فضا سازی - مدیریت وبازسازی منابع انسانی

بهره وری واژهٔ با مسمی ایست كه به كارگیری آن روشها و فن آوری و ظرافتهای بسیاری را به سوی خود فرا می خواند. مدیریت با استفاده از این واژه می كوشد بهره وری همه جانبه كیفی و كمی را برای مجموعه و مؤسسه خود تأمین نماید فضاسازی از مباحثی است كه همواره مدیریت و علوم مختلف بدان توجه داشته بخشی از كارآیی كاركنان بازدهی منابع انسانی را در گرو آن می دانند در حال حاضر فضاسازی به دو صورت ماكرو و میكرو در علوم مدیریت ژئوپلوتیك دانش اجتماعی، جغرافیا و علوم سیاسی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. تصورات و ادراكاتی كه هر فرد از پیرامون خویش دارد مسیر سرعت و چگونگی حركت او را تعیین می كند.مدیریت و بهره وری با استفاده از فضاسازیهای گوناگون ابزار توان افزایش راندمان كاركنان را در اختیار خود می گیرد فضاسازی در مقیاسهای مختلف مبحث Open Office یا فضای باز، قرار گیری كاركنان در شرایط و فضاهای گوناگون و آزمایش توانمندیهای آنان در وضعیتهای متفاوت از مباحثی است كه در این مقاله به آن پرداخته شده تلاش شده است حداقل ۸ فضای مختلف برای كاهش یا افزایش راندمان كاركنان ترسیم و وضعیت منابع انسانی در این فضاها مورد بررسی قرار گیرد. در فضاهای مطرح شده نحوه بازسازی منابع انسانی با تجربه و بكارگیری مجدد در شركتهای توزیع نیروی برق تعیین شده است.
چكیده
فضا تولیدی است اجتماعی و فضاسازی از تكنیك های جغرافیایی است كه امروزه دانش مدیریت به منظور افزایش كارآئی و كیفیت بیشتر كار كاركنان از آن استفاده می كند. تغییر رنگ ،‌نور، صدا، تزئین محیط دكوراسیون و سازمان دهی و استقرار تعداد زیادی از پرسنل و مجموعه های قانونمند در فضاهای سالنی نمادی از تكنیك های فضاسازی جغرافیایی است كه در مقیاس میكرو از آن استفاده می شود.امروزه دریافته اند تصوراتی كه فرد از پیرامون خویش دارد تأثیر بسزایی در رفتار، كارایی و راندمان و بهره وری كاری او به جای می گذارد. بنابر این می كوشند تصورات ذهنی افراد را گسترده و عمیق نماید. وسعت قلمرو میدان عمل و تصورات فضایی از محیط كاری راندمان فرد را متأثر ساخته و هر چه این تصورات عمیق تر باشد فعالیت او را فزاینده تر و كیفیت كار را اتقاء می بخشد. بر این اساس با آزمایش مدلسازی های فضای گوناگون ، كاركنان صنایع،‌ادارات و مؤسسات بازرگانی را در محیطهای مختلف قرار می دهد و راندمان آنان را سنجیده و محاسبه می كنند.
از سوی دیگر مسئولیت پذیری افراد نیز به تصورات فضایی فرد از پیرامونش باز می گردد به گونه ای كه اگر ابلاغ كارگزینی افراد منطقه خاصی از جغرافیای كشور را در برگیرد و فرد را در آن منطقه مسئول و حاكم سازد تأثیر كارائی او بیشتر از فرد دیگری است كه با مزایای مشابه و پست همطراز در حوزه ستادی یك سازمان خواهد بود.گذشته از آن كاركنان و كارشناسان و كارگران بعضی مؤسسات فضاساز می باشند و محیط پیرامون خویش را تغییر می دهند. در صورتیكه افراد خود را در این فضاسازی بیشتر سهیم بدانند رغبت ،‌علاقه، مسئولیت پذیری ، كارایی بهره وری و تأثیر گذاریشان دو برابر خواهد شد. می توان گفت افراد خلاق محیط را تغییر داده و بهره وری خود و اطرافیان را افزایش می دهند و افراد ناتوان همرنگ محیط
می گردند و باعث كندی چرخ سیستم شده بهره وری را كاهش می دهند شناسایی این دو گروه از افراد با قرار دادن آنها در هشت فضایی كه در این مقاله به آن می پردازیم از اهمیت بسزایی برخوردار است. كانون بحث های این مقاله پیرامون تكنیك های فضاسازی ، مدیریت و بهره وری است كه دانش مدیریت از آن بهره گرفته و به منظور رشد تعالی نیروی انسانی از آن استفاده می كند. علاوه بر آن شناسایی انسانهای فضاساز و تأثیر گذاری آنها در محیط از مباحث دیگری است كه در این نوشته بدان پرداخته و پیرامون عملكرد افراد و اثر بخشی منابع انسانی در حوزه های بزرگ و كوچك ، بهره وری خود را به نمایش گذاشته ، بحث و بررسی خواهد شد.
