ترکيب
الماس، کربن خالص با ساختار کوبيک است، گرافيت نيز همين ترکيب را منتهى با ساختار ديگرى دارد.
الماس سخت ترين کانى ( سختى آن 10 در مقياس موس ) است و بالاترين ضريب شکست نور (417/2) را بين تمامى کانى هاى شفاف دارد. ضريب انتشار نور نيز در آن بالا بوده و 44% است. الماس ها شکننده هستند و چگالى آنها 52/3 گرم بر سانتى متر مکعب است.
جرم
الماس با واحد قيراط سنجيده و اندازه گرفته مى شود. هر قيراط 2/0 گرم است، بندرت الماسهايى که وزن آنها از 15 قيراط تجاوز کند، يافت مى شوند.
الماس در اسيدها و بازها حل نمى شوند و در حرارت هاى بالا در اکسيژن ممکن است بسوزد. نيتروژن، مهمترين ناخالصى موجود در الماس است که خصوصيات فيزيکى
الماس را تحت تاثير قرار مى دهد.
الماس ها به دو گروه تقسيم مى شوند؛ دسته اول بين 001/0-23/0 درصد نيتروژن دارند و دسته دوم الماسهايى هستند که در ترکيبشان نيتروژن وجود ندارد. در صورتى که در دسته اول نيتروژن وارد شبکه کريستالين نشده باشد، بر رنگ سنگ تاثير نمى گذارد ولى هنگامى که نيتروژن به جاى کربن در شبکه کريستالين بنشيند، رنگ سنگ به زردى مى گرايد. در دسته دوم،
الماس ها ممکن است 100 درصد خالص باشند و يا در بعضى موارد جاى کربن در شبکه کريستالين جايگزين شود که در اينصورت الماس، آبى رنگ و نيمه رسانا خواهد بود.
الماس در فشار بالا (بالاتر از 45000 اتمسفر) و حرارت هاى بالاتر از 1100 درجه سانتى گراد، از ماگماهاى اولترابازيک يا پريدوت تشکيل مى شود. به همين دليل الماس ها در اعماق زياد زمين (جايى که فشار و حرارت بالا، براى تشکيل آنها وجود دارد) شکل مى گيرند و توسط آتشفشانهاى انفجارى با نرخ سرد شدن سريع که مانع تبديل و تغيير شکل آن مى گردند، به سطح زمين مى رسند مثل کيمبرليت ها. کانى هايى که با الماس يافت مى شوند اليوين، سرپانتين، پيروکسن ها، کربنات ها، مگنتيت، هماتيت، گرافيت و ايلمنيت هستند. از آنجا که الماس در مقابل فرسايش و هوازدگى شديدا مقاوم است.
در نهشته هايى که چنديد سيکل فرسايش و رسوبگذارى را پشت سر گذاشته اند، يافت مى شود ( نهشته هاى الماس آبرفتى) در سنگهاى حاوى الماس، ميزان الماس، 1 گرم در 8 تا 30 تن سنگ است. بيشتر الماسها با توجه به سختى بالايى که دارند، در صنعت به کار مى روند. الماس هاى با کيفيت بالا که به عنوان جواهر استفاده مى شوند در 20 ناحيه يافت مى شوند که عمده آن آفريقاست. بزرگترين استخراج کننده الماس جهان آفريقاى جنوبى و سپس روسيه است.الماس ها معمولا به صورت بلورهاى هشت وجهى جدا از هم يافت مى شوند.
گاهى اوقات، گوشه هاى الماس حالت گرد شده داشته و وجوه آنها کمى انحنا دارد. الماسهاى ريز بلور با ظاهرى کروى و نامنظم، بورت (Bort) الماسهاى کدر که هشت وجهى ناهنجارى است کربنادو (Carbonado) و در صورتى که ساختار آنها دودکائدرال کوبيک يا رومبيک باشد، بلکيش (Blackish) ناميده مى شوند و اين الماسها همگى براى کاربردهاى صنعتى مناسبند. در اغلب الماس ها، ادخال هايى از اليوين، سولفايدها، ديوپسيد کروم ها، اسپينل هاى کروم، زرکن، روتيل، ديستن، بيوتيت و ايلمنيت وجود دارند. بلورهاى شفاف،بى رنگ بوده و لى گاهى ممکن است ته رنگ مايل به زردى داشته باشند.
الماس ها با رنگهاى زرد روشن، آبى، سبز کمرنگ، صورتى و حتى متمايل به قرمز بندرت يافت مى شوند. الماس ها با توجه به ترکيب و اشکال متفاوتى که دارند، سختى هاى مختلفى را نيز نشان مى دهند. اين ويژگى امکان تراش و صيقل دادن الماس را به وسيله پودر الماسهاى سخت تر فراهم مى کند. دانه هاى الماس بيشتر تراش برليان داده مى شوند. با توجه به ضريب شکست نور بالايى که الماس دارد، همه نور تابانده شده به يک سطح الماس، از همين سطح بازتابانده مى شود.
اين ويژگى خاص الماس بوده و سنگهاى شبيه الماس (به جز زيرکن کوبيک) اين خاصيت را ندارند. بسيارى از کانى ها شباهت زيادى با الماس دارند مثل
زیرکن،
کروندوم،
فناکیت،
تورمالین،
توپاز،
بریل،
کوارتز،
شئليت، اسفالريت و گوهرهاى مصنوعى مثل زيرکن کوبيک، روتيل، اسپينل و تيتانات استرانسيوم، الماس بشدت هادى گرما بوده و باعث تشخيص و شناسايى آن از سنگهاى مشابه اش مى شود. گرانترين الماس ها آنهايى هستند که ساختار خوبى داشته و بدون رنگ بوده و يا متمايل به سفيد –آبى باشند. داشتن ته رنگ زرد، از قيمت الماس به شدت مى کاهد. البته الماس هاى روشن و شفاف کمياب بوده و قيمت بسيار بالايى نيز دارند.
نام نويسنده : شيما شمالى
بيست و ششمين گردهمايى علوم زمين شناسى سازمان زمين شناسى کشور
- مقالات مرتبط: