تولید در كلاس جهانی

در حال حاضر پیوستن كشور ما به روند جهانی شدن تولید و صنعت اجتناب ناپذیر است و تنها راهی كه برای كشور ما باقی می ماند تقویت صنایع خود از دو بعد است. اول بعد كلان اقتصادی و تصمیم گیریهای كلان و دوم بعد خرد و سیاستهای داخلی صنایع كه بعد كلان آن به سیاستگذاریهای دولت و بعد خرد آن به سیاستهای خود شركتهای تولیدی بر می گردد. تولید در كلاس جهانی هدفی برای این سیاستهای داخلی شركتهاست. این واژه برای تعریف بهترین تــولیدكنندگان در جهان به كار رفته است كه می توان آن را انقلاب دوم صنعتی دانست. در این مقاله علاوه بر برشمردن فعالیتها و روشهای كلی و عمومی این مفهوم، در قالب ۲۰ سوال به ویژگیهای این مفهوم پرداخته شده است. این ویژگیها عبارتند از: كانبان، حذف انبار مركزی، مدیریت كیفیت فراگیر، سازماندهی محیط كارخانه و... خواننده می تواند با تطبیق این سوالها با سازمان موردنظر، آن را از این جهت مورد سنجش قرار دهد.
امروزه یكی از مواردی كه تا حد زیادی ذهن تصمیم گیرندگان ارشد كشور ما را به خود مشغول كرده است. بحثهای مربوط به جهانی شدن است. از یك سو پیوستن به سازمانهای جهانی و معاهدات بین المللی به صورت یك ضرورت از طرف جامعه جهانی به تمامی كشورها در حال دیكته شدن است كه كشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست و از دیگرسو جهانی شدن با برخی منافع كشور ما و خصوصاً شعار و فلسفه اصلی وجودی نظام جمهوری اسلامی ایران یعنی استقلال در تعارض است. چرا كه مسلم است پیوستن به معاهدات و كنوانسیون ها و سازمانهای بین المللی كه به صورت قوانین فرامرزی عمل می كنند قدرت مانور حكومتها را به عنوان اقتدار مستقل در پهنه یك كشور تضعیف می كند.
از طرفی با نپیوستن كشور ما به سازمان تجارت جهانی انزوای كشور مـــا در تمام زمینه ها قطعی خواهد بود كه به عنوان نمونه، تعرفه هایی تا ۶۰۰ درصد بر كالاهای ما وضع خواهد شد و از طرفی با پیوستن به این سازمان علاوه بر اینكه استقلال ما خدشه دار خواهد شد بسیاری از صنایع ما به دلیل نداشتن توان رقابت نابود خواهند شد.
جایی كه به نظر می رسد بیشتر ذهن تصمیم گیرندگان ما را به خود مشغول كرده است این است كه كشور ما از لحاظ مذهب و ایدئولوژی یك كشور تنها در جهان امروز به حساب می آید و با پیوستن ما به فرآیند جهانی شدن به خاطر برتری ای كه كشورهای صنعتی در تولیدات استراتژیــك برای خود فراهم كرده اند ما دراین امور باید تولید را كنار بگذاریم و غیراز چند زمینه محدود مانند پتروشیمی و... كه در آنها دارای مزیت نسبی هستیم باید عمدتاً به تولید كالاهای غیر مهم و غیراستراتژیك مانند مواد شوینده؛ كمپوت و فروش منابع زیر زمینی و... بپردازیم. در آینده كشور این مسئله دیده می شود كه اگر در مواقعی تصمیم گیری مستقل كشور ما با منافع قدرتهای جهانی در تعارض قرار گیرد آنهــا می توانند با حربه تولیدات استراتژیك برای تامین منافع خود ما را تحت فشار قرار دهند كه نمونه این بازی را در مسائل مربوط به فناوری فوق‌العاده استراتژیك هسته ای می بینیم. در این راستا بسیاری از مشكوكان به روند جهانی شدن این فرایند را زمینه ای برای كنترل جهان از سوی قدرتهای سلطه گر می دانند چرا كه براساس مقوله مزیت نسبی، تولیدات مهم به آنها و تولیدات غیرمهم به كشورهای دیگر سپرده می شود. البته در زمینه گروكشی گفته شده قوانینی برای جلوگیری از این امور در این سازمان وجود دارد ولی هیچ تضمینی برای اجرای این قوانین از سوی قدرتهای عضو این سازمان در هنگامی كه در تعارض با یك قدرت ضعیف قرار می گیرند وجود ندارد.
مسئله بالا و ضرورت پیوستن ما به این روند، ما را ملزم می كند كه تا وقت باقی است و تا در توان ما هست در تولیدات استراتژیك هم برای خود مزیتهایی ایجاد كنیم.