شرح مقاله
انسان از دیرباز فضاهای گوناگونی را برای زندگی ، مدیریت و بهره وری و حكومت خویش تجربه كرده است . دانشمندان نیز بر اساس عملكرد انسان و تجارب و تحقیقات مدون نظریاتی را در مورد عملكرد و مدیریت و بهره وری در فضاهای گوناگون ارائه داده اند. ابن خلدون تحقیقاتی را در فضاهای شهری، روستائی و عملكرد اجتماعات داشته است . هانگ تیگ تون كاشف و هواشناس تمدن انسان را در محیطهایی امكانپذیر می داند كه آب و هوای معتدل داشته و حرارت آن حدود ۲۱ درجه بیشتر نباشد . مونتسكیو جامعه شناس و محقق و دانشمند نیز به نقش آب و هوا و گوناگونی فضاها در زندگی انسان پرداخته است. فضاسازی، قلمزو و تصور انسان از پیرامون خویش كار را بدانجا رساند كه برخی دانشمندان راه افراط را در پیش گرفتند و فزونی قدرت را در وسعت قلمرو دانستند. دانشمندان جبرگرا می گویند هر چه قلمرو و حكومت انسان عمیقتر و وسیعتر باشد استعداد و شكوفائی او بیشتر خواهد شد.مطمئناً به همین دلیل است كه جنگهای بسیاری در صحنه جهانی روی داده تا فضای بیشتری توسط نیروی غالب اشغال و تصوری كه ملتها از سرزمین خویش دارند نیز بر اساس فضائیست كه در آن رشد و نمو یافته اند. مجموعهٔ خاطرات ،‌علائق ،‌جلوه های طبیعی ، فرهنگی ، وسعت و قلمرو و محیط اجتماعی فضائیست كه هر ملت برای حیات خویش ساخته و تحقق آمال و آرمانهای ملی در آن
امكان پذیر می گردد . مهاجرت اقوام ،‌هجوم و جایگزینی فرهنگها و تمدنها نیز به علت تصورات فضائیست كه مردم كشوری از مكانهای به دور دست داشته اند. دانشمندان علم مدیریت نیز برای استفاده از تئوریهای فضائی و بهره وری بهتر ، فضاسازی و تنوع و آرایش فضایی را به عنوان یك شیوه پر بار از جغرافیا به عاریت گرفته و به خدمت در آورند. تغییر رنگ ، نور، صدا ، رطوبت ،‌ حرارت و غیره نمونه ای از شرایط محیطی است كه كارائی افراد را تحت تأثیر قرار می دهد. شرایط روانی در فضای حاكم در محیط كار می تواند در بازسازی منابع انسانی بسیار مؤثر باشد. در جای جای قرآن كریم این كتاب آسمانی زیباترین تصورات فضایی از بهشت را پیش روی مؤمنان قرار می دهد و خشن ترین چهره های قابل تصور انسان را در جهنم به كافران وعده داده است .فضاسازی از لحاظ تصور افراد و گسترش آن در طول زمان و مكان و اعمال تكنیكهایی كه فرد را به عنوان كانون و عامل بالقوه در سیستم تبدیل می كند از مباحث كلیدی این مقاله است . مباحث فلسفی ایدئولوژیك ، تكنیكهای مدیریت ، جامعه شناسی و جغرافیا و اكولوژی اجتماعی ابزارهایی است كه به منظور تدوین و تحكیم پایه های استدلالی مبحث فضاسازی بكار گرفته شده است. و مدیریت را به فن آوریهایی مسلح می سازد كه می تواند با كوچك یا بزرگ سازی فضایی، توانمندی افراد را افزایش ، تعدیل یا كاهش دهد و یا بازسازی منابع انسانی را به اجراء بگذارد.دانشمندان علوم مدیریت دریافته اند كه تفاوت در بسترها و فضای حاكم و تصوراتی كه فرد از فضای پیرامون خویش دارد، ارتباط مستقیم با كارائی و راندمان و بهره وری او خواهد داشت بنابراین تكنیكهای فضاسازی را با تعدیلهائی بكار گرفته و از لحاظ محیط كاری در مقیاس میكرو
