از آنجایی که همیشه به سنگهای جواهر علاقه خاصی داشتم، تصمیم گرفتم که در مورد هریک از جواهرات قیمتی و نیمه قیمتی اطلاعاتی کسب کنم. پروژه من این بود که یک سنگ جواهر را انتخاب کنم و در مورد آن تحقیق کنم. یکی از سنگ‌هایی که کمتر شناخته شده بود و کمتر کسی می‌دانست که در صنعت جواهرسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سنگ کوارتز بود. همین مسئله باعث شد که سوژه این مقاله من سنگ کوارتز و همه نکات مهم مربوط به آن باشد. اگر شما هم به این سنگ جواهر نیمه قیمتی علاقه دارید همراه ما باشید.
سنگ کوارتز چیست
کوارتز یا در کوهی یک سنگ جواهر نیمه قیمتی با سختی ۷ در مقیاس موس است. شاید جالب باشد بدانید که سنگ کوارتز به رنگ و اسامی مختلفی دیده میشود که سنگ عقیق نیز یکی از آنها است. این سنگ به رنگهای شیشه‌ای، کهربایی، زرد، جگری، سیاه و سبز موجود است.
واژه کوارتز (Quartz) یک واژه قدیمی آلمانی است که به معنای چیزی محکم و سخت است. سنگ کوارتز دارای انواع مختلفی است و در فرم‌ها و رنگهای گوناگون دیده میشود. این سنگ نیمه قیمتی یکی از فراوان‌ترین سنگهای معدنی در پوسته زمین محسوب میشود.
انواع سنگ کوارتز
کوارتز سنگهای مختلفی را شامل میشود. انواع سنگهای کوارتز عبارتند از:
سنگ کریستال (دُر کوهی Rock Crystal):
سنگ کریستال کوارتز شفاف و بی‌رنگ که در بازار با نام دُرِ کوهی شناخته میشود و در ساخت نگین، تسبیح، حکاکی و … از آن استفاده میشود. وجود برخی ناخالصی‌ها مانند روتایل ارزش آن را چندین برابر میکند.
سنگ کریستال بلور شفاف کوراتز آمیتیست (Amethyst):
این سنگ نوعی کوارتز با رنگ ارغوانی است که بسیار محبوب بوده و به عنوان سنگ ماه تولد بهمن شناخته میشود. .
آمیترین (Ametrine):
سنگ آمیترین یک نوع کوارتز دو رنگ (Bicolor) بوده و با ترکیب بنفش یا ارغوانی آمیتیست و زرد یا طلایی سیترین به همراه رنگ کوارتز شفاف (بی رنگ) است و شکل بسیار زیبا و خاصی دارد.
آونتورین (Aventurine):
این سنگ نوع نوع مات کلسدونی است که دارای ناخالصی ریز (اغلب میکا) و درخششی موجی شکل است. معمول‌ترین رنگ آونتورین سبز است اما این سنگ در رنگهای دیگری مثل نارنجی، زرد، قهوه ای، آبی و خاکستری نیز دیده میشود.
کوارتز آبی (Blue Quartz):
این سنگ نوعی کوارتز با رنگ آبی است که در طبیعت رایج نبوده و نوع کریستالی آن کمیاب است. بسیاری از کوارتزهای آبی تحت عنوان Aqua Aura شناخته می‌شوند که در واقع نوع سنتتیک سنگ کریستال کوارتز بی‌رنگ بوده و به روش پرتو افکنی، رنگ عمیق آبی آسمانی پیدا می‌کنند. همچنین کوارتز آبی ممکن است به نوع آبی خاکستری کوارتز و در حجم‌های بالا با ناخالصی‌های درونی کروسیدولیت دیده شود.
کریستال وارتز آبی سیترین (Citrine):
سیترین سنگی از انواع کوارتز با طیف رنگی زرد روشن تا قهوه‌ای است که طیف رنگی آن به میزان خلوص آهن در آن بستگی دارد. سیترین‌های طبیعی اغلب کمیاب هستند و به همین دلیل آمیتیست را تحت حرارت دهی بالا و تغییر رنگ آن به سیترین تبدیل می‌کنند.