تـلاش برای تـولید در كـلاس جهانـی مـــی تواند ما را در این هدف یاری دهد. این امر از آن رو با دیگر زمینه سازیها برای پیوستن ما به روند جهانی شدن متفاوت است كه این كار امری داخلی برای تولیدكنندگان به حساب می آید. جدای از اینكه مسائل خارج از شركت باید برای موفقیت ما و عمدتاً توسط دولت هموارسازی شود مسائلی هم وجود دارد كه صنایع ما خود باید از درون نسبت به آنها اقدام كنند و معنی این مفهوم چیزی نیست جز اقدام شركتها برای ساخت در كلاس جهانی. این مفهوم می تواند یك مفهوم خرد برای صنایع ما باشد نه یك مفهوم كلان. به این معنی كه امری است مربوط به خود تولیدكنندگان. باید توجه داشت ایجاد زمینه برای تولید در كلاس جهانی وظیفه دولت است و اما اصل ماجرا یعنی خود امر تولیـد در كلاس جهـانی بعد از ایجـاد زمینــه سازیهای دولتی برعهده مدیریت درونی شركتهای تولیدكننده خواهد بود. چون در غیراین صورت، باید توقع داشته باشیم كه وظیفه تولیدكنندگان را هم دولت انجام دهد، امری كه مضحك به نظر می رسد.
در این راستا بدیهی است اولین فعالیتی كه برای حركت به سوی ساخت در كلاس جهانی باید برداریم این است كه بدانیم منظور از این مفهوم چیست و چه ویژگیهایی دارد. ما به عنوان یك شركت چه كارهایی در این زمینه انجام دهیم و سپس به عملیاتی كردن این ویژگیها در شركت خود اقدام كنیم.
● تولید در كلاس جهانی چیست؟
شونی برگر اولین كسی بود كه در سال ۱۹۸۲ از واژه تولید در كلاس جهانی استفاده كرد و این نشان از نوبودن این مفهوم دارد.
تولید در كلاس جهانی(WCM) واژه ای است كه برای تعریف بهترین تولیدكنندگان در جهان به كار رفته است.
تولید در كلاس جهانی یعنی انقلاب صنعتی دوم در زمینه ساخت؛
تولید در كلاس جهانی یعنی یك نگرش جهانی نسبت به بازار و روابط با مشتریان؛
تولید در كلاس جهانی یعنی توسعه كالا و خدمات در سطح و كلاس جهانی.
به طور كلی تولید در كلاس جهانی شامل یك سری فعالیتها و روشهای ساخت در سطح جهانی است كه عمده آنها عبارتند از:
۱ - تولید ناب و تولید پیوسته: این یك سیستم جدید تولیدی است كه بیشتر خواستگاه آن از ژاپن بوده است. روش تولید انبوه كه در اوایل قرن بیستم ایجاد شد طی دو دهه اخیر اندك اندك جای خود را به این روش می دهد.
این روش باعث افزایش بهره وری به میزان حدوداً دو برابر در استفاده از زمان، مكان، زمان انتظار و سرمایه گذاری و ضایعات می شود.
۲ - مدیریت كیفیت جامع: به طور كلی به دنبال این است كه رساندن كیفیت باید تا رسیدن به میزان ضایعات در حد صفر دنبال شود و این از طریق بهبود مستمر و توجه به كیفیت در تمام بخشهای شركت میسر است.
۳ - نگهداری بهرور و جامع: یعنی به حداقل رساندن هزینه های از دست رفته كارخانه و تجهیزات آن و به حداكثررساندن اثربخشی ماشین ها و ارزش افزوده.
۴ - دستیابی سریع به تغییرات مثبت: یعنی كاهش موثر در زمان راه اندازی و استفاده مجدد از تجهیزات. این كار به ما در رسیدن به تولید كم حجم و تولید در دسته های كوچك كمك مـــی كند و این همان چیزی است كه می تواند خواسته هاو سفارشهای مشتریان ما را تامین كند.
۵ - ارزیابی عملكرد جامع كاركنان و درگیركردن جامع كاركنان در امور شركت: این كارها به این خاطر انجام می شود كه مشاركت و تعهد كاركنان نسبت به بهبودهای واقعی در شركت برانگیخته شود. به علاوه احساس مسئولیت و جوابگویی افراد به حداكثر برسد و بالاخره اینكه این كارها موجب جلب اطمینان از رضایت شغلی و عملكرد كاركنان می شود.
● علت وجودی ساخت در كلاس جهانی
برخی از علل ایجاد ساخت در كلاس جهانی عبارتند از:
۱ - رشد سریع ارتباطات؛
۲ - منفعت طلبی سرمایه داران؛
۳ - توسعه و رشد وسایل حمل و نقل؛
۴ - سلطه طلبی امپریالیستی.
ویژگیهای شركتهایی كه در كلاس جهانی تولید می كنند چیست؟ برای ویژگیهای این نوع شركتها شاید تعاریف مختلفی وجود داشته باشد و این امر را می تواند با حك كردن این مفهوم در سایت های جستجوگر اینترنت مشاهده كرد. اگر بخواهیم بدانیم از نظر تولید در كلاس جهانی در چه سطحی هستیم باید ببینیم كه از نظر ویژگیهای آن در چه حدی قرار داریم. با پاسخ به سوالهای زیر و استفاده از جدولی كه در پیوست آمده است می توانیم خود را از این نظر مورد سنجش و مقایسه با شركتهای دیگر در ایالات متحده و انگلیس قرار دهیم.