(Open Office)و ماكرو (عملیات میدانی) استفاده كرده اند. در یك دیدگاه كلی مكاتب آسمانی برای تقویت توانمندی انسان و باز شدن دید او روح و روان انسان را موجودی جاودانی می شناسد. كه با اجازه خداوند قابل حركت در تمام زمانها و مكانهاست. مكتب جهان وطنی كه در دیدگاه مكاتب الهی بویژه اسلام تقویت می گردد، و در سخنان بزرگان دین اسلام نیز دیده می شود ، بر همین اساس استور است. اگر این دیدگاه با تمام ویژگیها و توانمندیها در جامعهٔ اداری، سازمانی و اقتصادی كشور بطور كامل پیاده شود، فضائی كه انسان در پیرامون خویش متصور می شود بی پایان و حداقل تصوری كه برای انسان در در ذهن ایجاد می شود این است كه به فعالیت خویش به عنوان باقیات الصالحات می نگرد. و اگر این فعالیت در این دیدگاه مورد بررسی قرار گیرد و تقویت گردد، مسلماً بهره وری منابع انسانی به شیوه روز افزونی افزایش می یابد. یعنی باقیات الصالحات همان واژه ایست كه امروز ما بهره وری برای آینده می نامیم.برای ایفای نقش مثبت انسان در فلسفه اسلامی تمام نیروها با او همراه می گردند. فضای جغرافیایی كه در این دیدگاه ایجاد می گردد فضائیست مملو از همكاری و تعاون همه نیروهای مرئی و نامرئی كه نظاره گر نقش انسان در فضا هستند و عالیترین ناظر، خداوند متعال می باشد . از طرف دیگر چهارچوب این فضا را بایدها و نبایدها محصور نموده است. اما این دیوار كشی به منزله زندان نیست بلكه مانند علاماتی است كه فرد را به منزل مقصود رهنمون می سازد . این مدیریتی است كه بخشی از آن در زندگی سیاسی ـ اداری خاتم الانبیاء (ص) و علی (ع) دیده شده است.
 امروزه نیز دانشمندان علوم اجتماعی به این نكته رسیده اند كه اعمال اجتماعی و فضای جغرافیای اجتماعی پیرامون ما مانند امر و نهی كننده ای نقش ها ، ارزشها و هنجارهایی را خواسته ، و در بسیاری از اوقات ناخواسته به اعضاء اجتماع تحمیل می كند . بنابراین هر گاه این تحمیلها یا اختیارات اعمال شد بهره وری نیز تغییر می یابد مسلماً بایستی اختیارات را در این حیطه افزود تا بهره وری منابع افزایش یافته و در بازسازی آن مؤثر باشد. مدیریت یك سازمان می تواند با مطالعه فضاهای مختلف و نقشی كه در هفضا پدیدار می گردد دامنهٔ دیدگاههای كاركنان خویش را گسترش و تعمق بخشد. تصوری كه انسان زا فضای پیرامون خویش دارد كاربردها و كاركردهای او را تحت تأثیر قرار می دهد به همین علت است كه تصور فضای زندان ، خمودگی ، سستی و ناامیدی را در انسان تداعی می كند . هر چه این زندان كیلومترها وسعت داشته باشد اما تصور فضای زندگی، او را شاداب ، فعال و امیدوار می سازد. هر چند در یك آپارتمان ۳۵ متری در آسمانخراش ، محصور شده باشد. بنابراین كمتر دیده شده است كه در بحث بهره وری انسانهای زندانی، مخترعان و یا مكتشفان تاریخ باشند. از استثناعات كه بگذریم اگر تصورات فضائی در مدیریت عمیق، گسترده و اثر بخش باشد بهره وری افراد نیز افزایش می یابد. همین موضوع بایستی در محیط كار مد نظر گرفته شود . انسان موجودی نیست كه بتوان از آن بعنوان یك رُبُط استفاده كرد فضای قابل تصور او اگر فضائی زیبا، گسترده،‌عمیق و شاداب باشد، نقش و كاركرد او در این فضا روز افزون خواهد بود. فضای قابل تصور انسان از دیدگاه فطری سه بعدی و جاوان است.اهلبیت عصمت و طهارت نیز موضوع تبلیغ، روش مدیریت امور اجتماعی را با تكیه بر معصومیت در ۱۴ فضای گوناگون به جامعه ارائه داده اند. یكی با تفسیر قرآن، دیگری با نوشتن نهج البلاغه ،‌انقلاب، صبر، دعا، مباحثه با دانشمندان و غیرهسعی كردند اسلام را به دیدید واقعی ترسیم و روش اداره جامعه را به مردم بیاموزند.چهارده فضائی كه از دیدگاه اهلبیت طرح و برنامه ریزی شده است در برگیرندهٔ ذوق و سلیقه های مردم است و هر یك از مردم متناسب با دریافتی كه از پیرامون خویش دارند؛