بلور سیترین طبیعی ایزنکیزل (Eisenkiesel):
ایزنکیزل در زبان آلمانی به معنای قلوه سنگ آهنی است. این سنگ از انواع کوارتز مات تا اوپک با اینکلوژنهای آهن دار یا اکسید آهن آبدار محسوب میشود که با رنگهای زرد مایل به قرمز، قهوه‌ای و طیف‌های قرمز در طبیعت یافت میشود.
سنگ کوارتز قرمز با اینکلوژن هماتیت کوارتز شیری (Milky Quartz):
کوارتز شیری در واقع نوع سفید و مات تا اوپاک کوارتز است که دارای درونگیرهای مایع و یا گاز است. بلور کوارتزهای شیری به شکل دوقلو و یا واپیچیده هستند. نمونه‌های معروف این سنگ در بولیوی، آلمان، ایتالیا، نروژ و پرتغال یافت میشود.
رز کوارتز (Rose Quartz):
رز کوارتز یا کوارتز صورتی دارای رنگ بسیار زیبایی است که رنگ صورتی آن به علت وجود مقادیری از عناصر تیتانیوم، آهن یا منگنز در آن است. در برخی طبقه‌بندی‌ها نوع صورتی خیلی روشن را به عنوان کوارتز صورتی می‌شناسند و رز کوارتز محسوب نمی‌کنند. این سنگ ممکن است با پدیده استار نیز ظاهر شود. نوع شفاف رز کوارتز کمیاب است و جواهری گرانقیمت محسوب میشود.
رز کوارتز صورتی پراز (Prase):
پراز به نوع رنگ روشن سبز تا سبز تیره و زمردی کوارتز گفته میشود. این سنگ به صورت مات تا شفاف وجود دارد و رنگ آن به دلیل وجود اینکلوژنهای سبزی چون اکتینولیت، هدنبرژیت، کلوریت و مالاکیت ایجاد میشود. کریستال‌های پراز ممکن است براق باشند اما اغلب آنها کدر هستند. مهمترین ذخایر پراز در جزیره البا (نزدیکی ساحل ایتالیا) و یونان است که نواحی دیگری چون دالنگورسک روسیه و به تازگی در مراکش از جمله دیگر مناطقی است که کوارتز پراز در آن دیده میشود.
سنگ کوارتز پراز پرازیولیت (Prasiolite):
پرازیولیت در واقع رنگ سبز مایل به خاکستری تا چمنی خود را مدیون حرارت دادن آمیتیست به صورت بهسازی و دستکاری شده است. برخی آن را در بازار جواهرات با نام آمیتیست سبز می‌شناسند.
سنگ پرازیولیت کوارتز دودی (Smoky Quartz):
این نوع از انواع با رنگ زرد دودی تا قهوه‌ای سوخته و یا سیاه دیده میشود. دلیل رنگ تیره کوارتز دودی قرار گرفتن سیلیس در معرض منبع پرتو آزاد در طبیعت است. این سنگ در اکثر نقاط دنیا دیده شده و اغلب به صورت بلوری و درونگیرهای آن مشابه کوارتز بی‌رنگ دیده میشود.
سنگ بلور کوارتز دودی چشم ببر (Tiger's eye):
چشم ببر نوع دیگری از سنگ کوارتز رشته‌ای زرد رنگ تا قهوه‌ای و یا قرمز سوخته است. زمانی که یک سنگ کوارتز را به صورت کابوشن تراش بدهند آن را کوارتز چشم گربه‌ای می‌نامند.
انواع سنگ کوارتز در دسته میکروکریستالین (کریپتوکریستالین)
این گروه خود به دو زیرگروه الیافی (Fibrous) و دانه‌ای (Grainy) تقسیم‌بندی می‌شوند.