۱ - آیا شمـا مشتـریانتـان را به مـوقع راه مـــــی اندازید؟ عمل كردن به موقع به تعهداتی كه نسبت به مشتریان دارید، یكی از نكاتی است كه نباید فراموش شود. تاخیرهای پی درپــی و حتی یك باره شما در هنگامی كه مشتـری نیاز مبرمـی به محصولات شما دارد می تواند به قیمت از دست دادن آن مشتری تمام شود.
۲ - آیا تمـام افرادی كه در شركـت شما كار مـی كنند مشتریان كلیدی شما را می شناسند؟ آیا آنها می دانند فرق شركت شما با شركتهای دیگر در چه اموری است؟ آگاهی زیردستان از این امور و آگاهی آنها از نقاط ضعف و قوت شركت باعث می شود كه رضایتمندی آنها بالا رود. رسیدن به هدف یعنی تولید در كلاس جهانی بدون همكاری و آگاهی كاركنان میسر نخواهد بود.۳ - آیا تمام كاركنان شما با مشتریان در ارتباط هستند و آیا آنها از اختیارات كافی برای بهبود و یا حل مشكلات مشتریان برخوردارند؟به خاطر داشته باشید كه مدیریت كردن بر نحوه ارتباط مشتریان با شركت، مهمترین عامل برای موفقیت یك شركت است. یك شركت هنگامی جهانی خواهد شد كه تمام مشتریان او این اطمینان را داشته باشند كه مشكل آنها به سرعت حل خواهد شد و بهتر است این كار ترجیحاً به وسیله افرادی كه آنها در ابتدا با آنها برخورد كرده و به آنها عادت كرده اند انجام شود.
سوالهای ۲ و۳ تا حدی به فرایند گرایی در شركتها اشاره دارد. (طی این دید مدیریتی به امور شركت از دید فرآیندها نگریسته می شود در حالی كه دید غالب گذشته و شركتهای غیرپیشرو همان دید وظیفه گرایی تا تقسیم كار است. به طور خلاصه، در فرایندگرایی افراد به تیم هایی تقسیم می شوند كه از ابتدا تا انتهای یك فرایند برعهده آنها گذاشته می شود. در این نگرش، افراد در تمام وظایف مربوط به فرایند مسئول و با تمامی آنها آشنا هستند. مثلاً یك مهندس در یك تیم فرایندی از روند فروش و برخورد با مشتریان مطلع است و حتی گاهی به این كار هم می پردازد واز طرفی نسبت به روند خرید و همین طور دیگر وظایف فرایند نیز آشنایی خواهد داشت. قابل ذكر است كه كنترل كیفیت جامع و مهندسی مجدد را می توان دارای دیدی فرایندگرا نسبت به امور شركت دانست). این نگرش دارای مزایای بسیاری است كه مجال آن در این مبحث نیست.
۴ - آیا برای كنترل زنجیره تامین از كانبان (كارت) استفاده می كنید؟ كنترل كانبان به این معنا است كه هرگونه تولید یا جابه جایی هر قلم كالا باید براساس استفاده و مصرف آن باشد.
واژه كانبان یك واژه ژاپنی است كه ترجمه آن معادل كارت یا علامت در فارسی است. در سیستم های مبتنـی بر كانبان این كارتها برروی كانتینـر (جعبـه) های محصول یا قطعـات نیــم ساخته قرار می گیرد. وقتی كه مونتاژگران ۱ و یا ۲ قطعه مورد نیازشان را برای عمل مونتاژ تمام كردند. جعبه خالی به محل خاص آورده می شود و در آنجا كارت (كانبان) متعلق به آن، كه دارای جزئیات قطعه مورد نیاز است از روی آن برداشته می شود و در قفسه مشترك بین بخش مونتاژ و ساخت قطعه قرار می گیرد. هر كارت نشاندهنده دستور برای ساخت قطعه مورد نظر با ویژگیهای ذكرشده روی كانبان آن است. بعد از اینكه به همان ترتیب قطعه ساخته شد به همان مكان خاص آورده می شود و كانبان دوباره روی آن الصاق می شود و به بخش مونتاژ تحویل داده می شود.
چند قانون مهم كانبان: ۱ - قطعات از مرحله قبل باید كاملاً مطابق شرح كانبان دریافت گردند؛ ۲ - قطعات باید دقیقاً طبق كانبان تولید شوند؛ ۳ - در صورتی كه كانبان به كانتینر الصاق نشده باشد هیچ كاری نباید روی آن انجام شـود؛۴ - اگر قطعات معیوب تولید شــده اند نباید به فرایند بعدی بروند.)
كانبان هنگامی در كاملترین وضعیت قرار دارد كه هم ما و هم مشتریان و هم تامین كننده از این سیستم استفاده كنند. به این منظور سه سوال زیر مطرح می شود:
الف - آیا توانسته اید در هنگام ضرورت یك سیستم كنترل كانبان قابل اعتماد برای مشتریان ایجاد كنید؟
یك تولیدكننده در كلاس جهانی باید به مشتریانش كمك كند تا بتواند با اطمینان ۹۹ درصد و از طریق روش كانبان موجودی محصولات خود را به وسیله پركردن پیوسته انبارهای مشتریان خود كاهش دهند. قابل ذكر است كه پیامهای كانبان را می توان از اشكال گوناگون مثل فاكس. كارت. ظروف خالی و غیره از مشتریان دریافت كرد.