به یكی از اهلبیت بیشتر از دیگران وابسته می شوند. در دوران اخیر دانشمندان به این نتیجه رسیده اند كه برای تببین و مطالعه روش خاصی از علوم بایستی قالبها و پارادایم های فلسفی آن مكتب را شناخت بدین منظور بخشی از فلسفه اسلایم بوژه مدیریت منابع انسانی باختصار بررسی می گردد.قالبهای اندیشهٔ فلاسفهٔ اسلامی در دو بخش طبیعی و ماوراء الطبیعه شكل گیری شده است.فیلسوفان مسلمان حتی برای اینكه ساختار صحیح از ماوراء الطبیعه به انسان ارائه دهند، فضای مذكور ار حداقل به ۴ قسمت تقسیم كرده اند. عالم ناسوت ـ عالم لاهوت ـ ملكوت و جبروت . در این اندیشه هر قسمت دارای قلمرویی خاص است كه انسان می تواند جایگاه تقرب خویش را در این عرصه در یابد.به نظر می رسد با توجه مباحثی كه در بالا بدان اشاره شد حداقل مدیریت بایستی برای افزایش كارائی و بهره وری كاركنان علاوه بر ایجاد فضاهای تفریحی ـ رفاهی و ورزشی آینده و بازنشستگی در محیط كار پنج فضای مختلف را ایجاد و در اختیار كاركنان قرار دهد:
۱ـ فضای اجرائی مناسب
۲ـ فضای آموزشی لازم
۳ـ فضای تحقیق و ابتكار
۴ـ فضای تدریس
۵ـ فضای گردشگری و استفاده از تجارب دیگران و بازدید از سایر سازمانها، شركتها و مؤسسات و امكاناتی كه بتوان كاركنان را با تجارب دیگران نیز آشنا نمود.
كه به شرح هر یك از فضاهای مذكور می پردازیم.
۱ـ فضای اجرائی مناسب
در فضای اجرائی به نظر می رسد عمق كار، گذشته و آیندهٔ شغل و اهمیت آن و تأثیر پذیری و
تأثیر گذاری كار برای كارمند، مدیریا كارشناس بایستی مشخص گردد و تصور درستی از شغلی كه انجام می دهد داشته باشد و به محتوای كار اطمینان و اعتقاد كامل داشته باشد. بسیاری از كارمندان به كاری كه انجام می دهند معتقد نیستند و می اندیشند تلاش آنان بیهوده و یا كاغذ بازی است . از لحاظ گسترهٔ كار تجربه در شركتهای جدید نشان داده ، بطور مثال فردی كه با حكم مسئول در شیفت مشغول كار است ، با فردی كه با حكم مسئول به عنوان مسئول شعبه ای از شعبات شركت فعالیت می كند كارائی وراندمان و بهره وری ایندو با هم متفاوت است.كارائی و بهره وری مسئول شعبه در اغلب موارد بیشتر از مسئول شیفت بوده است در صورتیكه شیفت از لحاظ اهمیت و موعقتی بسیار بالاتر و تأثیر كاركردی آن بیشتراست . این به این معناست كه مسئول شیفت تصور صحیح از فضائی كه در آن مشغول كار است ندارد و به اهمیت كار خویش معتقد نیست.
اما مسئول شعبه بلحاظ اینكه خود را مسئول موقعیتی خاص و محدوده ای مشخص شده از جغرافیای استان می داند، به ایفای نقش بیشتری می پردازد. در حقیقت چارچوب فضای جغرافیایی برای مسئول شعبه مشخص است. انعكاس فعالیت و نقش افراد در گستره فضایی كه فرد در آن قرار دارد كاركنان را بطور خودكار ملزم میسازد كه تأثیرات بیشتری در سرنوشت شركتها، مؤسسات و حتی فعالیتهای اجتماعی و سیاسی داشته باشند. امروزه مكانیزه شدن سیستمها و ارتباط آن با شبكه های بین المللی یكی از روشهائیست كه فضای قابل تصور كاركنان را گسترده تر از گذشته ترسیم می كند. ذكر این نكته ضروری است كه بحث فضای جغرافیایی در اینجا باید به دو شكل مورد بررسی قرار گیرد:
الف) محیطهای بسته مانند ادارات ـ سازمانها ـ مؤسسات و شركتها كه در حقیقت محل ساختمانی و مركز اداری مد نظر می باشد.