کلسدونی (Chalcedony):
کلسدونی‌ها نام گروهی از انواع سنگ کوارتز میکروکریستالین است که شامل طیف رنگهای سفید تا خاکستری، آبی مایل به خاکستری تا سایه‌های قهوه‌ای و کمرنگ تا سیاه میشود. این نوع کوارتزمعمولا در به شکل خوشه انگوری دیده شده و گاهی اوقات در نور ماورابنفش با موج کوتاه خاصیت فلورسانسی رنگ سبز را نمایان میکند.
کلسدونی بنفش - عقیق انگوری عقیق (Agate):
این نوع عقیق نوع کلسدونی و سنگی مات تا نیمه شفاف با رنگهای متنوع و طرح‌های گوناگون است که در سنگهای آتشفشانی و به ویژه در سنگهای دگرگونی دیده میشود. این سنگ را میتوان یک کلسدونی باندی شکل نام برد که لایه‌های دوار از خصوصیات بارز عقیق است.
عقیق بوتسوانا کارنلین (Carnelian):
کارنلین نوع نارنجی روشن تا قرمز عمیق کلسدونی است. گاهی این سنگ را عقیق پرتقالی نیز می‌نامند.
سنگ کارنلین سارد (Sard):
سارد را میتوان نوع قهوه‌ای رنگ کلسدونی دانست. رنگ آن ناشی از ترکیبات اکسید آهن آب دار حاصل میشود. این سنگ از نظرعدم وجود خطوط دوار بسیار شبیه کارنلین است با این تفاوت که سارد دارای رنگ‌هایی تیره‌تر و همچنین از نظر سختی محکم‌تر است.
سنگ سارد قهوه‌ای رنگ اونیکس (Onyx):
به طور ساده اونیکس نوع سیاه و خطوط سفید عقیق است. خطوط اونیکس به صورت موازی هستند
سنگ اونیکس سیاه کریزوپراز (Chrysoprase):
کریزوپراز همان کلسدونی سبز است که از نظر ذخایر نیز کمیاب بوده ارزشمندترین نوع در خانواده کوارتز محسوب میشود. از آنجا که اغلب کریزوپراز‌ها در استرالیا یافت می‌شوند، این سنگ را یشم استرالیایی نیز می‌نامند. رنگ سبز آن به علت اینکلوژنهای ترکیبات نیکل است که شدت رنگ سبز آن به مقدار این ناخالصی‌ها بستگی دارد.
کریزوپراز سبز پلاسما (Plasma):
پلاسما نوع مات تا اوپک کلسدونی با رنگ روشن تا تیره سبز کوارتز است. وجود این رنگ میتواند به علت دربرداشتن مواد معدنی اکتینولیت و کلریت باشد. به طور کلی نوع سبز کلسدونی که از نوع کریزوپراز نباشد را پلاسما میرنامند. بهترین نمونه‌های سنگ پلاسما به هند تعلق دارند.
قیمت سنگ کوارتز
همانطور که در ابتدای مقاله هم اشاره شد سنگ کوارتز در حالت کلی سنگی نیمه قیمتی محسوب میشود و در مقایسه با سنگهای قیمتی چون یاقوت، الماس و زمرد از قیمت بالایی برخوردار نیست. با این وجود قیمت سنگ کوارتز با توجه به نوع آن و همچنین طیف رنگی کوارتز متفاوت است. بسیاری از افراد این سنگ را نه به خاطر رنگ یا قیمت آن بلکه به دلیل خواص سنگ کوارتز در جواهرات خود قرار می‌دهند.