ب - آیا حـدود ۹۰ درصد از تولیـدات شما بــه وسیله كانبان كنترل می شود؟
قابلیت اطمینان مشتریان تحت كنترل كانبان به كنترل ساخت در داخل كارخانه بستگی دراد. به عبارت دیگر، كنترل نهایی كانبان دارای اهمیت زیادی است. سرعت پاسخگویی شما به مشتریان هنگامی كه از كانبان استفاده می كنید بسیار بیشتر خواهد بود.
ج - آیا خریـدهای تكراری شما تحت سیستـم كنترل كانبان انجام می شود؟
عامل نهایی كنترل كانبان فراهم كردن نیازهای شما از تامین كنندگانتان است. می توان تامین كنندگانی را كه از كانبان استفاده نمی كنند و یا به این كار علاقه ای ندارند را ترغیب به استفاده از كانبان كرد چون در غیراین صورت، سیستم شما كامل نخواهد بود.
۵ - آیا انبار مركزی مواد اولیه را حذف كرده اید و آیا در محل استفاده، مواد اولیه فراهم شده بدون بازرسی معمول خریداری می شود؟
حركت دادن مواد از یك طرف به طرف دیگر باعث ایجاد هزینه اضافی می شود در صورتی كه هیچگونه ارزش افزوده ای ایجاد نمی كند. برای همین خاطر، مواد فراهم شده باید حدالامكان در نقطه ای كه مورد استفاده قرار می گیـرند تحویل گرفته شوند تـا از جابــه جائیهای اضافی جلوگیری شود.
همچنین افرادی كه مواد را در بخش خود تحویل می گیرند باید مسئول انباركردن آن باشند. این نكته برای اولین بار در شركت تویوتا مطرح شد و طی آن اوضاع ظاهری شركت تویوتا را از دیگر كارخانجات مشابه متمایز كرد.
به طوری كه وقتی در دهه ۸۰ میلادی افرادی برای بازدید از این شركت از آمریكا رهسپار ژاپن شده بودند حیرت زده شدند چون آنها حجم كم انبار با این حجم از تولید را باور نمی كردند و (هنگامی كه مصاحبه كننده غربی از مدیر شركت تویوتـا پرسید كه شما موجـودی تان را چندروزه به كار می برید گفته بود كه آیا اشتباهی در ترجمه رخ نداده و منظور چندساعت نبوده است؟)
در زمینه تحویل مواد اولیه و قطعات (در سیستم های قدیمی روش كار به این صورت بود كه مامور ویژه شركت مسئول تحویل مواد یا قطعات بود كه به بازرسی آن می پرداخت تا از مطابقت آن با سفارش اطمینان حاصل شود و چنانچه ضایعات در حد قابل قبول و زیرحد قید شده در قرارداد بود محموله تحویل و ضایعات یا دور ریخته می شد و یا برای تعویض پس فرستاده می شد اما در سیستم های جدید كه برمبنای تولید ناب و تحویل به موقع عمل می كنند وجود ضایعات در محموله یك فاجعه تلقی می شود و ممكن است موجب ورشكستگی كارخانه شود. چون برگشت محموله امكان ندارد چرا كه ذخیره ایمنی آنچنانی وجود ندارد تا فعلاً كار مونتاژگر را راه بیندازد و از این رو تامین كننده كه به این امر آگاه است نهایت دقت را دارد تا ضایعات كمتری فرستاده شود و اگر ضایعاتی باشد با همكاری مونتاژگر به رفع عیب خواهند پرداخت) اینجا است كه می توان به اهمیت تامین كنندگان مطمئن پی برد.
۶ - آیا اكثر تجهیزات شركت را به گونه ای چیدمان كرده اید كه فاصله میان عملیات متوالی به حداقل برسد؟ و اصولاً آیا چیدمان شما براساس جریان كار است؟
در شركتهای قدیمی ماشین هایشان را براساس وظایفشان چیدمان می كردند برای همین آنها را براساس وظیفـــه پشت سر هم می چیدند. این چیدمانها میزان سفرهای درون كارخانه ای را بالا می برد. برای رفع این مشكل، باید ماشین آلات را براساس همان ترتیبی چید كه مورد استفاده قرار می گیرند. ممكن است در كوتاه مدت جواب خوبی نگیرید اما در بلندمدت این روش قطعاً به سود شما خواهد بود.
