتماد و به هنگام بكنند.
تغییرات شرایط اقتصادی را مدنظر داشته و برای دریافت اطلاعات مربوط به شاخصهای اقتصادی از جمله نرخ تورم حساس باشند و اقدام كنند.
با ایجاد شرایط آموزش برای تهیه كنندگان اطلاعات مالی افزایش كیفیت و ویژگیهای آن را برای دریافت اطلاعات مناسب فراهم كنند.
صورتهای مالی تعدیل شده را به عنوان اطلاعات تكمیلی در كنار صورتهای مالی تاریخی ارائه و استفاده كنندگان از اطلاعات مخصوصاٌ صاحبان سهام را در تصمیم گیری یاری كنند.
در تصمیمات تقسیم سود شركت، برنامه های راهبردی مدیریتی خود را ارائه كنند.
در بررسی قیمت تمام شدهٔ محصولات برای تعیین قیمت كالا، اطلاعات مالی تاریخی را تنها ملاك برای قیمت گذاری ندانند و به هزینهٔ استهلاك محاسبه شده بر اساس دفاتر به عنوان پارامتر م قابل تعدیل در قیمتگذاری توجه داشته باشند.
ب) پیشنهادات مربوط به ادامهٔ تحقیق
انجام كلیهٔ مراحل تحقیق با تعریف جامعهٔ آماری دیگری از قبیل صنایع مواد غذایی ، صنایع نساجی و جز آنها و همچنین بررسی عمیقتر هر یك از اجزای تشكیل دهندهٔ فرآیند تصمیمگیری مالی و بررسی جامعتر اثرهای تورم بر بار اطلاعاتی ارائه شدهٔ حاصل از تجزیه و تحلیل صورتهای مالی از طریق نسبتهای مالی میتوانند برای تكمیل این تحقیق ادامه یابد.
استاد راهنما: كامیار عطائی ، سیدعبدالكریم نجفی نویسنده: داود مسگریان حقیقی

اپلیکیشن اندروید تلگرام اینستاگرام