خواص سنگ کوارتز
برای انواع سنگ کوارتز خواص متنوعی ذکر شده است. مهمترین خواصی که برای سنگ کوارتز نقل شده‌اند عبارتند از:
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- محافظت از بدن در برابر اشعه‌های مضر طبیعی یا مصنوعی (امواج وای فای، امواج رادیویی و…)
- درمان اختلالات تنفسی و آسم
- درمان گلو درد
- مقوی قلب و کاهنده فشار خون
- مفید در درمان سرطان خون
- تقویت باروری و درمان مشکلات نازایی
- دارای خاصیت محبت‌زایی و عشق ورزی (این از خواص سنگ کوارتز صورتی است)
- درمان تب
- دفع انرژی‌های منفی از محیط
- انرژی دهنده
- ایجاد تعادل روحی و روانی
- حذف سموم بدن
- مقابله با بیش فعالی
روش‌های تشخیص سنگ کوارتز
برای بهره مندی از خواص کوارتز باید نگین یا سنگ کوارتز اصل خریداری کنید. روش‌های تشخیص سنگ کوارتز بستگی به نوع کوارتزی که خریداری می‌کنید خواهد داشت. متداول‌ترین روش تشخیص کوارتز اصل از کوارتزهای مصنوعی بررسی ظاهر سنگ است. در سنگ کوارتز اصل هیچ نوع حبابی دیده نمی‌شود.
روش دیگر تشخیص کوارتز بررسی سختی آن است. بلورهای کوارتز دارای سختی درجه ۷ در مقیاس موس هستند. بنابراین این سنگ میتواند به راحتی روی شیشه را خراش دهد.
استفاده از دستگاه‌های تست کننده کریستال‌های قیمتی آخرین راهی است که برای تشخیص این سنگ جواهر توصیه میشود. برای این کار باید سنگ مورد نظر را برای بررسی بیشتر نزد کارشناس جواهرسازی ببرید. بهترین کار برای خرید کوارتز اصل آن است که این سنگ نیمه قیمتی را از فروشگاه‌های معتبر خریداری کنید.
سنگ کوارتز، سنگ تولد کدام ماه‌ها است؟
اگر علاقه زیادی به سنگ ماه تولد دارید و به خواص جادویی سنگهای قیمتی برای متولدین ماه‌های خاص اعتقاد دارید باید بگوییم کوارتز در طیف‌های مختلف رنگی برای متولدین ماه‌های مختلف کاربرد دارد.
به طور مثال سنگ رز کوارتز متعلق به متولدین اردیبهشت، خرداد، شهریور، مهر و آذر است. از جمله خواص رز کوارتز برای متولدین این ماه‌ها میتوان به قویت احساس عشق ورزی و محبت تشعشع امواج مثبت درمان بیماریهای قلبی، سرطان خون و لکه‌های پوستی و آبسه مفید جهت کاهش افسردگی و بیخوابی التیام بخش بیماریهای معده و سیستم گوارشی برای افزایش قدرت باروری و برای محافظت از مادر و جنین اشاره کرد.
سنگ کوارتز در کجا یافت میشود
این سنگ قیمتی در مکان‌های مختلفی در سراسر دنیا یافت میشود. در واقع این سنگ فراوان‌ترین سنگ نیمه قیمتی در پوسته زمین است. کوارتز از جمله اجزای اصلی سنگ گرانیت و بقیه سنگهای آذرین محسوب میشود.
ویژگی‌ها و خواص فیزیکی سنگ کوارتز
- فرمول شیمیایی: : SiO2
- گروه کانی‌شناسی (شیمیایی: اکسید )
- گروه کانی (ساختاری: تکتوسیلیکات)
- رنگ: بسیار متنوع از بی‌رنگ، سفید، صورتی، قرمز، سیاه و بنفش
- جلا: شیشه‌ای
- سیستم تبلور: هگزاگونال
- کلیواژ: بسیار ضعیف در سه جهت
- شکستگی: صدفی
- سختی: 7: 2.65
- وزن مخصوص:
- کانی‌های همراه: این کانی با اغلب کانی‌های موجود در سنگ‌ها میتواند همراه باشد.
- شرایط تشکیل:
کوارتز یکی از عمومی‌ترین کانی‌های سطح کره زمین است و در بسیاری از محیط‌های زمین‌شناسی یافت میشود. این کانی در رنگهای مختلف و اشکال متفاوت در طبیعت یافت میشود. کوارتز بر اساس رنگ‌هایی که دارد به نام‌های مختلف نیز معروف است که عبارت‌اند از:
آمیتیست: بنفش، سیترین: زرد، کوارتز شیری: سفید ابری، کوارتز دودی و کوارتز صورتی (رز کوارتز)