۷ - آیا هنگامی كه ساخت محصول، اقتصادی بوده، زمان راه اندازی تولیدات را كاهـــش داده اید و یا درصدد كاهش این زمان هستید؟
اگر در هر مرحله از ساخت مقادیر دسته ای را كه از مقدار سفارش مشتری است بخواهید كاهش دهید برای این كار لازم است كه زمان راه اندازی شما كاهش پیدا كند چون دسته های كوچك متنوع خواهند بود و برای تولید متنوع لازم است كه دایماً نوع كار عوض شود و لازم است كه كار قبلی تمام و كار جدیدی شروع شود. اگر قرار باشد زمان این راه اندازیها پایین نباشد ما وقت تلف شده زیادی خواهیم داشت و این به صرفه نیست. برای این منظور تا جایی كه امكان دارد تجهیزات را باید تنها به یك محصول اختصاص داد تا زمان و هزینه تغییر شكل محصول از یك مرحله به مرحله بعد حذف شود و در جایی كه این امرامكان پذیر نباشد زمان راه اندازی تا حد ممكن و تا جایی كه اقتصادی است نباید زیاد باشد. از طرفی هم باید از كوچك بودن زیادی دسته ها نیز خودداری كرد پس تا جایی كه امكان دارد باید دسته ها را متناسب با فرایند انتخاب كنیم.
۸ - آیا برای رسیدن به سطح یك تولیدكننده در كلاس جهانی كاركنان را آموزش داده اید؟ آیا این آموزشها در جهتی هست كه آگاهی و ارتباطات بین كاركنان موجود را افزایش دهد؟
باید توجه داشت كه تولید در كلاس جهانی یك برنامه بهبود مستمر است و تغییرات باید بادقت، مدیریت شود. مقاومت در برابر تغییر كه به خاطر عدم آگاهی و درك تغییرات صورت می گیرد مطلب بسیار مهمی است.
كاركنان جدیدی كه از یك محیط سنتی آمده اند ممكن است از اهداف تغییر به راحتی غفلت كنند. دانستن مزایای تولید در كلاس جهانی برای پرسنل فروش هم بسیار ضروری است.
۹ - آیا كاركنان شما در انجام امور از خلاقیتشان استفاده می كنند؟
سطح خلاقیت كاركنان نوع تفكرشان را به ما نشان می دهد. این امر نشانه ای است تا ما بدانیم هر كارمند یا كارگر را تا چه حد تحت سرپرستی قرار دهیم و تا چه حد به او اختیارات بدهیم. كاركنان نبای همواره مشغول كارهای روزمره و تكراری باشند.
۱۰ - آیا برنامه ای برای كاهش اموری دارید كه ایجاد ارزش افزوده نمی كنند؟
موارد ذیل باعث افزایش هزینه های تولید می شود ولی ایجاد ارزش افزوده برای محصولات ما نمی كند. این موارد عبارتند از:
۱ - انتظار ۲ - حمل و نقل ۳ - فرایندهای غیرمناسب ۴ - موجودی غیرضروری ۵ - حركات غیرضروری ۶ - ضایعات ۷ - تولید مازاد.
تمام محصولات و فرایندها باید مجدداً مورد ارزیابی قرار گیرند تا كارهای زاید آنها كاهش یابد و در نهایت حذف شود. در هر تصمیمی كه برای خرید یا جابه جایی تجهیزات گرفته می شود باید عواملی كه موجب افزایش كارهای زاید می شود را در نظر گرفت.
۱۱ - آیا تعداد تامین كنندگانتـان را محــــدود كرده اید؟ (البته به شرطی كه این تامین كنندگان با شما احساس منافع مشترك داشته باشند.)
خرید در كلاس جهانی براساس تحویل متوالی از تعداد محدودی از تامین كنندگان، قابل اطمینان است. این تحویل باید در هراندازه و مقدار دلخواه كه می خواهیم و در هر نقطه ای كه در شركت به آن نیاز داریم صورت بگیرد.
از آنجا كه برای یك شخص میسر نیست كه بتواند با بیش از ۵۰ تامین كننده رابطه مطلوب خود را حفظ كند و با آنها تفاهم داشته باشد وجود تنها یك تامین كننده احتمالاً روش خوبی است چون بااین كار شما می توانید تعهد؛ درستكاری و همكاری گرانبهای او را نسبت به شركت خود به دست آورید. این كار شما همراه با عقـد قـراردادهای بلندمدت با او باعـث مــی شود كه این تامین كننده با شما در مورد كاهش هزینه هایتان همكاری كند. تحویل به موقع منابع در نقطه كاری فقط از طریق همكاری با یك تامین كننده می تواند میسر باشد. شما باید در این راه با او همكاری نزدیك و متقابل داشته باشید. در این راه بهتر است كسی را انتخاب كنید كه شما سهم بالایی از خرید او را به خود اختصاص داده باشید.
۱۲ - آیا در شركت شما فرهنگ كیفیت جامع وجود دارد؟
باید در سراسر شركت شما فرهنگ كیفیت فراگیر وجود داشته باشد اینكه فردی بیاید و كاری انجام دهد و فرد دیگری هم آن را كنترل كند نه تنها كاری بی فایده است بلكه ضدانگیزشی هم هست. هر فرد یا گروهی كه كاری را انجام می دهد خود او هم باید مسئول كنترل و بازرسی این كار باید باشد و برای این منظور ما باید به آنها تجهیزات و اختیارات لازم را بدهیم.