ب) فضای عملیاتی قلمرو و محدوه انجام كار می باشد
ایجاد سوء تفاهم ، پنهان كاری در فضای اجرایی كاركنان را بجای فعالیت به كاوش ،‌شایعه سازی و بزرگ نمایی مسائل كوچك وا می دارد. در حقیقت بیشتر انرژی فرد به جای آنكه برای رفتن به جلو و تحقق اهداف سازمان مصروف گردد برای دفاع و تثبیت موقعیت خویش استفاده خواهد شد . بایستی ترتیبی اتخاذ گردد كه فرد انرژی خود را صرف دفاع از موقعیت خویش نداند بلكه آن را بریا اصلاح سیستم و اجرای برنامه های شركت بكار گیرد. از آن گذشته عدم سابقه از مشاغل و عملكرد قبلی و تجارب موفق و یا ناموفق مدیران گذشته ،‌مدیریت حاضر را با دوباره كاری روبه رو می سازد و نتیجه این است كه هیچگاه فضای كاری روند تكامل و تعالی را نمی پیماید و همواره سیستم های خسته كننده و دست و پاگیر و ابتدایی در محیطهای كاری حكمفرما خواهد بود. یعنی بعد زمان در فضاسازی رعایت نشده است اما سازمانهائی كه بعد زمان را در فضاسازی خویش محسوب داشته و مد نظرآورده اند، عمق گذشته و آیندهٔ كار را بیشتر ساخته و كاركرد و بهره وری آن را دو چندان نموده اند.ادواردهال در كتاب بعد پنهان می نویسد سه فضا برای انسان قابل تصور است: ۱ـ فضای خصوصی ۲ـ فضای عمومی ۳ـ فضای اجتماعی. تداخل نقشها و عملكردهای این سه فضا كار را در ادارات و شركتهای خصوصی و دولتی مشكل می سازد وی در بخش دیگری از نوشته خود ادامه می دهد: دخالت در فضای خصوصی افراد برای انسانها تجاوز محسوب می شود.در شركتها و ادارت اتاقهای انفرادی، میز و صندلی ، فایل و بایگانی ، فضای خصوصی افراد به حساب می آید و نبایستی بی اجازه در این فضا دخالت كرد .
 از طرف دیگر مرخصی، بیماری و كم كاری افرد موجب دخالت همكاران وی در این فضا خواهد شد. برای رفع این مشكل بایستی فضا را تغییر و هرچه بیشتر فضاهای اجتماعی و عمومی را گسترش داد و كاركنان را توجیه كرد كه دخالت در فضاهای خصوصی اجتناب ناپذیر است . تمركز در بایگانی، واگذاری اختیار، تعیین جانشین برای هر واحد و كار در فضاهای سالنی یا اپن افیس ( O pen Office) به جای اتاق انفرادی عواملی است كه فضاهای خصوصی را كاهش و فضاهای اجتماعی كار را افزایش می دهد و به همین ترتیب مانند دستگاههای یكنواخت بهره وری نیز هماهنگ افزایش می یابد از طرف دیگر فضاهای اجتماعی، كار سیستمی را به جای سلیقه ای تداوم می بخشد و فعالیت افراد را در معرض دید مراجعین و همكاران دیگر قرار می دهد. مانند روشی كه هم اكنون در بانكها و سالنهای كارخانه های بزرگ اعمال
می شود. طبیعی است كه كار سیستمی با بهره وری تضمین شده همراه می باشد. و كار سلیقه ای
بهره وری نیز نمونه ای خواهد بود. تزئین فضای اجرایی ، داشتن طرح فضا و مكانی لازم ، تنوع رنگ آمیزی، نور و صدای استاندارد، كار این كاركنان را به درجه مطلوب می رساند. مسلماً تمام تصمیم گیری ها در فضای اجتماعی امكان پذیر نیست اما اصل تصمیمات بایستی مكتوب و در اسرع وقت در اختیار كاركنان قرار گیرد زیرا در غیراینصورت فضای شایعه و گفتگوی دو نفره و چند نفره به جای فضای كار حاكم خواهد شد.
می دانیم كه بسیاری از كاركنان فضاساز و نقش آفرین هستند . باید استعداد چنین افرادی را شناخت و مهندسی سازمانها و سیستمها را به آنان واگذار كرد . در حقیقت در این صورت است كه بهره وری آنان به منصهٔ ظهور می رسد. مدیران مقتدر و توانا بایستی به جای اداره مقطعی سازمانها و شركتها
سیستم گذاران اساسی صنعت باشد تا این اقتدار و توانائی ،‌در غیاب آنها نیز ادامه یابد.
