مزايا و معايب انحصار در بزرگترين شرکت هندي

شرکت نفتي هندوستان يا «ايندين اويل» (Indian Oil) يک شرکت دولتي نفت و گاز هندي است که در سال 2009 در رده 105 ليست فورچون قرار گرفته است. اين شرکت بزرگترين موسسه تجاري هندوستان بوده و به همراه زيرمجموعه‌هايش، 47 درصد سهم بازار محصولات نفتي، 40 درصد سهم ظرفيت پالايش و 67 درصد ظرفيت خط لوله زيرزميني هندوستان را در اختيار دارد.
اين مجموعه نفتي از ميان 19 پالايشگاه نفت هندوستان صاحب 10 واحد با ظرفيت پالايش 60 ميليون تن در سال بوده و با داشتن بيش از 17 هزار پايگاه، بزرگترين شبکه جايگاه‌هاي نفتي در آن کشور را در اختيار دارد.
اين شرکت همچنين جايگاه‌هاي توزيع خودکار گاز مايع را راه اندازي کرده و گاز خانگي را از طريق شبکه وسيعي با 5 هزار مرکز توزيع به بيش از 47 ميليون مشترک تحويل مي دهد. مرکز تحقيق و توسعه اين شرکت که در فريدآباد هند واقع شده، راه حل‌هاي فناورانه لازم براي قسمت‌هاي عملياتي کمپاني و مشتريان داخلي و خارجي شرکت را ابداع، توسعه و حمايت مي‌کند.
علاوه بر اين، يک مرکز تحقيقاتي با نام «مرکز فناوري‌هاي ايندين اويل» در سال 2003 با هدف بازاريابي فناوري‌هاي جديد و بر پايه مدل تحقيقات بازاريابي شرکت‌هاي رويال داچ شل و بريتيش پتروليوم تاسيس شده است.
پيدايش اين شرکت به مجادلات دولت هندوستان در دهه 1940 با شرکت‌هاي نفتي انگليسي و آمريكايي باز مي‌گردد که با ايجاد يک انحصار تجاري نفتي، صنعت نفت هندوستان را در دست خود گرفته بودند. تلاش‌هاي دولت هند نهايتا در سال 1947 منجر به استقلال نفتي اين کشور شد.
اين کشور تا آن زمان، فاقد شرکت‌هاي بزرگ نفتي بود و اندک شرکت‌هايي هم که تشکيل مي‌شدند، تجهيزات خود را از شوروي سابق تهيه کرده و با توليد محصولات باکيفيت پايين، قادر به رقابت با شرکت‌هاي بزرگ خارجي نبوده و به سرعت منحل مي‌شدند.
در سال‌هاي پس از استقلال، اين کشور دچار کمبود محصولات نفتي شد و دولت در پي ايجاد يک شرکت کاملا مستقل و وابسته به سياست‌هاي دولت بود تا بتواند از اين طريق بازار نفتي اين کشور را تحت کنترل خود بگيرد.
در سال 1959 ايندين اويل به عنوان بدنه قانوني اين شرکت تاسيس شد که در ابتدا، هدف آن عرضه محصولات نفتي به موسسات دولتي هند بود. اين شرکت پس از مدتي قادر به فروش محصولات به پالايشگاه‌هاي ملي شد. پس از يک جنگ قيمتي در سال 1961 توسط شرکت‌هاي خارجي، ايندين اويل به عنوان نماينده اصلي دولت هندوستان براي صادرات و واردات نفت و گاز معرفي شد.
در سپتامبر سال 1964 مجموعه پالايشگاه‌هاي هندوستان با ايندين اويل ادغام شده و يک شرکت نفتي ملي تشکيل دادند. دولت هندوستان نيز اعلام کرد که تمامي فرآيندهاي آتي توزيع و فروش نفت و گاز از طريق اين شرکت انجام خواهد شد. با اتخاذ اين سياست، يک بازار انحصاري در اختيار ايندين اويل قرار گرفت تا بتواند بدون حضور رقباي خارجي به گسترش و توسعه زيرساخت‌هاي نفتي خود در هندوستان بپردازد.
در دهه 1970 کميسيون نفت و گاز هند با همکاري شوروي منابعي در سواحل غربي هندوستان پيدا کرد، ولي اين افزايش عرضه نيز جوابگوي تقاضاي بالاي محصولات نفتي نبود. لذا کشورهايي مانند عربستان، عراق، کويت و امارات، به همراه عرضه کننده اصلي يعني شوروي، از طريق ايندين اويل محصولات نفتي خود را به هندوستان مي فروختند.
صنايع نفت و گاز هندوستان در سال 1976 با خريد سهام 26 درصدي شرکت اسو (Esso) کاملا دولتي و داخلي گرديد. در آن سال نيمي از 12 پالايشگاه هند متعلق به ايندين اويل و نيمي ديگر متعلق به ساير شرکت‌هاي دولتي بود.
شرکت ايندين اويل براي افزايش توان رقابتي خود، هفتمين پالايشگاه را نيز در سال 1998 تاسيس کرد و قراردادهاي همکاري مختلفي نيز با شرکت‌هاي خارجي امضا نمود. در اوايل سال 2002 نيز يکي از شرکت‌هاي دولتي بازاريابي نفتي به نام IBP را خريداري کرد.
در آوريل آن سال، دولت هند با توجه به شکل گيري شرکت‌هاي دولتي، به انحصار نفت پايان داد و شرکت‌هاي خارجي مجددا به بازار نفت و گاز اين کشور وارد شدند. اين قضيه مشکلات فراواني را براي ايندين اويل ايجاد کرد تا جايي که در 45 روز اول اين تغيير، 7 ميليارد روپيه از دست داد.
به‌رغم اين چالش‌ها مديران اين شرکت معتقدند که رقابت با شرکت‌هاي بين‌المللي باعث افزايش توان رقابتي و ايجاد فرصت‌هاي بزرگتري براي ورود اين شرکت به بازارهاي جهاني خواهد شد.
اين شرکت اکنون با داشتن بيش از 36 هزار کارمند، سالانه درآمدي بالغ بر 57 ميليارد دلار دارد.
کوشان غلامي

اپلیکیشن اندروید تلگرام اینستاگرام