نقش كنترل كیفیت تنها در رسیدگی كیفی و دریافت بازخور بلندمدت از
اطلاعات مربوط به كنترل فرایند است و تنها هنگامی كه تجهیزات مربوطه گران و یا محیط مخصوصی برای كار كنترل نیاز باشد و یا آموزشهای تخصصی برای امر كنترل نیاز باشد ما باید از گروه كنترل كیفیت برای كار كنترل استفاده كنیم. نقش گروه كنترل كیفیت در تولید برای كلاس جهانی یك نقش ممیزی كلی است.
اصول كیفیت فراگیر باید در تمام فعالیتهای شركت شما نفوذ كند.
مثلاً در امور اقتصادی، در فرایندها، در بخش انبار و همین طور تمام بخشها و فعالیتهای شركت نه اینكه ما فقط كنترل را برای ساخت محصول مورد توجه قرار دهیم.
باید توجه داشت بهترین افـرادی كه مــــی توانند علل انجام كارهای غلط را كشف كنند افرادی هستند كه همان كار را انجام می دهند. هر كار اشتباهی كه كشف می شود باید ما را خوشحال كند كه فرصتی برای ما فراهم شده است كه می توانیم محصولمان را بهبود ببخشیم نه اینكه با كشف اشتباه درصدد مقصرشناختن كسی باشیم و حتی تنبیهاتی را در نظر بگیریم. بااین كار هیچ عیبی توسط خود اشخاص كشف نخواهد شد.● مدیریت كیفیت جامع
مدیریت كیفیت جامع را می توان تحت پنج ویژگی عمومی زیر ارائه داد:
الف - توجه زیاد به مشتری: منظور از مشتری تنها كسانی نیستند كه در خارج از سازمان قرار دارند بلكه منظور كسانی است كه در داخل سازمان قرار دارند (مثل كاركنان دایره اعتبارات؛ حسابداری و حمل ونقل) كه با سایر افراد سازمان روابط متقابل دارند.
ب - توجه به بهبود مستمر: در اجرای برنامه ای برای كنترل كیفیت كامل نباید تنها به كیفیت بسیار خوب قانع شد زیرا اگر كالایی بسیار خوب است بازهم به اندازه كافی خوب نیست. كیفیت باید پیوسته و به طور دایم بهبود یابد.
ج - بهبود كیفیت همه كارهایی كه سازمان انجام می دهد: كنترل كیفیت جامع دارای تعریفی بسیار وسیعتر از واژه كیفیت است. این واژه تنها درمورد محصول نهایی كاربرد ندارد؛ بلكه به شیوه هایی اطلاق می شود كه سازمان كالا را تحویل می دهد یا سرعتی كه می تواند به شكایتها رسیدگی كند یا نوع برخورد مؤدبانه در پاسخ به تلفنها و مشتری.
د - سنجش با اندازه گیریهای دقیق: كنترل كیفیت كامل برای سنجش متغیرهای عملكرد در فعالیتهـــای سازمان از روش آماری استفاده می كند.
این متغیرهای عملكرد با استانداردهایی مقایسه می شوند كه در رابطه با مسائل مختلف مورداستفاده قرار می گیرند (مسائلی كه ریشه ای است و باید آنها را حل كرد).
ی - تفویض اختیار: در كنترل كیفیت كامل همه افراد باید در فرایند بهبود تلاش كنند. در اجرای این برنامه از تیم ها به صورت گسترده و فزاینده استفاده می شود. تفویض اختیار به عنوان محملی است كه می توان بدان وسیله درحل مسائل كوشید.
۱۳ - آیا فرایند و محصولات، در حیطه رواداری مجاز (تولرانس) قرار
دارند؟ اگر كنترل كیفی شما به گونه ای است كه تنها كالای بد را از خوب جدا می كند شما نخواهید توانست به تعداد زیادی سطوح كیفی تعریف كنید.
هركسی در شركت شما مسئول شناسایی این امر است كه آیا محصول در رواداری مجاز قرار دارد هم او باید بتواند این خروج از رواداری را اصلاح كند نه اینكه این دو كار به دو نفر سپرده شود.
۱۴ - آیا در شركت هركسی این توانایی را دارد كه خط تولید را متوقف كند؟
اگر كیفیت برای شما مهم است كاری بهتر از این نیست كه به تمامی كاركنان این اختیار را بدهید كه بتوانند در صورت نارضایتی از سطح كیفیت، تولید را متوقف كنند (این كار هم برای اولین بار در شركت تویوتا اجرا شد به این صورت كه سیمی بالای سر تمام كاركنان برای این كار وجود داشت.