۲ـ فضای آموزشی لازم :
آنچه مسلم است كاركنان بایستی بطور مداوم بیاموزند و با مباحث جدید آشنا گردند . اما فضهای آموزشی نیز از كیفیتی لازم برخوردار نیست و كار ، با آموزش داده شده هماهنگی ندارد.این درست است كه انسان بایستی با مباحث و مطالب جدید علمی نیز آشنا باشد، اما این مطلب خالی از اشكال نیست كه اگر مطالب با كار بیگانه باشد، فراگیری به ندرت انجام می شود . نكتهٔ مهمی كه در آموزش حائز اهمیت است این است كه اگر كار و آموزش با یكدیگر هماهنگ باشد، افق كار گسترش و دید افراد تعمیق می یابد. ورفته رفته شیوه های علمی بعنوان یك فرهنگ سازی در سازمانها جایگزین شیوه های سنتی می گردد بشرط آنكه آموزشهای داده شده را مرتب مورد بازبینی قرار دهیم و از كاركنان بخوهیم كه روشهای تدریس شده را بكار گیرند و مهمتر از آن اثبات نمائیم كه روشهای تدریس شده ، راحتی كاركنان را فراهم می كند. در حقیقت هماهنگی سیلابسهای آموزشی با سرفصلهای كاری بهره وری روز افزون را به همراه می آورد.در اینجاست كه بازتاب فضای آموزشی ، فضای كاری و اجرایی را نیز تحت تأثیر قرار می دهد و نیروی انسانی را از این لحاظ نیز متأثر ساخته، كارائی و بهره وری او را نیز افزایش خواهد داد در پایان بحث فضاسازی و آموزش به سه نكته ظریف اشاره می كنیم
الف) آموزش از راه دور E - lerning كه تقریباً در شركتهای مادر آغاز راه است باید جدی گرفته شود.
ب) آموزش رفتار سازمانی برای كاركنان رده پائین فراموش شده است كه باید مجدداً احیا گردد.
ج) بایستی همگان بیاموزیم اكثر برخوردهای اداری صرفاً به منظور انجام وظیفه است و الا دشمنی در میان نیست اگر به این مباحث توجه نكنیم در حقیقت شاهد فرار نیروهای متخصص در آینده نزدیك خواهیم بود.
۳ـ بازتاب فضای تحقیق و ابتكارو اهمیت آن در بازسازی نیروی انسانی:
اگر كاركنان موظف گردند بخشی از وظائف خویش را با ابتكار و نوآوری به انجام رسانند ، علاوه بر اینكه تا حدودی مبحث تفویض اختیار و تفویض مسئولیت كه از مباحث مهم مدیریت است ، انجام شده ، مشاركت همگی در مدیریت و ارتقاء كار بیشتر خواهد شد طبیعی است بسیاری از ابتكارات با سیستمهای اداری ما هماهنگی ندارند و بایستی مدیران این ابتكارات را در صورت عملی بودن با وضع موجود هماهنگ نمایند اما همینكه افراد خود را موظف بدانند با قوه ابتكار و خلاقیت بایستی كار كنند و نقش خویش را در سازمانها و محل كار بیش از گذشته می دانند و اثر بخشی خود را در فضای سازمان در می یابند.مطمئناً فضای ابتكار، خلاقیت ، نوآوری ، تحقیق و پژوهش بایستی ایجاد تا فرایندهای بعدی انجام گیرد . یعنی كاركنان خود را در فضای تحقیقاتی و پژوهشی خاصی احساس نمایند.خلاقیت ذهن انسان در همه عرصه اثبات شده و اگر از این خلاقیت به نحو احسن استفاده شود در حقیقت بسیاری از كاركنان فضایی مورد دلخواه خویش را افریده اند . در این صورت راحت ترمی توانند به انجام وظیفه خویش بپردازند. شاید مهمترین هدف ایجاد شهركهای علمی و تحقیقاتی نیز همین بوده است. اگر نتیجه و باز خور و برآیند ابتكار و خلاقیت را بررسی كنیم به نقطه ای می رسیم كه آن نقطه را بهره وری می نامند. ابتكار و خلاقیت نتیجه تراوشات مغز است كه به علت مطالعه و تجربه بدست آمده اگر از این فضا بگذریم در حقیت از بهره وری منابع انسانی گذشته ایم.