البته در اوایل كار خط تولید مرتباً متوقف می شد و این امر باعث كلافگــــی می شد اما هر بار كه خط متوقف می شد برای اینكه بار دیگر خط به خاطر همین عیب متوقف نشود شركت با استفاده از چراهای پنج گانه (چرا؟ چه كسی، چگونه؟ چه وقت؟ كجا) به علت یابی پرداخته می شد و به مرور زمان و طی فرایند بهبود مستمر توقف خط تولید كمتر و كمتر شد و امروزه می توان گفت كه تقریباً هیچگاه در این شركت خط تولید از كار بازنمی ایستد. درحالی كه در شركتهایی كه این اجازه تنها متعلق به مدیران ارشد است به دلایل مختلف مثل برنامه ریزی نامناسب و... خط تولید متوقف می شود)
۱۵ - آیا امور مهم و ویژه ای كه مصون از خطا باشد در شركت خود دارید؟
برای رسیدن به كیفیت عالی باید انجام كارهای ما مصون از خطا باشند یعنی خطایی درحد صفر. كارهای مصون از خطا به كارهایی گفته می شود كه در آن تجهیزات و فرایند اصلاً كارهای معیوب را برای ادامه نمی پذیرد و یا اینكه اگر كار معیوب به او تحویل دهیم از كار می ایستد و یا اصلاً تجهیزات خراب می شود.
۱۶ - آیا اكثر افراد شركت نسبت به نگهداری تجهیزاتی كه با آن كار می كنند از خود احساس مسئولیت نشان می دهند؟
توجه داشته باشید كه اگر تجهیزات شما قابل اعتماد نباشند شما نمی توانید طبق برنامه محصولاتتان را تحویل دهید و اگر برای شما داشتن تجهیزات موازی امكان پذیر نباشد شما غیر از اینكه از خراب شدن تجهیزاتتان جلوگیری كنید چــــــــاره ای ندارید. استفاده كنندگان از تجهیزات بهترین افرادی هستند كه می توانند از خراب شدن آن پیشگیری كنند چون آنها اولین افرادی هستند كه تشخیص می دهند كه چه وقت تجهیزات به خوبی كار نمی كنند و یا اینكه آیا به تعمیر احتیاج دارند یا خیر. اگر ما آنها را درمورد نگهداری آموزش دهیم در هزینه های ناشی از زمان بیكاری دستگاهها صرفه جویی بسیاری كرده ایم. استفاده كنندگان تجهیزات باید همان احساسی را كه مالكان شركت نسبت به آن دارند داشته باشند و فكر كنند كه انگار این تجهیزات متعلق به خودشان است. همچنین یكی از مهمترین دلایل داشتن ذخیره ایمنی (احتیـــاطی) عدم اطمینان به تجهیزات است. می دانیم كه این امور باعث افزایش هزینه ها و بلندترشدن زمان انتظار می شوند.
۱۷ - آیا سیاستی برای برطرف كردن آلودگیهای صوتی و پاكیزه و منظم كردن محیط كار دارید؟
تجربه نشان داده است كه محیطهای كاری پاكیزه و منظم تأخیرات و اشتباهات مكرر در نقاط كاری را كاهش می دهد. اغلب شركتهایی كه در كلاس جهانی كار می كنند از قوانین داخلی برای پاكیزگی برخوردارند و دایماً به دنبال راهكارهایی برای مرتب سازی فرایندها هستند. یك شـــركت باید به مانند یك فرد خانه دار در برابر افرادی كه در آنجا كار می كنند مسئولیت پذیر باشد. كاركردن در محیطی پاكیزه و منظم باعث می شود كه افراد احساس سربلندی و غرور داشته باشند.
▪ سازماندهی محیط كارخانه: فرایندی است كه هدف از آن آشكارسازی مشكلات پنهان و درنهایت كاهش این مشكلات در شركت است. برای این منظور پنج اصل وجود دارد.
۱ - شفافیت و ساده سازی: این مرحله شامل جابجایی تمام موارد غیرضروری مثل ضایعات؛ زباله می شود؛
۲ - مكان یابی: یعنی جانمایی عملیات به وسیله كارگرانی كه آن وظایف را انجام می دهند مثل گذاشتن آچار سر جای خودش بعداز استفاده؛
۳ - تمیزكاری: فراهم كردن محیط كار پاكیزه؛
۴ - نظم: نظم نیازمند رعایت استانداردها توسط هر دو گروه كارگران و مدیران است؛
۵ - مشاركت: اینكه افراد درتمام مراحل كارها باید مشاركت داشته باشند؛
۱۸ - آیا در طراحی محصولات به قابلیت ساخته شدن آنها توجه می كنید؟
در طراحی محصولات باید به قابلیتهای خود در ساخت آن توجه داشته باشید. یعنی از خود بپرسیم آیا تجهیزات؛ تامین كنندگان؛ بخشهای مختلف موجود در شركت می توانند ما را در ساخت این طرح از محصول همراهی كنند یا خیر؟ هیچگاه خیال پردازانه طراحی نكنید. در بسیاری از موارد در هنگام طراحی محصول ما باید به وظایف ساخت؛ بازاریابی و خرید توجه لازم را داشته باشیم و از امكانپذیری عبور مناسب محصول از این مراحل اطمینان حاصل كنیم. مثلاً در بعضی از طرحها لازم است كه ما نوع مواد را تا حدی عوض كنیم برای همین باید این ارزیابی را داشته باشیم كه آیا تامین كننده ما قادر است این مواد را فراهم كند؟ آیا می توانیم از كس دیگری بخریم؟
آیا ارزش دارد كه تامین كننده مورد اعتمادمان را عوض كنیم؟ و... در این زمینه توجه به مفهوم ساخت پذیری مهم به نظر می رسد (ساخت پذیری به درجه سهولت مونتاژ قطعات گفته می شود. در بررسی ای كه شركت جنرال موتورز بر روی بهره وری شركت خود در مقایسه با شركت فورد انجام داد به این نتیجه رسیدكه علت عمده اختلاف در بهره وری این دو شركت به درجه ساخت پذیری آنها مربوط می شود یعنی نوع طراحی، نقــش بسزایی در این زمینـه بازی مـی كند. به عنوان مثال در مورد سپر ماشین تعداد قطعاتی كه سپر ماشینهای فورد از آنها تشكیل شده بودند بسیار كمتر از تعداد قطعاتی بود كه سپر ماشینهای جنرال موتورز از آن تشكیل یافته بودند به علاوه قطعات در ماشین فورد بسیار راحت تر با هم چفت می شدند تا در ماشینهای جنرال موتورز). بنابراین، همانطور كه ملاحـظه می شود طراحی برتر مـی تواند تاحدزیادی روی كیفیت محصولات و مهمتر از آن روی بهره وری در شركت ما تاثیرگذار باشد.
۱۹ - آیا در زمینه خدمات دهی به مشتریان در شركت، یك فرهنگ بهبود مستمر وجود دارد؟
یكی از واقعیات دنیای امروز در امر تولید این است كه مشتریان روزبه روز خواهان كالاهای بهتر و بهتر هستند كه هم كیفیت آنها خوب باشد و هم مدت زمانی كه برای تحویل آن انتظار می كشند كم باشد. پاسخگو بودن تامین كنندگان نیز یكی از واقعیاتی است كه باید به آن توجه كرد. اگر شما خدمات رسانی به مشتریان را روزبه روز بهتر نكنید و در مقابل، رقبا از شما در این زمینه جلو بزنند قطعاً مشتریانتان را از دست خواهید داد.
موضـــــوع این نیست كه شما در سرویس دهی بـــــه مشتریانتان چگونه فكر می كنید بلكه این امر مهم است كه مشتریان در این زمینه چه فكری راجع به شما می كنند. شما مجبور هستید تا نیازهای متغیر مشتریانتان را بشناسید و به سوی آنها حركت كنید. شما باید مطمئن باشید كه رقبایتان در تلاش هستند كه از بازارهای فعلی خود تجاوز كنند و بازارهای شما را از چنگتان درآورند.
همچنین در این زمینه شما باید توجه داشته باشید كه ردكردن سفارشات مشتریان برای شما بسیار گران تمام خواهدشد. همچنین اگر نام شما به عنوان تولیدكننده بی كیفیت بر سر زبانها بیفتد صدمه ای جبران ناپذیر دریافت داشته اید. شما در این زمینه باید حتی به چیزهای كوچك توجه كنید.
كارهای كوچكی مثل اشتباه نوشتن صورت حساب؛ اشتباه در تایپ و ثبت سفارش و غیره باعث فرار مشتریان شما خواهدشد.
۲۰ - آیا در شركت راهكاری برای اینكه پیشنهادات كاركنان را سریعاً و به طور موثر دریافت و سپس ارزیابی كنید وجود دارد؟
در یك شركت هر فردی باید این احساس را داشته باشد كه پیشنهادات او درمورد كاری كه آن را انجام می دهد و یا اینكه به آن آشنایی دارد مورداستقابل قرار می گیرد. برنامه رسمی پیشنهادات و انتقادات یك كار لازم است اما كافی نیست و برای این كار باید پاداشهایی برای پیشنهادات خوب و عملی درنظر گرفته شود. نوآوری افراد در تمام كارها باید مورداستقبال قرار گیرد.
●● نتیجه گیری
باتوجه به روند گریزناپذیر جهانی شدن (یا جهانی سازی) تولید و صنعت؛ تولیدكنندگان ما به نوبه خود ناگزیر به اصلاح روشهای سنتی؛ ناكارآمد و غیراثربخش گذشته خود و اخذ رویكردی جدید در سیاستهای تولیدی هستند. سیاستهایی كه تمركز اصلی آنها بر محوریت مشتری و حــــــذف فعالیتهایی است كه ارزش افزوده ایجاد نمی كنند. تنها با این رویكرد است كه تولیدكنندگان خواهند توانست با رقبای جهانی خود به رقابت بپردازند چرا كه در وضعیت جهانی شده صنعت، یك تولیدكننده چه در بازارهای جهانی حضور پیدا كند و چه تنها در یك محدوده خاص فعالیت داشته باشد باید با شركتهای جهانی كه وارد حیطه فعالیت او می شوند به رقابت بپردازد و ازاین جهت است كه ناگزیر از تولید در كلاس جهانی خواهدبود.
مدیران در پایان مقاله خواهندتوانست در هر مورد، درجه انطباق شركت موردنظر خود را موردسنجش قرار داده و سپس با بررسی بیشتر به این مهم بپــــردازند كه چگونه می توان نقاط قوت را بیشتر تقویت كرده و نقاط ضعف خود را بپوشانند تا خود را بیشتر به معیارهای تولیدكننده جهانی نزدیك كرده و از مزایای آن بهره مند گردند.