۴ـ فضاسازی ، تدریس و بازسازی نیروی انسانی:
كاركنانی كه آموخته های خویش را به هر شكل ممكن به دیگران می آموزند علاوه بر اینكه دیگران را آگاه می سازند توانمندیهای خویش را نیز تقویت می كنند آموزش ، فرد را موظف می سازد مطالعات، اطلاعات و تجارب آموزش دهنده را افزایش و در اختیار دیگران قرار دهد و تمركز آموزش دهنده را در فضای كار بیش از گذشته سازد.اگر همه كاركنان سازمانها ، مؤسسات ، شركتها موظف شوند آنچه می دانند به دیگران یاد دهند، فضائی شبیه به دانشگاههای كاربردی در مؤسسات یاد شده ایجاد می گردد كه كاركردها با فن آوری و دانش موجود همخوانی خواهد داشت و چون روشها بیشتر علمی است ، بر آیند عملكردها نیز منطقی خواهد بود استفاده از اماكن و موقعیتها و روشهای تدریس و ایجاد فضای آموزشی در یك شركت ، سیستم ، یا مؤسسه در حقیقت بهره وری را به شكل پوششی گسترش می دهد در بررسیها به این نتیجه رسیده ایم كه بسیاری از مدیران و كاركنان و كارشناسان محتوای آموزشهای كه فرا گرفته اند را كمتر در اختیار زیر مجموعه قرار می دهند یعنی بحث روز آمد شدن آموزش كه از وظائف اصلی مدیریت است فراموش شده است. ایجاد چهار فضای یاد شده ، فضای عمومی ، زمینه ساز و فضای خصوصی هر فرد را از لحاظ گسترش و تعمیق می بخشد و میدان عمل او را دو چندان می سازد.
۵ـ فضای گردشگری و استفاده از تجارب دیگران و بازدید از سایر سازمانها، شركتها و مؤسسات و اماكنی كه بتوان كاركنان را با تجارب دیگران آشنا نمود: بازدید ، گردش علمی و آشنائی با تجارب دیگران روشی است كه همهٔ ممالك پیشرفته از آن بنحو احسن استفاده می كنند. با اینكه در جای جای قرآن كریم این كتاب آسمانی توصیه شده به (قل فسیرو فی الارض …) اما در كشور ما این روش از حداقل بازدهی برخوردار است و علت آن این است كه مطالعات شركتها و سازمانها از دید سازمانهای دیگر كمتر مورد توجه قرار می گیرد. و بی اهمیت است در حالی است كه تجارب گرانبهائی در شركتها و سازمانهای گوناگون وجود دارد كه هر سازمان می تواند با بازدید و آگاهی از آن راه پیموده را به نصف كاهش دهد.فضای جغرافیایی گوناگون ایران با توجه به شرایط فن آوری جدید، در بخشهای مختعلف رهنمای بسیاری ازمشكلات اداری و سازمانی و كلید بسیاری از معماهاست . اما عدم شناخت فضاهای یاد شده همواره شركتها و مؤسسات را بر آن داتشه تا بدون مطالعهٔ تجارب دیگران تمام راه را بپیمایند. بر این اساس هیچگاه روند تكامل و تعالی در مدیریت منابع انسانی طی نشده است. و چون روند یاد شده طی نشده و بر این اساس مدیریت به حد بهره وری نرسیده است و هنوز به شكل دیوان سالاری گذشته استفاده می شود.در یك مطالعهٔ موردی در وزارت نیرو بطور مثال در می یابیم كه شركتهای تابعه هر یك دستاوردهای خاص خود را دارا می باشند حتی اگر شركتها بتوانند از این امكانات و فضای موجود، یكدیگر را تكمیل نمایند و كاركنان سازمانهای خویش را از تجارب و دستاوردهای یكدیگر مطلع سازند، افق دید و بهره وری اطاعات و فضای فرا روی افراد را گسترده تر از وضع موجود می سازد. برای مثال فضایی كه یك فروشنده لباس با تبلیغات پیش روی مشتری و كاركنان خود قرار می دهد بسی گسترده تر از فضای عملی وزارت نیرو نشان داده می شود این اشكالی است كه كاركنان ما با آن مواجهند همه چیز در اجتماعات مردم مطرح است الا خلاقیت كاركنان، كارشناسان و مدیران صنایع بویژه صنعت گران وزارت نیرو . اینجاست كه نقش روابط عمومی ها در فضاسازی و بهره وری روزافزون هویدا می گردد. آنچه كه این مبحث را تكمیل می كند این است كه فرد در مراحل آزمایشی یا بهتر بگوئیم در مرحله استخدام آزمایشی بایستی در فضاهای گوناگون قرار گیرد تا با خصوصیات ، شرایط و ویژگیهای منفی و مثبت اشنا گردد و فضاهای گوناگون را در عرصه كار آزمایشی تجربه كند و به عمق و گسترهٔ آن آشنا گردد آنگاه توانمندیها و بازده فرد در فضاهای مختلف مورد سنجش قرار گیرد. نكته مهم دیگر شرایط زمانی ، مكانی ، سطح تحصیلات و ویژگیهای جسمی و جنسی افراد در طول خدمت مكانی جغرافیایی و تأثیرات آنها را در فضاهای مختلف دچار نوسان می سازد. یك نواختی فضای جغرافیایی محل كار با توجه به عوامل فوق الذكر فضای پیرامون فرد را كوچك و كم اهمیت جلوه می دهد. بطور مثال كار یك اپراتور در پست ۶۳ كیلوولت كه از فضای عملیاتی كوچكی برخوردار است ، با یك اپراتور در دیسپاچینگ مركزی با شرایط كار مشابه ، حقوق مساوی و تحصیلات همتراز برابر نیست و افق دید این دو برای كار یكسان نخواهد بود و بنابراین بهره وری آن یكنواخت نمی باشد . زیرافرار روی اپراتور دیسپاچینگ شبكه های یك منطقه یا یك استان مجسم می گردد در حالیكه محیط كاری هر دو تقریباً به یك اندازه و در یك سالن ۱۰ الی ۲۰ متری مشغول كار می باشند اما محدوده عملیاتی ان دو با هم متفاوت است . هر جا محدوده عملیاتی را وسیعتر بدانیم بهره وری و كارائی بیشتر خواهد بود. بنابراین هر چقدر بتوانیم تأثیرات فضاسازی افراد را با تكنولوژی روز بصورت سه بعدی نشان دهیم ، مطمئناً از دانش فضاسازی در كارائی مدیریت منابع انسانی بهره بیشتریپ برده ایم.به این نكات ظریف كه فضاسازی ذهن افراد را تحت تأثیر قرار می دهد بایستی بدقت توجه كرد نگهبان ستاد مركزی اگر احساس كند كه مسئولیت تمام نگهبانان هم شیفت خود را در سطح استان یا منطقه یا ناحیه خاصی از كشور بعهده دارد ، علاوه بر اینكه كارایی و بهره وری او را بیشتر می سازد كارایی تمام نگهبانان را نیز تحت تأثیر قرار داده و آنان را همواره آماده نگه می دارد زیرا فضایی را كه نگهبان ستاد مركزی در ذهن سپرده، افقی است به گستره شركت ، مؤسسه یاادارهٔ كل و فضایی را كه یك نگهبان در یك نقطه دور افتاده در ذهن دارد مسلماً كوچك و كم عمق می نماید برای افزایش كارائی و بهره وری او نیز بایستی جزئیات را در ذهن روشن نمود. یا اوقات خالی او را در شیفت به شكل مناسب و دلخواه پر نمود. در پایان مبحث گردشگری علمی و فضاسازی عالمانه بایستی به نكته اشاره كرد كه نظامهای تضمین كیفیت سعی كرده اند كه تا حدودی روشها یكنواحتی را در سطح شركتها به اجراء بگذارند اما هنوز كاملاً موفق نشده اند.خلاصه انسان موجودی است كه به خلاقیت خویش واقف و علاقه مند است تا به سرنوشت خویش حاكم باشد.
 بنابراین شرایطی كه مالكیت فرد را در محیط كار و تأثیر گزاریش را در فضای پیرامون اثبات كند، مطمئناً علاوه بر طرح اذهان اندیشمند ، سایر كاركنان را نیز برای تلاش و كوشش همه جانبه مهیا می سازد. مدیریت در هر سیستم با مطالعه مباحث و فضاهایی كه در بالا بدان اشاره شد لازم است نیروهای فضاساز ، مخترع و مبتكر خویش را شناسایی و به هر نوع ممكن از آنها حمایت نماید. و تكنیكهای فضائی و فضاسازی را در افزایش كارائی و راندمان و بهره وری كاركنان بكار گیرد.در یك مطالعهٔ موردی از یك فضای كوچك در یك مجموعه آماری صد نفره دریافتیم كه فضای موجود كاری و اجتماعی و محلی باعث شده است كه یكی از پیشخدمتان آن مجموعه فردی باشد كه در جامعه و طایفه خویش مورد مشورت قرار گیرد و بسیاری از مسائل زندگی خویشاوندی را حل و فصل كند. در همین مجموعه تعدادی از نفرات بودند كه در سمت مدیر یا سرپرست قرار نداشتند اما خارج از سیستم مذكور مشاغل اجتماعی با اهمیتی دارا بودند و تعدادی از آنها نیز عضو هیئت امناء و هیئت مدیره و یا شخصاً صاحب مشاغل بالایی در اجتماع بودند و یا اینكه عضو شورای شهر و روستا هستند كه برای واحدهای اجرائی تصمیم سازی می كنند مدیریت نباید این گونه استعدادها را نادیده انگارد و از آنها غافل شود. این سرمایه ایست كه بخشی از آن در سیستم فضای اداری خود ایجاد شده و نبایستی در خارج از فضاهای مذكور بمصرف در آید. خلاصه آنكه خداوند متعال نیز انسان را در فضاهای مختلف پرورش داده و در نژادها و گونه ها و رنگهای مختلف آفرید تا تعالی و تكامل آن امكانپذیر گردد.

اپلیکیشن اندروید تلگرام اینستاگرام